حاج سیاح، با نام اصلی محمدعلی محلاتی، به عنوان اولین جهانگرد ایرانی شناخته می‌شود که پا را فراتر از مرزهای ایران گذاشته و سفری ۱۸ ساله به دور دنیا را تجربه کرده است. او در این سفر طولانی، به اقصی نقاط اروپا، آمریکای شمالی، و کشورهای شرقی مانند ژاپن و هندوستان سفر کرد و حتی به قاره آمریکا نیز رسید.

آغاز سفر ۱۸ ساله:

حاج سیاح در ۲۳ سالگی و پس از اتمام تحصیلاتش در نجف و کربلا، به ایران بازگشت. عموی او که از هوش و دانش سیاح راضی بود، دختر خود را برای او نامزد کرد. اما سیاح که علاقه‌ای به ازدواج نداشت، برای فرار از این وصلت، تصمیم به سفر گرفت. او با توشه‌ای اندک و بدون اطلاع خانواده، ایران را ترک کرد و سفر طولانی خود را آغاز نمود.

سفر به آمریکا و ملاقات با رئیس‌جمهور:

حاج سیاح از طریق نیویورک وارد آمریکا شد و در طول سفرش به شهرهای مختلف این کشور، از جمله سانفرانسیسکو، سفر کرد. او در سال ۱۸۷۵ تابعیت آمریکا را پذیرفت و دو بار با اولیس گرانت، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، ملاقات کرد.

بازگشت به ایران و فعالیت‌های سیاسی:

پس از ۱۸ سال سفر و سیاحت، حاج سیاح در سال ۱۸۷۷ به تهران بازگشت. او از روشنفکران عصر قاجار و از دوستان نزدیک سید جمال‌الدین اسدآبادی بود. در جریان انقلاب مشروطه، به دلیل نوشتن نامه‌ای انتقادی به شاه، به مدت دو سال زندانی شد.

میراث حاج سیاح:

حاج سیاح در مهرماه ۱۳۰۴ شمسی، در سن ۸۹ سالگی، در جعفرآباد شمیران درگذشت. یادداشت‌های او از سفرهایش، پس از مرگش توسط فرزندش حمید سیاح با عنوان “خاطرات حاج سیاح” و توسط علی دهباشی با عنوان “سفرنامه حاج سیاح” منتشر شد. این کتاب‌ها گنجینه‌ای ارزشمند از مشاهدات و تجربیات این جهانگرد ایرانی هستند.