تهران قدمتی هفت تا هشت هزار ساله دارد. تاریخ کهن این شهر، زیر لایه‌های آسفالت و ساختمان‌های مدرن مدفون شده است و گاهی کشف آثاری مانند کوزه‌ای سفالین، پرده از تاریخ غنی آن برمی‌دارد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین یافته‌های باستانی تهران، از تپه قیطریه تا مولوی و ری باستان، اشاره می‌کنیم. (اطلاعات برگرفته از گفتگو با داریوش شهبازی، تهران‌شناس)

گنج‌های پنهان این شهر شلوغ:

• منطقه ۱۲، خیابان مولوی: اسکلت زنی ۷ هزار ساله در سال ۱۳۹۳ هنگام حفاری شرکت فاضلاب کشف شد. در محل حفاری تعدادی سفال نیز یافت شد. این اسکلت در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود.
• منطقه ۱، قیطریه: در سال ۱۳۳۷، سیف‌الله کامبخش‌فرد در تپه قیطریه کاوش‌های باستان‌شناسی انجام داد که منجر به کشف ۳۵۰ گور، ۲۵۰۰ ظرف سفالی و سایر آثار با قدمت ۳ هزار سال شد. محل نگهداری این آثار مشخص نیست.
• منطقه ۲۰، چشمه علی: در سال ۱۳۱۳، آثاری با قدمت ۶ هزار سال، شامل ظروف سیاه، خاکستری و سفال‌های قرمز با نقوش سیاه، در تپه چشمه علی کشف شد. این تپه آثاری از دوران نوسنگی تا دوره تیموری و همچنین دوره‌های کالکولیتیک، اشکانی و اسلامی را در خود جای داده است. محل نگهداری این آثار نامعلوم است.
• منطقه ۳، سفارت انگلیس در قلهک: در سال ۱۹۰۰ میلادی، ارنست آملیوس رنی، از کارمندان سفارت انگلیس، اشیاء مفرغی و سفالی با قدمت ۴ هزار سال (متعلق به عصر آهن اول) را در محدوده سفارت کشف و به طور پنهانی از ایران خارج کرد. این آثار در موزه بریتانیا نگهداری می‌شوند.
• منطقه ۳، خانه مخبرالسلطنه در محله دروس: در سال ۱۳۱۸، مقنیان هنگام حفر چاه در خانه باغ مهدیقلی خان هدایت (مخبرالسلطنه)، ظروف سفالی با قدمت ۳ هزار سال کشف کردند. بخشی از این آثار به صاحب خانه و بخشی دیگر به موزه ایران باستان اهدا شد.
• منطقه ۲۰، چال ترخان (ری): در سال ۱۳۱۵، آثاری با قدمت ۱۵۰۰ تا ۶ هزار سال، شامل گچ‌بری، نقاشی دیواری، سفال و… در این محوطه باستانی کشف شد. این آثار شامل بقایایی از کاخ‌های اواخر دوره ساسانی و اوایل دوره اسلامی است و چگونگی انتقال هنر گچ‌بری از دوران ساسانی به دوران اسلامی را نشان می‌دهد. محل نگهداری این آثار مشخص نیست.
• منطقه ۲۰، کهریزک: در سال ۱۲۶۴ شمسی، سفال‌های سیاه، خاکستری و قرمز با قدمت ۳۲۰۰ سال در کهریزک کشف شد که نشانه‌ای از تمدن چشمه علی ری و هنر سفالگری ساکنان آن است. محل نگهداری این آثار نامعلوم است.
• منطقه ۲۰، پیشوا (ری): در سال ۱۳۶۴، گورستانی باستانی با قدمت ۴ هزار سال در پیشوا کشف شد که شامل اشیاء سفالی و مفرغی بود. ظروف سفالی در اندازه‌ها و اشکال مختلف و برای مصارف گوناگون ساخته شده بودند. اشیاء مفرغی شامل وسایل پخت و پز، رزمی و تزئینی بودند. محل نگهداری این آثار مشخص نیست.
• منطقه ۳، خیابان پاسداران: در سال ۱۳۶۴، هنگام ساخت و ساز آپارتمان در بوستان پنجم، تعدادی گور باستانی با قدمت ۳ هزار سال کشف شد که متأسفانه از بین رفتند. گفته می‌شود تعدادی از این آثار به دست کارشناسان رسیده بود.

اشیاء جالب توجه کشف شده در تهران:

• شاخه زیتون: ظرف سفالی کشف شده در قیطریه با نقش شاخه زیتون، نشان می‌دهد که تهرانیان باستان زیتون می‌کاشتند و از چوب و روغن آن استفاده می‌کردند.
• شیرمک باستانی: کشف شیرمک در تپه‌های قیطریه نشان می‌دهد ایرانیان ۳ هزار سال پیش از این وسیله برای شیر دادن به نوزادان استفاده می‌کردند.
• آجیل‌خوری: ظرف زیبایی که در قیطریه کشف شده، احتمالاً برای نگهداری آجیل و میوه استفاده می‌شده است.
• ظرف شگفت‌انگیز: این ظرف با شکل خاص در حدود ۶ دهه پیش در دروس کشف شد. اعتقاد بر این بود که نوشیدن از این ظرف، ویژگی‌های حیوان منقوش بر آن را به فرد منتقل می‌کند.

ری: گنجینه‌ای عظیم

داریوش شهبازی، تهران‌شناس، معتقد است ری به تنهایی یک گنجینه بزرگ است. کاوش‌های اریک اشمیت در تپه چشمه علی در سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵، آثاری از دوران قبل از اسلام و اشکانیان را آشکار کرد. یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد تمدن ری از ۶۲۰۰ سال پیش با سفالینه‌های قرمز آجری و شتری رنگ شروع شد و به سایر مناطق گسترش یافت. کشف سفال‌های سیاه، خاکستری و قرمز در کهریزک و پیشوای ورامین نیز گواهی بر این موضوع است. ری در کتب قدیمی به عنوان “عروس دنیا” یاد شده است. پس از حمله مغول، ری ویران شد و به تدریج به روستایی کوچک تبدیل شد.

ماجرای کشف اسکلت بانوی ۷ هزار ساله

در سال ۱۳۹۳، اسکلتی ۷ هزار ساله مرعلق به زنی ۳۵ ساله در چهارراه مولوی کشف شد. پژوهش‌ها نشان داد او احتمالاً بر اثر عفونت استخوانی فوت کرده است. هنوز مشخص نیست که آیا او در نزدیکی محل دفن زندگی می‌کرده یا در حال عبور از آن منطقه فوت کرده است. این اسکلت در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود.

مقنی‌ها تاریخ ۳ هزار سال پیش دروس را کشف کردند

در سال ۱۳۱۸، مقنیان هنگام حفر چاه در باغ مهدیقلی خان هدایت (مخبرالسلطنه) در دروس، گورستانی باستانی با قدمتی ۳ هزار ساله را کشف کردند. تعدادی ظروف سفالین از این گورستان به دست آمد که نیمی از آن‌ها به صاحب باغ و نیمی دیگر به موزه ایران باستان اهدا شد.