تا قبل از دوره قاجار، تهران حصاری با چهار دروازه داشت. اما در دوران ناصرالدین شاه، با توسعه شهر، حصاری هشت‌ضلعی با دوازده دروازه ساخته شد. این دروازه‌ها نقش مهمی در کنترل ورود و خروج به شهر داشتند و دروازه‌بانی به شغلی پردرآمد تبدیل شده بود.

دروازه‌بانی و اخذ عوارض:

دروازه‌های شهر از صبح تا بعد از مغرب باز بودند و عبور و مرور از آنها در ساعات غیرمجاز، فقط با پرداخت رشوه به دروازه‌بانان ممکن بود. عوارض ورود و خروج از شهر، بسته به نوع وسیله نقلیه و بار آنها متفاوت بود و از مسافران نیز عوارض دریافت می‌شد.

مزایده دروازه‌بانی:

حق اخذ عوارض از دروازه‌های شهر هر ساله از طریق مزایده به افراد واگذار می‌شد که اغلب از مقامات دولتی بودند. این افراد نیز هر دروازه را جداگانه اجاره می‌دادند.
 

خندق‌نشین‌ها و فرار از عوارض:

برای جلوگیری از ورود غیرمجاز به شهر، اطراف حصار تهران خندق‌هایی حفر شده بود. اما برخی افراد برای نپرداختن عوارض یا قاچاق کالا، از این خندق‌ها عبور می‌کردند. در این خندق‌ها افراد مختلفی از جمله اراذل و اوباش و کولی‌ها زندگی می‌کردند که به “خندق‌نشین” معروف بودند.

عوارض طرح ترافیک در دوره قاجار:

جالب است که اخذ عوارض تنها به دروازه‌های شهر محدود نمی‌شد. در داخل شهر نیز از انواع وسایل نقلیه مانند درشکه، کالسکه، دوچرخه و حتی حیوانات باربر مانند اسب، قاطر و الاغ عوارض دریافت می‌شد.