🔶 در حماسه‌های بلوچی، تلمیحاتی به قهرمانان شاهنامه به چشم می‌خورد که نشان‌دهنده آگاهی مردم بلوچ از اساطیر و حماسه‌های ملی ایران است. این اشارات، جایگاه ویژه شاهنامه در میان بلوچ‌ها را برجسته می‌کند. شخصیت‌هایی مانند رستم، اسب رستم (رخش)، کیکاووس و دیگر قهرمانان شاهنامه در ادبیات حماسی بلوچی به‌وفور دیده می‌شوند.

🔻 هویت مذهبی و ملی بلوچ‌ها در حماسه‌ها:

• در کنار اساطیر شاهنامه، نام‌های مذهبی مانند بی‌بی فاطمه، آدم، قارون، سلیمان و دیگر شخصیت‌های مذهبی نیز در حماسه‌های بلوچی حضور دارند.
• نام بردن از بزرگان اسطوره‌ای ایران همچون رستم، کیکاووس و فریدون نشان‌دهنده پیوند عمیق هویت ملی بلوچ‌ها با تاریخ و اساطیر ایرانی است.

اشارات شاهنامه در حماسه‌های بلوچی

1. داستان چاکر و گوهرام

▫️ گردن اِش ڈالشاهیں تَنَک بوتاں
▫️ چاکر تی سر ءَ گرز رستمے بوتاں
💠 ترجمه:
گردن ستبر آنان نازک گشت،
اما گویا در گردن تو ای چاکر! گرز رستمی بود.

2. داستان شهداد و مهناز

🔹 وقتی مهناز از شهداد عصبانی می‌شود:
▫️ تـو اَگـاں رَکش ءِ کُرَّگ ءَ بیارئے
▫️ پَـر منی کَـٹ پادَگ ءَ بَـنـدئے
▫️ چَـم اوں کور باتَـن اگـاں بِـچـارانـی
▫️ دَسـت اوں مُـنـڈ باتـن اگاں بِـبـوجـانی
💠 ترجمه:
تو حتی اگر کره اسب رخش (اسب رستم) را هم بیاوری
و بر کنار من ببندی،
چشمانم کور شوند اگر آن را نگاه کنم
و دستانم فلج شوند اگر آن را باز کنم.

3. داستان میر نواب خان

🔹 از حماسه‌های تاریخی:
▫️ پَه وَتی مال ءَ بِبیت شهید، خان ءِ زَرزَوال
▫️ عادلـیـں دارا ءُ فـریدون ءِ هـم‌مـثـال
💠 ترجمه:
خان سخاوتمند، (میر نواب خان) به‌خاطر دارایی‌های خود شهید شد،
او همانند دارای عادل و فریدون بود.

4. داستان میر مهراب خان

🔹 در این داستان شاعر به تخت پادشاهی کیکاووس‌شاه و پهلوانی رستم اشاره می‌کند:
▫️ باگـچَـهـین سیوا قرار نِـشتَـگِـت عالی‌جناب
▫️ زیب کاووس‌شاه چرخ ءِ شهپر ءُ رستم رکاب
💠 ترجمه:
عالی‌جناب میر مهراب خان بر تخت پادشاهی شهر سیوا قرار گرفته است،
از لحاظ شهرت و نامداری به مانند کیکاووس‌شاه است و به مانند رستم بر رکاب اسب قرار گرفته است.

🔹 در ادامه داستان:
▫️ پێش‌کپیت مهراب‌خان نوابیں زهم‌جَنیں همت‌گذار
▫️ عادلیں نوشیروان شاه ءُ جمشید تاجدار
💠 ترجمه:
مهراب‌خان با همت و شمشیرزن باقی می‌ماند،
او به مانند نوشیروان عادل و به مانند جمشید تاجدار است.

🔹 در جای دیگری از داستان:
▫️ گِـپـتَـگ اِش وَتی بورانی لَـگام
▫️ میر بلوچ‌خان ءِ زَهم چو سام
▫️ چـو نـریـم ءِ پـهـلـوان
💠 ترجمه:
افسار اسب‌های خود را گرفتند،
شمشیر میر بلوچ خان به مانند شمشیر سام بود،
و (قدرت) او به مانند نریم پهلوان بود.

نتیجه‌گیری

🔻 مردم بلوچ نه‌تنها با شاهنامه و قهرمانان اسطوره‌ای آن آشنایی داشتند، بلکه این اساطیر را الگویی برای قهرمانان بومی خود قرار می‌دادند. اشارات مکرر به شخصیت‌های شاهنامه در حماسه‌های بلوچی، نشان از ارزش و جایگاه شاهنامه در فرهنگ و هویت بلوچ‌ها دارد.

📚 منبع:
بلوچ، رسول‌بخش (۱۳۹۱): «بررسی ادبیات منظوم بلوچ با تاکید بر حماسه و مقایسه آن با شاهنامه». صفحات ۱۵۹ تا ۱۶۱.