پس از انجام عملیات رمضان تغییراتی در استراتژی نبرد در جبهه ها به وجود آمد. با توجه به اینکه اقدام به انجام عملیات وسیع نیاز به زمان و تمهید مقدمات داشت عملیات های محدودی طرح ریزی و اجرا شد تا مقدمات انجام عملیات های بزرگ به دست آید. در واقع بعد از انجام عملیات بزرگ رمضان در حد فاصل این عملیات با عملیات والفجر برای جلوگیری از رکود در صحنه نبرد تصمیم گیران سیاسی و نظامی ایران به عملیات محدود روی آوردند. اولین عملیات محدود، عملیات مسلم بن عقیل بود که با رمز "یا ابوالفضل العباس" در منطقه سومار و در تاریخ 9 مهر ماه 1361 به اجرا در آمد.‏
فرماندهان نظامی از انجام عملیات مسلم بن عقیل دو هدف‌ عمده را مد نظر داشتند؛ اولین هدف تصرف‌ همه‌ ارتفاعات‌ مشرف‌ بر شهر مندلی عراق‌ بود. این‌ منطقه‌ با توجه‌ به‌ توقف‌ و ناکامی‌ در عملیات‌ "رمضان" در شرق‌ بصره‌ و شیوه‌ ای‌ که‌ برای حمله‌ از مناطق‌ کوهستانی‌ اتخاذ شده‌ بود، انتخاب‌ گردید. هدف‌ دوم‌ تأمین مرزهای‌ جبهه‌ میانی، آزادسازی‌ بخشی‌ از خاک‌ ایران‌ و پس‌ زدن‌ عراق‌ از غرب‌ سومار بود.‏
این‌ عملیات‌، عملیاتی مشترک بین سپاه پاسداران و ارتش بود به این صورت که ارتش و سپاه، با یک قرارگاه واحد، عملیات را اداره می‌کردند. از نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی، تیپ 55 هوابرد به فرماندهی سرهنگ کریم عبادت فرماندهی تک جلو را به عهده داشت. از سپاه هم تیپ 27 حضرت رسول (ص) به‏‎ ‎فرماندهی سردار شهید ابراهیم همت ماموریت انجام این عملیات را داشت.
شهید صیاد شیرازی در خصوص اهمیت محور سومار در عملیات مسلم بن عقیل می گوید: "محور سومار، محور منحصر به فردی است. حدود چهل کیلومتر تا عقب به صورت تنگه‌ای است. وقتی که جلو می‌رویم، به طرف مرز و در نزدیکی خرابی های سومار، دو جاده وجود دارد. یکی به طرف شمال جاده مرزی و یکی به طرف جنوب است. هر دوی این جاده‌ها از نوار مرزی عبور می‌کنند و ارتفاعات مانع است تا ما جاده عمیق دیگری داشته باشیم. البته به طرف داربلوط هم جاده‌ای زده بودیم ولی همه جاده ‌ها سخت و درجه سه بودند. بنابراین، اهمیت و ارزش تنگه سومار مشخص می‌شود. اگر این تنگه در دید و تیررس دشمن بود، می‌توانست کنترلش کند و نگذارد که تردد صورت گیرد."
به هر تقدیر عملیات در زمان مقرر آغاز شد و در مرحله‌ اول نیروهای‌ خودی‌ پیشروی قابل توجهی انجام دادند. اما در مراحل‌ بعدی‌ از سرعت‌ پیشروی‌ کاسته شد. علی‌ رغم‌ پاتک های‌ سنگین‌ دشمن، سرانجام‌ مواضع مورد نظر فتح‌ شده‌ توسط رزمندگان، تثبیت گردید.
عملیات مسلم بن عقیل 7 روز به طول انجامید و دو مرحله عملیات در طول این مدت به اجرا در آمد. نهایتا پس از هفت روز و انجام دو مرحله عملیات،150 کیلومتر مربع‌ از خاک‌ کشور‌ آزاد و حدود30 کیلومتر مربع نیز از خاک دشمن به ‌ تصرف رزمندگان اسلام در آمد.
در این عملیات، نیروهای‌ خودی‌ ضمن‌ تأمین‌ دشت‌ سومار، روی‌ ارتفاعات‌ کیسکه، کهنه‌ ریگ و محور تردد میان‌ تنگ‌ و بر تنگه‌های‌ مرزی‌ مسلط‌ شدند‎.‎‏ شهر مندلی‌ نیز در دید و تیررس‌ رزمندگان اسلام قرار گرفت‌. بنابر این با به دست آوردن این مواضع امکان‌ پیشروی‌ به ‌عمق‌ خاک دشمن فراهم شد.
در جریان عملیات مسلم بن عقیل نیروهای‌ دشمن‌ عملیات‌ و پاتک هایی انجام دادند که حاصل آن به جای گذاشتن 4275 تن‌ کشته، زخمی‌ و اسیر بود.
همچنین‌ یک‌ دستگاه‌ رادار، یک‌ دستگاه‌ ردیاب‌ صوتی‌‏‎ ‎توپخانه‌ ،3 دستگاه‌ لودر و بولدوزر "دی8-" و چند قبضه‌ توپ‌100 میلیمتری دشمن به‌ دست‌ نیروهای خودی‌ افتاد. علاوه بر این،79 دستگاه‌ تانک‌ و نفر بر از جمله‌ چند دستگاه‌ تانک‌ پیشرفته،20 دستگاه‌ خودرو، 3 دستگاه‌ لودر 3 قبضه‌ کاتیوشای‌ دشمن نیز به‌ همراه ‌7 فروند هواپیما منهدم‌ و ساقط‌ شد.‏

منبع: روزنامه رسالت ۱۳۹۰/۹/۱۲
نویسنده : سمیرا افراسیابی