جوناس ادوارد سالک، پزشک و ویروس‌شناس برجسته آمریکایی، در تاریخ ۲۸ اکتبر ۱۹۱۴ در نیویورک متولد شد. او به عنوان کاشف اولین واکسن فلج اطفال شناخته می‌شود؛ کشفی که نه تنها جان میلیون‌ها کودک را نجات داد، بلکه جهان را به مکانی امن‌تر تبدیل کرد. در این گزارش به زندگی، دستاوردها و تأثیرات ماندگار او می‌پردازیم.

تحصیلات و آغاز فعالیت‌های علمی

• سالک در دانشگاه نیویورک در رشته پزشکی تحصیل کرد و در سال ۱۹۳۹ مدرک دکتری پزشکی خود را دریافت کرد.
• به جای پرداختن به طبابت صرف، تصمیم گرفت در حوزه تحقیقات پزشکی فعالیت کند.
• او در دانشگاه نیویورک با توماس جونیور، سرپرست مطالعات ایمنی‌شناسی ویروس‌های غیرفعال‌شده، آشنا شد و همکاری خود را آغاز کرد.
• در سال ۱۹۴۲ به دانشکده بهداشت دانشگاه میشیگان پیوست و در زمینه گسترش ایمنی‌سازی در برابر بیماری آنفلوآنزا فعالیت کرد.

تحقیقات درباره فلج اطفال

• در سال ۱۹۴۷، سالک به عنوان دانشیار باکتری‌شناسی و سرپرست آزمایشگاه پژوهش ویروس در دانشگاه پیتسبرگ منصوب شد.
• او تحقیقات گسترده‌ای را درباره فلج اطفال آغاز کرد. این بیماری ویروسی که سیستم گوارشی و عصبی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، تا اواسط قرن بیستم هر سال صدها هزار کودک را مبتلا می‌کرد و بسیاری از آن‌ها را دچار فلج دائمی می‌ساخت.
• سالک در کنار دیگر دانشمندان، سه سویه مختلف ویروس فلج اطفال را شناسایی کرد و متوجه شد سویه ۱ عامل اصلی ۸۵ درصد موارد ابتلا به این بیماری است.
• او دریافت که اگر ویروس فلج اطفال کشته یا غیرفعال شود، می‌تواند بدون ایجاد بیماری، پادتن (آنتی‌بادی) تولید کند و بدن را در برابر این ویروس ایمن سازد.

تولید و آزمایش واکسن

• سالک ابتدا این نظریه را روی میمون‌ها آزمایش کرد و سپس در سال ۱۹۵۲ واکسن تهیه‌شده از ویروس‌های غیرفعال‌شده را روی کودکان بهبود یافته از فلج اطفال و سپس روی کودکان سالم آزمایش کرد.
• نتیجه آزمایش‌ها موفقیت‌آمیز بود:
  • سطح پادتن‌ها در بدن کودکان افزایش یافت.
  • هیچ یک از کودکان آزمایش‌شونده به بیماری فلج اطفال مبتلا نشدند.
• در سال ۱۹۵۳، سالک یافته‌های علمی خود را منتشر کرد و در سال ۱۹۵۴، توماس جونیور ثابت کرد که این واکسن را می‌توان با سوزن تزریق کرد و این کار بی‌خطر است.
• در ۱۲ آوریل ۱۹۵۵، استفاده از واکسن فلج اطفال در سراسر ایالات متحده مجاز شد.
• پس از اجرای واکسیناسیون، شیوع بیماری فلج اطفال در آمریکا از ۱۸ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر به کمتر از ۲ مورد کاهش یافت.

تحولات پس از واکسن سالک

• در دهه ۱۹۶۰، نوع دوم واکسن فلج اطفال، معروف به واکسن خوراکی (سابین)، توسط آلبرت سابین تولید شد. این واکسن حاوی ویروس زنده ضعیف‌شده بود و به طور گسترده استفاده شد.
• واکسن سالک و واکسن خوراکی سابین، به طور مشترک، نقش مهمی در ریشه‌کنی فلج اطفال در بسیاری از نقاط جهان ایفا کردند.

افتخارات و دستاوردها

• سالک سال‌ها به عنوان استاد باکتری‌شناسی و پزشکی پیشگیری در دانشگاه پیتسبرگ فعالیت کرد.
• در سال ۱۹۶۳، او مدیر انستیتوی مطالعات زیست‌شناسی در کالیفرنیا شد که بعدها به افتخار او مؤسسه سالک نام‌گذاری شد.
• از سالک به دلیل کشف واکسن فلج اطفال تقدیرهای بسیاری به عمل آمد:
  • دریافت جایزه لسکر، یکی از معتبرترین جوایز علوم پزشکی.
  • اعطای نشان افتخاری ریاست جمهوری در سال ۱۹۷۷.
• واکسن او طی ۷۰ سال گذشته، میلیاردها کودک را از خطر ابتلا به فلج اطفال نجات داده است.

تلاش برای کشف واکسن ایدز

• در دهه ۱۹۸۰، با شیوع جهانی ویروس ایدز، سالک تلاش کرد واکسنی برای این بیماری تولید کند. با وجود تحقیقات گسترده، او نتوانست به نتیجه مطلوب برسد.

درگذشت

• جوناس سالک در تاریخ ۲۳ ژوئن ۱۹۹۵، در سن ۸۰ سالگی، در ایالت کالیفرنیا درگذشت.

جمع‌بندی

جوناس سالک، با کشف واکسن فلج اطفال، نام خود را در تاریخ علم و پزشکی جاودانه کرد. او با تلاش‌های بی‌وقفه‌اش، جان میلیون‌ها کودک را نجات داد و از شیوع یکی از مخرب‌ترین بیماری‌های قرن بیستم جلوگیری کرد. دستاوردهای او نه تنها برای زمان خود، بلکه برای نسل‌های آینده نیز الهام‌بخش است. روح او شاد و یادش گرامی باد.