مسجد گوهرشاد: مشق عشق و هنر در معماری اسلامی
مسجد گوهرشاد، یکی از برجسته‌ترین شاهکارهای معماری اسلامی و ایرانی، در جنوب بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) واقع شده است. این مسجد با گنبد فیروزه‌ای باشکوه خود، بیش از ۶۰۰ سال است که استوار و بی‌نقص ایستاده و همچنان جلوه‌ای از هنر، عشق و ایمان را به نمایش می‌گذارد.
معماری مسجد گوهرشاد: ترکیب هنر و معنویت
مسجد گوهرشاد به دست قوام‌الدین شیرازی، یکی از معماران برجسته دوره تیموری، ساخته شده است. این بنا، نمادی از هنر معماری ایرانی-اسلامی است که با استفاده از تکنیک‌های پیشرفته و طراحی‌های هنری، به یکی از زیباترین مساجد جهان تبدیل شده است.
ویژگی‌های برجسته معماری:
گنبد فیروزه‌ای:
گنبد فیروزه‌ای مسجد گوهرشاد یکی از نمادهای برجسته این بنا است. این گنبد با طراحی پیازی‌شکل و تزئینات کاشی‌کاری زیبا، نمادی از استحکام و زیبایی در معماری اسلامی است.
تزئینات کاشی‌کاری:
دیوارها و ایوان‌های مسجد با کاشی‌کاری‌های اسلیمی و گیاهی تزئین شده‌اند. رنگ‌های متداول کاشی‌ها شامل آبی لاجوردی، فیروزه‌ای، سفید، زرد، سبز و زعفرانی است که جلوه‌ای از لطافت و زیبایی را به نمایش می‌گذارند.
ایوان مقصوره:
ایوان جنوبی مسجد، معروف به ایوان مقصوره، با ارتفاع ۲۶ متر و عمق ۳۴ متر، یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین ایوان‌های این مسجد است. این ایوان با کتیبه‌هایی به خط بایسنقر میرزا، فرزند شاهرخ تیموری، تزئین شده است.
منبر صاحب‌الزمان:
در کنار محراب ایوان مقصوره، منبر معروف صاحب‌الزمان قرار دارد که اثری از استاد محمد خراسانی است. این منبر از شاهکارهای هنر منبت‌کاری چوب بوده و در سال ۱۲۴۲ هجری قمری ساخته شده است.
شبستان‌ها:
مسجد گوهرشاد دارای هفت شبستان است که هر یک به نام‌هایی چون نهاوندی، میلانی، نجف‌آبادی، سرابی و … شناخته می‌شوند.
ایوان‌ها:
مسجد شامل چهار ایوان اصلی است:
- ایوان مقصوره (جنوبی): بزرگ‌ترین و مهم‌ترین ایوان مسجد.
- ایوان دارالسیاده (شمالی): که به رواق‌های حرم مطهر رضوی راه دارد.
- ایوان حاجی حسن (شرقی): با تزئینات کاشی‌کاری غنی.
- ایوان آب (غربی): که به سبک طاق آهنگ پوشش یافته است.
تاریخچه ساخت مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد به دستور گوهرشاد آغا، همسر شاهرخ تیموری، در سال ۸۲۰ هجری قمری ساخته شد. این بانوی نیکوکار و عاشق اهل‌بیت، با عشق و علاقه فراوان، این مسجد را به یادگار گذاشت.
کتیبه‌های تاریخی:
- کتیبه‌ای در ایوان مقصوره، تاریخ ساخت مسجد را به سال ۸۲۰ هجری قمری ذکر کرده و نام معمار آن، قوام‌الدین شیرازی، نیز در این کتیبه آمده است.
- نام گوهرشاد در دو محل از مسجد با کاشی معرق نگاشته شده است:
- در بالای در نقره‌ای که به دارالسیاده می‌رود.
- در کتیبه ایوان مقصوره که به خط زیبای بایسنقر میرزا نوشته شده است.
جلوه‌های هنر در مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد یکی از کامل‌ترین نمونه‌های هنر معماری ایرانی-اسلامی است که در آن تمامی عناصر زیبایی‌شناسی و هنری به کار رفته‌اند.
رنگ و کاشی‌کاری:
رنگ آبی فیروزه‌ای و لاجوردی کاشی‌ها، نمادی از آرامش و معنویت است که با تزئینات اسلیمی و گیاهی ترکیب شده و فضایی روحانی و زیبا ایجاد کرده است.
خطاطی و کتیبه‌ها:
- کتیبه‌های مسجد به خط ثلث نوشته شده‌اند و برخی از آن‌ها اثر بایسنقر میرزا، بزرگ‌ترین ثلث‌نویس دوره تیموری است.
- کتیبه‌های خط کوفی برگدار نیز در بخش‌های مختلف مسجد دیده می‌شوند.
منبت‌کاری:
منبر صاحب‌الزمان، یکی از شاهکارهای منبت‌کاری چوب در دوره قاجار است که با دقت و ظرافت بی‌نظیری ساخته شده است.
مقرنس‌کاری:
طاق‌های گنبدی شکل و مناره‌های مسجد با استفاده از سبک مقرنس‌کاری تزئین شده‌اند که یکی از ویژگی‌های برجسته معماری تیموری است.
استحکام و مقاومت مسجد گوهرشاد
یکی از ویژگی‌های برجسته مسجد گوهرشاد، استحکام و مقاومت آن در برابر حوادث طبیعی و انسانی است.
- زلزله: این مسجد به گونه‌ای ساخته شده است که حتی زلزله‌های شدید نیز نتوانسته‌اند به آن آسیبی وارد کنند.
- حمله ارتش روس: در سال ۱۳۳۰ هجری قمری، گنبد اصلی مسجد در اثر حمله ارتش روس آسیب دید، اما در سال ۱۳۳۹ هجری خورشیدی، با استفاده از بتن مسلح بازسازی شد.
مسجد گوهرشاد: نمادی از عشق و ایمان
مسجد گوهرشاد نه تنها یک بنای تاریخی و معماری است، بلکه نمادی از عشق و ایمان است. عشق گوهرشاد آغا به اهل‌بیت (ع) و ایمان او به خداوند، در هر گوشه از این مسجد به چشم می‌خورد.
این مسجد، با گذشت بیش از شش قرن از ساخت آن، همچنان استوار ایستاده و به‌عنوان یکی از نمادهای فرهنگ و تمدن ایرانی-اسلامی شناخته می‌شود.
جمع‌بندی
مسجد گوهرشاد، شاهکاری از هنر و معماری ایرانی-اسلامی، با گنبد فیروزه‌ای زیبا، ایوان‌های باشکوه، تزئینات کاشی‌کاری و کتیبه‌های نفیس، یکی از برجسته‌ترین بناهای تاریخی ایران است. این مسجد نه تنها مکانی برای عبادت، بلکه جلوه‌گاهی از فرهنگ، هنر و تمدن ایرانی است که هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند.
پیشنهاد: اگر به مشهد سفر می‌کنید، بازدید از مسجد گوهرشاد را از دست ندهید و از نزدیک شاهد شکوه و زیبایی این بنای تاریخی باشید.
نظر شما