دانش آموخته‌های دارالفنون به دو شکل هستند؛ دانش آموختگان مستقیم و غیرمستقیم. دارالفنون از ابتدای تاسیس در دوران قاجاریه و ناصری نه تنها تا امروز خود تربیت کننده نسل مهمی از فرهیختگان کشور بود؛ بلکه آنها در مراکز دیگر آموزشی از مدرسه تا دانشگاه به تربیت جوانان و مردمان سرزمین مان پرداختند و می توانیم بگوییم هیچ نهاد آموزشی ای در کشور تاثیری را که دارالفنون بر جریان توسعه و روند پیشرفت ایران گذاشته، نداشته اند. به عبارتی می توانیم به صراحت بگوییم که بعد از کاخ گلستان و مراکز مهم دوران قاجار، مهم ترین نهاد به لحاظ کاربردی و محتوایی دارالفنون بود که توانست تاثیر بسیار عمده ای بر تمام جریان های فکری، صنعتی و اقتصادی و اجتماعی کشور از خود به جا بگذارد. به ویژه اینکه پس از انقلاب مشروطیت در سال ۱۲۸۵ در ایران مهم ترین جنبشی که به لحاظ توسعه کشور در سرلوحه همه کسانی که آن زمان فعال بودند، گذاشته شد، ایجاد مدرسه و مدرسه سازی و توسعه امر آموزش در کشور بود که بالطبع فارغ التحصیلان دارالفنون و دست پروردگان چنین نهادی مهم ترین نقش را در این جریان آموزشی توسعه ای از خود بر جای گذاشتند و دوران بسیار طلایی و شکوهمندی در دارالفنون از آن دوران آغاز شد و تا تاسیس دانشگاه تهران با همان روند ادامه پیدا کرد. در واقع در تمام این دوران بسیاری از فعالیت های جدید علمی-آموزشی مثل ایجاد موزه به عنوان مکان پژوهشی و نشان دهنده گذشته در همین فضای دارالفنون برای اولین بار ایجاد شد و بسیاری مفاهیم تخصصی در امر پزشکی و بهداشت در جوار و همسان با دارالفنون ایجاد و راه اندازی می شود. مدرسه دارالفنون از بعد از تاسیس دانشگاه تهران مهم ترین هدیه را به دانشگاه تهران می دهد که جمع استادان اولیه دانشگاه هستند که معلمان همین مدرسه بودند که مدرسان دانشگاه می شوند و می توان این دانشگاه را با واسطه، نتیجه دارالفنون در دوران آموزشی خود دانست. و پس از آن دبیرستان دارالفنون به عنوان دبیرستان مادر و دبیرستان هادی تا زمانی که برقرار بود، فعالیت خودش را ادامه داد و در این زمینه هم نقش آفرین بود. به همین علت دارالفنون به عنوان یکی از مفاخر کشور ایران تلقی می شود. همان طور که در موزه ملی ایران مثلا جام حسنلو و بسیاری از آثار تاریخی مثل لوح های دوره هخامنشی و خیلی از چیزهای دیگر نشانی از هنر و فرهنگ و نقش و تاثیر ایرانیان بر فرهنگ جهان در دوران اسلامی از خود به جا گذاشته اند، دارالفنون یک اثر باارزش تاریخی و فرهنگی در تاریخ معاصر کشور ماست و این نگینی است برای فعالیت های فرهنگی که ایران در تاریخ تا امروز انجام داده. بدیهی است که پس از بسیاری از بناها و میراث های فرهنگی که در تهران داریم، در کنار آنها و بالاتر از آنها دارالفنون قرار گرفته؛ اما دارالفنون دو بخش اصلی دارد؛ بخش ضعیف تر و مهم کاربردش است و بخش مهم تر محتوا و فعالیت علمی و آموزشی که صورت گرفته و تا امروز هم اثراتش را شاهدیم. پس احیای دارالفنون فقط احیای بنای تاریخی به صرف دیدن و تماشاکردن نیست. در واقع حتی اگر دارالفنون را یک موزه به مفهوم واقعی بدانیم، می دانیم که وقتی یک اثر موزه ای می شود که به صورت یک اثر شاخص و اثری دربیاید که راهنما و هادی جریانات در جهان باشد و بالطبع دارالفنون به عنوان نهادی موزه ای، موقعی کامل است که همه اجزای آن کنار یکدیگر قرار بگیرد و مهم ترین رکن آن از ابتدا تا امروز آموزش بوده و در کنارش فعالیت های پژوهشی و تولیدات و آنچه در مفاهیم فرهنگی و… از دارالفنون نشئت گرفته و در اختیار مخاطبان و مردم قرار گرفته. به این ترتیب است که مانند همه مدارس مهم و قدیمی جهان که فخر آن کشورها هستند یعنی اگر به فرانسه بگویید مهم ترین آثارت چیست، حتما در همان چند کلمه اول نام سوربن را خواهیم شنید یا در انگلستان نام آکسفورد و کمبریج خواهد آمد و بالطبع ما در ایران می بینیم ایرانی ها موسس مدارس نظامیه ای بودند که در آن مدارس، بسیاری از بزرگان فرهنگ و ادب کشور ما تربیت یافتند؛ بنابراین باید نام دارالفنون در ردیف اول آثار مهم فرهنگ ایرانی قرار بگیرد و احیایش به صورت کامل انجام شود. مدرسه مفهوم موزه ای دارد و موزه دارالفنون مدرسه -موزه دارالفنون خواهد بود و مدرسه روند تاریخی را ادامه داده و با بیان گذشته خود در ابعاد گوناگون همگان را آشنا به آنچه این مدرسه بوده، می گذارد و بالطبع این روند با احیای مدرسه در آینده نیز ادامه پیدا خواهد کرد. زیرا همان طور که اشاره شد، این مدرسه از قدیم تا امروز جایگاه دانش آموزان برگزیده ایران بوده و این جایگاه را باید همچنان دارا باشد و برگزیدگان شعب مختلف آموزشی در آن به تحصیل بپردازند، با استادان مهمی که بلاواسطه یا با واسطه شاگردان مکتب دارالفنون هستند و آنها هم به تعلیم و تعلم بپردازند و شاهد دارالفنون پویا در همه زمینه های فرهنگی و هنری خود باشیم. در واقع اگر صحبت از گردشگری می شود، بازدید از دارالفنون و دیدن چنین جایی به عنوان فخر فرهنگی و علمی برای ایرانیان معاصر که بیایند و اینجا را ببینند و متوجه نقش مردمان ما در بیش از یک و نیم قرن فعالیت در همین فضای تاریخی بشوند که چگونه بوده و چگونه خواهد بود؛ بنابراین آرزو داریم ما و همه کسانی که دل نگران دارالفنون هستند، مدیران شهری، مدیران فرهنگی و میراثی و مهم تر از همه وزارت آموزش و پرورش که متولی امر آموزش در کشورمان است و مهم تر از همه بخش فرهنگی کشورمان که با واسطه یا بلاواسطه همه شاگرد این مدرسه هستیم و همه دانش آموز دارالفنون محسوب می شویم، سعی در احیای مجدد دارالفنون کنند.همه باید دست به دست هم بدهند، سرمایه های مادی و معنوی این کار در پشت سر مدیریت و انجمن دانش آموختگان و فعالان اصلی حوزه مدرسه قرار بگیرد و همان طور که وعده دادند، سال دیگر در آغاز جشن تحصیلی شاهد یک مدرسه زنده مانند گذشته باشیم و در این جشن مشارکت کنیم. همه بچه های ایران و از نظر من کل دانش آموزانی که به مدارس ایران می روند، به نوعی شاگردان با واسطه دارالفنون هستند و زنگ دارالفنون زنگ همه مدارس کشور است.

منبع: روزنامه شرق

سید احمد محیط طباطبایی