ابـوعبدالله جعفربن محمد معروف به رودکی نخستین شاعر بزرگ زبان فارسی است. رودکی در سـال ۲۵۰ شمسی در رودک سمرقند چشم به جهان گشود و در ۶۹ سالگی در سال ۳۱۹ زندگی را بدرود گـفـت.
وی در هشت سالگی قرآن آموخت و آن را از بر کرد و از همان هنگام به شاعری پرداخت.
رودکی که از شعرا و سخن سرایان بزرگ و نامدار است از نعمت بینایی بی‌بهره بود و لیـکن روحی با عظمت و اندیشه‌ای بلند و طبعی عالی داشت.
رودکی چنـگ را نــیز نیکو می‌نواخت، نوایی گرم داشت و قصیده و غزل و مثنوی شیوا می‌سرود و بــه سبـک خراسانی مدیحه سرایی می‌کرد.
او شاعر دربار نصربن احمد سامانی بود که در اثر جلب رضایت او صاحب مکنت فراوان شد، ولی پـایان عمر را به تنگدستی گذراند.
رودکی با وجود تقدم نسبت به شاعران بزرگ ایران زمین از پرکارترین‌ها نیز بشمار می‌رود.
تعداد سروده های رودکی را از صدهزار تا یک میلیون بیت دانسته‌اند؛ ولی آنچه اکنون مانده، بیش از هزار بیت نیست که مجموعه‌ای از قصیده، مثنوی،قطعه و رباعی را در بر می‌گیرد.
از دیگر آثار رودکی و مهمترینش منظومه کلیله و دمنه است که محمد بلعمی آن را از عربی به فارسی برگرداند و رودکی به خواسته امیرنصر و ابوالفضل بلعمی آن را به نظم فارسی در آورده است ، اما متاسفانه این اثر گرانبها مانند سایر آثار و مثنوی‌های رودکی گم شده است و از آن جز ابیاتی پراکنده در دست نیست.
در شعر او قوه تخیل، قدرت بیان، استحکام و انسجام کلام همه با هم جمع است و به همین دلیل در دربار سامانیان، قدر و مرتبه ای داشت که شاعران بعد از او همیشه آرزوی روزگار او را داشتند.