شاخه‌ای هنرپرور از شجره پربار مستوفیان آشتیانی
خاندان مستوفیان آشتیانی یکی از خاندان‌های برجسته و تأثیرگذار تاریخ ایران به شمار می‌روند که در عرصه‌های مختلف فرهنگی، هنری، سیاسی و اجتماعی نقش مهمی ایفا کرده‌اند. در میان این خاندان، شاخه‌ای از نوادگان میرزا کاظم مستوفی‌الممالک، از مستوفیان دوره کریم‌خان زند و آقا محمدخان قاجار، به‌ویژه در زمینه هنر و فرهنگ درخشیده‌اند.
میرزا عبدالله آشتیانی (خلف)
میرزا عبدالله آشتیانی، فرزند میرزا کاظم و نوه آقا محسن اشتیانی، یکی از چهره‌های برجسته این خاندان بود. وی شاعری بلندپایه با تخلص خلف و مستوفی ارشد در دستگاه دیوانی بود. میرزا عبدالله در فن سیاق (حسابداری دیوانی) مهارت داشت و در خوشنویسی نیز استادی کم‌نظیر بود. اما متأسفانه در میانه عمر به دلیل بیماری لغوه دست، از ادامه هنر خوشنویسی بازماند. او دارای پسری به نام یوسف بود که اطلاعات چندانی از او در دست نیست.
میرزا علی آشتیانی (میکده)
میرزا علی آشتیانی، نوه میرزا عبدالله و فرزند میرزا یوسف، یکی از مستوفیان برجسته و شاعری مشهور با تخلص میکده بود. او در اشعارش بی‌پرده به انتقاد از خرافات می‌پرداخت و تهدیدها نیز مانع جسارت او نمی‌شد. نام خانوادگی میکده از تخلص شعری او گرفته شده است. میرزا علی دو پسر داشت که هر یک در تاریخ ایران نقشی برجسته ایفا کردند:
سلیمان‌خان میکده
سلیمان‌خان میکده، فرزند ارشد میرزا علی، از چهره‌های برجسته نهضت مشروطه بود. او با تأسیس انجمن باغ میکده، محفلی برای آزادی‌خواهان ایجاد کرد. اعضای این انجمن به دلیل فعالیت‌های سیاسی خود به اعدام محکوم شدند. برخی از آنان، همچون خیابانی، اعدام شدند، اما سلیمان‌خان توانست از این سرنوشت نجات یابد. وی بعدها به نمایندگی مجلس رسید و حتی به مقام وزارت نیز دست یافت.
فرزندان سلیمان‌خان میکده
حبیب‌الله میکده (ناهید)
حبیب‌الله میکده، متخلص به ناهید، شاعری با طبعی روان و سیمایی خوش بود. او در سال ۱۳۲۰ قمری متولد شد و در ۲۲ سالگی در عشرت‌آباد تهران دست به خودکشی زد. حبیب در واپسین لحظات زندگی، اشعاری سرود که مطلع آن چنین است:
به پایان کی رسد اندوه و غم ای عمر پایانی
به جان از سخت‌جانی آمدم ای مرگ احسانی
بسیاری از بزرگان ادب، از جمله سعید نفیسی، ملک‌الشعرا بهار و شهریار، در سوگ او شعرها سرودند. نظام وفا نیز زندگی حبیب را در منظومه‌ای به نام حبیب و رباب جاودانه کرد.
همچنین در سرگذشت پروانه، خواننده و نوازنده سه‌تار، آمده است که پس از جدایی از همسرش، به حبیب میکده دل بست. اما با خودکشی حبیب در سال ۱۳۰۳، پروانه نیز در ۲۵ سالگی از دنیا رفت.
عبدالحسین میکده
عبدالحسین میکده، فرزند دیگر سلیمان‌خان، سفیر ایران در سوئیس بود و آثار متعددی در زمینه ادبیات و تاریخ به نگارش درآورد. از جمله آثار او می‌توان به کتاب‌های یادی از یک دوست عزیز، برمکیان، فردوسی خداوند اخلاق و بزرگ‌ترین شاعر ایران کیست؟ اشاره کرد. او همچنین مترجم کتاب‌هایی چون حلاج و امپراتور صحرانوردان بود.
ابوالحسن میکده
ابوالحسن میکده، دیگر فرزند سلیمان‌خان، مترجم برجسته آثار ادبی بود. او ترجمه‌های ارزشمندی از جمله آثار شیلر را در کارنامه خود دارد.
سرهنگ ابوالقاسم میکده
سرهنگ ابوالقاسم میکده، موسیقی‌دان و هنرمندی برجسته بود که در عرصه موسیقی نقش‌آفرینی می‌کرد.
مه‌لقا میکده
مه‌لقا میکده، تنها دختر سلیمان‌خان، نویسنده‌ای در حوزه حقوق زنان و آموزش بود. از آثار او می‌توان به کتاب علم و اخلاق در مدرسه دخترانه اشاره کرد.
مهندس غلامعلی میکده
مهندس غلامعلی میکده، فرزند دوم میرزا علی، یکی از چهره‌های برجسته در تاریخ معاصر ایران است. او بنیان‌گذار لوله‌کشی آب تهران و تأسیس تصفیه‌خانه آب تهران بود که همچنان مورد استفاده قرار دارد. خیابانی در نزدیکی سازمان آب تهران به نام او نام‌گذاری شده است. غلامعلی میکده همچنین به مقام وزارت راه رسید.
دیگر اعضای برجسته خاندان میکده
منوچهر میکده
منوچهر میکده، فرزند ابوالحسن میکده، نوازنده پیانو و ترانه‌سرایی برجسته بود. از آثار او می‌توان به ترانه مشهور ایران، ایران اشاره کرد که با صدای محمد نوری اجرا شده است.
پروین میکده
پروین میکده، فرزند سرهنگ ابوالقاسم میکده، بازیگر سینما و تلویزیون بود که در فیلم‌ها و سریال‌های متعددی نقش‌آفرینی کرده است.
نتیجه‌گیری
خاندان مستوفیان آشتیانی، به‌ویژه شاخه میکده، با حضور در عرصه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، هنری و اجتماعی، نقش مهمی در تاریخ معاصر ایران ایفا کرده‌اند. از شاعران و نویسندگان گرفته تا سیاستمداران و هنرمندان، این خاندان میراثی گران‌بها از فرهنگ و هنر برای ایران به یادگار گذاشته‌اند.
نظر شما