ناصر هاشمی

دنیای پیچیده و ناشناخته جاسوسی همواره مسائلی جذاب و تعجب‌برانگیز برای مردم عادی به همراه دارد. یکی از برجسته‌ترین جاسوسان تاریخ که در کشور محل مأموریت خود تا کاندیداتوری برای نخست‌وزیری و معاونت وزیر دفاع پیش رفت، الی کوهن بود.

الی کوهن در سال 1924 در مصر به دنیا آمد. او فرزند پدر و مادری یهودی ارتودکس بود که به مصر مهاجرت کرده بودند. کوهن تحصیلات خود را در رشته الکترونیک گذراند و پس از مهاجرت خانواده‌اش به اسرائیل، با درگیری‌های کوچک با دولت مصر مواجه شد. این درگیری‌ها به دلیل روی کار آمدن دولتی ضد یهود به وقوع پیوست و منجر به حبس کوتاهی برای او شد. پس از این حوادث، الی به اسرائیل رفت و با دختری یهودی اهل عراق ازدواج کرد.

کوهن مدتی در اطلاعات ارتش اسرائیل مشغول به کار بود، اما به دلیل تکراری و خسته‌کننده بودن کارش، از آنجا کناره‌گیری کرد. او همچنین در آزمون موساد مردود شد، اما پس از مدتی دوباره با آموزشی شش‌ماهه استخدام شد و با پوشش تاجری آرژانتینی از آرژانتین وارد سوریه شد. الی کوهن به طور مخفیانه به سیا وصل شد و بارها به اسرائیل رفت و آمد کرد. یکی از این سفرها همزمان با ولادت کودکش بود.
 

او به سرعت در رده‌های بالای سیاسی سوریه پیشرفت کرد و به مقام معاونت وزارت دفاع رسید و حتی به عنوان سومین گزینه برای نخست‌وزیری سوریه مطرح شد. یکی از مأموریت‌های مهم او، پرده‌برداری از پدافند هفت لایه سوریه بود؛ اطلاعاتی که اگر به اسرائیل نمی‌رسید، شکست این کشور در جنگ 1967 حتمی بود.

کوهن در نهایت دستگیر شد، زمانی که روس‌ها به سوریه رفتند تا با استفاده از تکنولوژی مدرن ضد جاسوسی، جاسوسان مختلف و مأموران موساد را شناسایی کنند. در این اقدام، ارتباط رادیویی الی کوهن رهگیری شد و او در کمال ناباوری دستگیر گردید، کسی که در مجلس سوریه علیه اسرائیل شعارهای آتشین سر می‌داد. او اطلاعات ارزشمندی از بلندی‌های جولان و توان ارتش سوریه به اسرائیل ارائه داده بود.

پس از اعدام او در سال 1965، جسدش در مکانی نامعلوم دفن شد و ساعت مچی‌اش پس از سال‌ها توسط موساد در یک مأموریت ویژه به اسرائیل بازگردانده شد. اخیراً پسر امین الحافظ، نخست‌وزیر سوریه در زمان اعدام کوهن، اعلام کرده که تنها کسی است که محل دفن الی کوهن را می‌داند و در ازای یک میلیون دلار حاضر به افشای این محل است، اما این پیشنهاد از سوی اسرائیل رد شد. ارتباط و پیشنهاد این معامله از سوی دولت نیوزلند انجام شد، چراکه پسر الحافظ تبعه نیوزلند است.

پس از اعدام کوهن، خانواده‌اش مورد بی‌مهری قرار گرفتند و آواره شدند. اما با وجود گذشت 60 سال از اعدام الی کوهن، او به یک اسطوره و موضوعی جذاب در دنیای جاسوسی تبدیل شده است و تحقیقات فراوانی بر روی روش‌های کار او انجام شده است. برخی او را متهم به بی‌احتیاطی در دستگیری‌اش می‌دانند و عده‌ای دیگر او را قربانی یک تسویه‌حساب سیاسی در اسرائیل می‌شناسند.