ابوالحسن عبدالرحمن صوفی‌رازی
زاده: ۱۵ آذر ۲۸۲ هجری شمسی (۹ دسامبر ۹۰۳ میلادی) در فسا
درگذشته: ۸ محرم ۳۷۶ هجری شمسی (۲۵ مه ۹۸۶ میلادی) در شیراز
حرفه: ریاضیدان و ستاره‌شناس
زندگی و کارنامه علمی
ابوالحسن عبدالرحمن صوفی‌رازی، یکی از برجسته‌ترین ستاره‌شناسان و ریاضیدانان سده چهارم هجری، زندگی‌اش را به مطالعه و درک ستارگان و صور فلکی اختصاص داد. او به عنوان یکی از نخستین ستاره‌شناسانی که مشاهدات دقیق و علمی انجام داد، شناخته می‌شود و آثارش پس از بیش از یک هزاره هنوز معتبر است.
کتاب صورالکواکب
صوفی‌رازی کتاب صورالکواکب را تألیف کرد که نسخه‌ای تصحیح‌شده از المجسطی بطلمیوس است. این کتاب شامل مشاهدات و رصدهای او از ستارگان و اجرام آسمانی است و او نخستین ستاره‌شناسی است که کهکشان آندرومدا را کشف و گزارش رصدی ابر ماژلانی بزرگ را نوشت. بدین ترتیب، او نخستین کسی است که گزارش رصدی کرات آسمانی خارج از کهکشان راه شیری را ثبت کرده است.
دستاوردهای علمی
- تعیین اندازه نصف النهار شهر شیراز و ابداع علم نور سنجی در ستارگان.
- کشف سحابی‌ها و ستارگان مزدوج بدون استفاده از تلسکوپ.
- تهیه کاتالوگی از ۱۰۱۸ ستاره همراه با ویژگی‌های رصدی آن‌ها.
- ساخت دو طرح از هر صورت فلکی: یکی از بیرون کره آسمان و دیگری از درون کره سماوی.
نقش در رصدخانه‌ها
صوفی‌رازی به عنوان استاد ریاضی و ستاره‌شناسی در فیروزآباد منصوب شد و در رصدخانه آنجا پژوهش‌های ستاره‌شناسی ارزنده‌ای انجام داد. او به ویژه بر روی المجسطی بطلمیوس کار کرد و تصحیحات زیادی را بر روی فهرست ستارگان و تخمین‌های مربوط به روشنایی و قدر آن‌ها انجام داد.
کشف‌های مهم
- در سفر به یمن، ابر ماژلانی بزرگ را مشاهده کرد و از آن با نام البکر یاد کرد.
- کشف سحابی زن به زنجیر بسته و سحابی وولپکولا در صورت فلکی روباهک.
بزرگداشت
- دهانه صوفی (Azophi) در ماه به پاس تجلیل از خدمات علمی او نام‌گذاری شده است.
- سیارک ۱۲۶۲۱ الصوفی به افتخار او نام‌گذاری شده است.
- در موزه قاهره، یک کره ستاره‌شناسی از جنس نقره که شاهکاری از صوفی‌رازی است، نگهداری می‌شود.
جمع‌بندی
ابوالحسن عبدالرحمن صوفی‌رازی با دستاوردهای علمی و رصدهای دقیق خود، تأثیر عمیقی بر علم نجوم گذاشت و به عنوان یکی از پیشگامان این علم در تاریخ شناخته می‌شود. آثار او نه تنها در زمان خود، بلکه در قرون بعدی نیز تأثیرگذار باقی مانده و نشان‌دهنده توانمندی‌های علمی و پژوهشی ایرانیان در دوران اسلامی است.
نظر شما