نويسنده : کاظمی دلیگانی، مریم

استاد راهنما : میرجعفری، حسین / اصغر فروغی ابری

مقطع : کارشناسی ارشد

دانشگاه : اصفهان

تاريخ دفاع : 1385

کلمات کليدي : عتبات/ نجف/ کربلا/ کاظمین/ سامراء.

با تاسیس دولت صفویه در اوایل قرن دهم هجری قمری و رسمیت یافتن مذهب تشیع از سوی آنها در مقابل دولت عثمانی که حنفی مذهب بود ، شاهد دورانی از رقابت و منازعات سیاسی و مذهبی میان این دو دولت مسلمان می باشیم. به ویژه که این دو دولت مسلمان بر سر تصرف عراق عرب و نواحی مرزی اختلاف ارضی داشته و با یکدیگر در ستیز بوده و در جهت مشروعیت بخشیدن به این منازعات به آن رنگ و بوی مذهبی بخشیده بودند. با توجه به این که توسل و تمسک به مذهب در نزد هر دو دولت شدید بود، اماکن مقدس عراق در این منازعات اهمیت ویژه ای پیدا کرد و به صورت یک پشتوانه اعتقادی برای دولت تازه تاسیس صفوی محسوب شد. صفویان با منسوب ساختن خود به ائمه اطهار و معنویت ناشی از مذهب تشیع به بهره برداری سیاسی و مذهبی از عتبات پرداختند و از این رو از ابتدا تاسیس حکومت خود به عتبات چشم دوخته بودند. شاه اسماعیل، پس از استیلا بر بغداد که به موجب آن عراق به صورت یکی از ایالات ایران درآمد به زیارت عتبات مشرف شد. اما ده سال پس از مرگ او، سلطان سلیمان امپراطور عثمانی با اهداف سیاسی و توسعه طلبانه در شرق و به بهانه های مذهبی موفق به تصرف بغداد گردید و خاک عراق را برای بیش از یک قرن به حکومت عثمانی ضمیمه نمود. ولی بار دیگر شاه عباس اول صفوی موفق شد تا بر خاک عراق تسلط یابد و از منافع سیاسی ، فرهنگی، مذهبی و اقتصادی آن برخوردار گردد. هرچند این شرایط مدت زیادی دوام نیاورد و پس از مرگ شاه عباس اول زمینه پیشروی دولت عثمانی و بازپس گیری بغداد فراهم شد. همچنین هر یک از دولتمردان صفوی در زمینه فرهنگی و اقتصادی نیز در شهرهای مقدس عراق به فعالیت های قابل توجهی پرداختند، که حتی آثار آن تا به امروز مشهود است. بررسی نقش و جایگاه عتبات در روابط سیاسی دو دولت صفوی و عثمانی آن هم در آستانه رسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران و نقش و اهمیت عتبات در گسترش مذهب و فرهنگ تشیع در عصر صفوی و جایگاه اقتصادی آن در زمان مورد نظر هدف و تکیه گاه اصلی این رساله است و پرداختن به سایر فعالیت های آنها برای روشن ساختن جایگاه عتبات در این دوره از زمان است.