میدان امیرچخماق یکی از برجسته‌ترین آثار تاریخی و گردشگری شهر یزد و ایران است که با معماری باشکوه و قدمت تاریخی خود، نمادی از فرهنگ، هنر و تاریخ این منطقه به شمار می‌رود. این مجموعه در قلب شهر یزد قرار دارد و شامل بناهایی مانند تکیه امیرچخماق، مسجد، بازار، آب‌انبارها و سایر سازه‌های تاریخی است که هر کدام داستانی از گذشته را روایت می‌کنند.

تاریخچه میدان امیرچخماق

این میدان تاریخی به دستور امیر جلال‌الدین چقماق شامی، یکی از سرداران و امرای دوره تیموری و حاکم وقت یزد، ساخته شد. او به همراه همسرش، فاطمه خاتون (معروف به ستی فاطمه)، تلاش کردند تا با ساخت این مجموعه، رونق و شکوهی به شهر یزد ببخشند. قدمت این میدان به دوران تیموریان بازمی‌گردد، اما در دوره‌های بعد، به‌ویژه در دوران صفویه و قاجار، بخش‌هایی به آن افزوده شد و مرمت‌هایی صورت گرفت.

معماری میدان امیرچخماق

معماری میدان امیرچخماق، نمونه‌ای باشکوه از هنر و خلاقیت ایرانی در دوره تیموری است. این مجموعه به دلیل سازه‌های متقارن، کاشی‌کاری‌های زیبا و ترکیب معماری مذهبی و شهری شناخته می‌شود. از جمله بخش‌های مهم این میدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. تکیه امیرچخماق

• این تکیه، یکی از شاخص‌ترین بخش‌های میدان است که در دوران صفویه ساخته شد.
• نمای سه‌طبقه‌ای با ایوان‌های متقارن و کاشی‌کاری‌های چشم‌نواز، آن را به یکی از زیباترین بناهای تاریخی ایران تبدیل کرده است.
• این تکیه به‌ویژه در ایام عزاداری محرم، محل برگزاری مراسم‌های سنتی مانند نخل‌گردانی است.

۲. مسجد امیرچخماق

• این مسجد که در ضلع جنوبی میدان قرار دارد، از اولین بناهای ساخته‌شده در این مجموعه است.
• مسجد امیرچخماق با گنبد زیبا و کاشی‌کاری‌های منحصربه‌فرد خود، یکی از مهم‌ترین مساجد تاریخی یزد به شمار می‌رود.

۳. آب‌انبارهای امیرچخماق

• این مجموعه شامل دو آب‌انبار تاریخی است که در گذشته برای تأمین آب آشامیدنی مردم شهر استفاده می‌شده‌اند.
• آب‌انبارها با بادگیرهای زیبا و معماری خاص خود، از جذابیت‌های دیگر این میدان هستند.

۴. بازار امیرچخماق

• در نزدیکی میدان، بازار قدیمی یزد قرار دارد که بخشی از مجموعه امیرچخماق است.
• این بازار همچنان فعال است و فضایی سنتی برای خرید صنایع‌دستی و سوغات یزد فراهم می‌کند.

۵. آرامگاه ستی فاطمه

• این آرامگاه، محل دفن فاطمه خاتون، همسر امیرچخماق، است.
• گنبد منحصربه‌فرد و کاشی‌کاری‌های سبزرنگ این آرامگاه، آن را به یکی از زیباترین بخش‌های مجموعه تبدیل کرده است.

اهمیت فرهنگی و گردشگری

میدان امیرچخماق یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری یزد و ایران است که هر ساله میزبان هزاران گردشگر داخلی و خارجی است. این مجموعه به دلیل معماری بی‌نظیر، تاریخ غنی و فضای معنوی، یکی از مقاصد اصلی گردشگران در یزد به شمار می‌رود.

مراسم نخل‌گردانی:

یکی از مراسم‌های معروفی که در این میدان برگزار می‌شود، نخل‌گردانی در ایام محرم است. این مراسم که نمادی از تشییع پیکر امام حسین (ع) است، با حضور مردم و در فضایی معنوی برگزار می‌شود و جذابیت خاصی دارد.

ثبت ملی و جهانی

• تکیه امیرچخماق در سال ۱۳۳۰ و مسجد امیرچخماق در سال ۱۳۴۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند.
• مجموعه امیرچخماق به‌عنوان بخشی از شهر تاریخی یزد، در سال ۱۳۹۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.

جمع‌بندی

میدان امیرچخماق، با قدمت تاریخی، معماری بی‌نظیر و اهمیت فرهنگی خود، یکی از نمادهای شهر یزد و ایران است. این مجموعه نه‌تنها یادگاری از هنر و خلاقیت ایرانی در دوره تیموری است، بلکه با مراسم‌ها و رویدادهای مذهبی و فرهنگی، همچنان در زندگی مردم یزد نقش دارد.

بازدید از میدان امیرچخماق، فرصتی استثنایی برای لمس تاریخ، فرهنگ و هنر ایرانی است و تجربه‌ای فراموش‌نشدنی برای گردشگران به ارمغان می‌آورد.