نویسنده:مریم السادات کاظمی
منبع:روزنامه کیهان

توجه به تغذیه کودکان یکی از دغدغه های همیشگی والدین است. اهمیت این موضوع از آن جهت است که تغذیه مناسب در دوران خردسالی و پس ا ز آن نوجوانی، ضامن حفظ سلامتی و پیشگیری از انواع بیماری ها در آینده است. اما فراموش نکنید که نیاز بچه ها به انواع موادغذایی درهر گروه سنی متفاوت است. تغذیه کودکان باید متناسب با نیازهای آنان باشد زیرا بچه ها در سن رشد هستند، استخوان بندی آنها در حال شکل گیری است، فعالیت بدنی زیادی دارند و خیلی زودتشنه می شوند.
علاوه بر این، کودکانی که غذاهای سالم و مقوی می خورند، در مهدکودک و مدرسه آرامش و تمرکز بهتری دارند.بچه های در سن رشد، حتما باید غذاهای متنوع و متعادل بخورند. برای اینکه مطمئن شوید کودکتان دچار کمبود نخواهد شد، باید تمام پنج گروه غذایی (لبنیات، گوشت، ماهی و تخم مرغ، چربی ها، موادقندی و نشاسته، میوه ها و سبزیجات) در برنامه روزانه او گنجانده شود. به ذائقه کودک نیز حتماً توجه داشته باشید.
 

نوزادان و شیرخوارگان

دوران شیرخوارگی اساسی ترین مرحله تغذیه کودک به شمار می آید.تا چهار ماهگی، شیر تمام نیازهای غذایی نوزاد را تامین می کند. غذا دادن باید به تدریج و ابتدا با مقدار کم میوه و سبزی و فرنی آغاز شود. این غذاها که سرشار از انرژی، موادمعدنی و انواع ویتامین هاست، علاوه بر جسم برای هوش کودک نیز بسیار مفید است و انرژی روزانه او را تامین می کند. از حدود شش ماهگی می توان کودک را با طعم ماست و پنیر آشنا کرد و تا هفت ماهگی، روزانه 10 گرم گوشت یا ماهی به او داد و این مقدار را به تدریج زیاد کرد تا در یک سالگی به 25 گرم برسد.
 

آب و شیر را برای نوزادان شیرین نکنید

بهتر است نوزاد را به نوشیدنی های شیرین عادت ندهیم. شیرینی باعث پوسیدگی دندان شده و از طرفی ممکن است بر هم خوردن تعادل غذایی را درپی داشته باشد. به مرور که کودک با طعم های مختلف آشنا می شود، تغذیه او نیز تغییر می کند. در واقع تعادل غذایی نشان دهنده تغذیه متعادل است.
 

آب پرتقال برای نوزادان؛ آری یا نه؟

تا قبل از چهارماهگی ضرورتی ندارد به نوزاد آب پرتقال داده شود. عده ای از مادران به غلط تصور می کنند که آب پرتقال نیاز نوزاد به ویتامین ث را برطرف می کند، درحالی که شیر مادر تمام مواد موردنیاز بدن کودک را تامین می کند. اگر کودک از شیرخشک نیز تغذیه می کند، جای نگرانی نیست، چون در انواع شیرها ویتامین ث موجود است. علاوه براین، معده بعضی نوزادان نمی تواند آب پرتقال را هضم کند و دچار حالت تهوع می شوند. توصیه می شود تا قبل از چهارماهگی به جز شیر هیچ ماده غذایی دیگری خصوصا آب پرتقال به نوزاد داده نشود. در خانواده هایی که حساسیت های غذایی دارند، این تنوع غذایی باید به بعداز شش ماهگی موکول شده و با مشورت پزشک باشد.متخصصان اطفال توصیه می کنند تنوع غذایی را با میوه ها و سبزیجات خام و یا کمپوت آغاز کنید و سپس آب میوه ها را در برنامه غذایی کودک بگنجانید. اگر می خواهید به کودک آب میوه بدهید، حتما در منزل میوه را آب بگیرید و هیچ شیرینی به آن اضافه نکنید. توجه داشته باشید که آب میوه جای میوه طبیعی را نمی گیرد.
 

خردسالان و کودکان

با آغاز دومین سال زندگی، شخصیت کودک رشد می کند و او سعی می کند تا با راه رفتن و انتخاب غذا، استقلال خود را به دست آورد. به مرور که کودک بزرگ می شود، روند رشد او نیز نسبت به 12 ماه اول کندتر می شود. بچه ها در سن سه سالگی تقریبا به 50%درصد قد خود در بزرگسالی می رسند. دراین سن کودک کم کم می تواند به تنهایی غذا بخورد. باید غذاهایی انرژی زا و با تنوع غذایی مختصر برای او آماده کرد.از پنج سالگی به بعد، رشد کودک کندتر و تقریبا ثابت می شود و نیاز او به مواد انرژی زا تغییر می کند. کودک در این دوران باید از غذاهای سرشار از انرژی، پروتئین، کلسیم، آهن، ویتامین های آ، د و ث، میوه ها و سبزیجات استفاده کند و حتماً تنوع غذایی داشته باشد تا در آینده دچار کمبود نشود. مصرف غذاهای حاوی نشاسته، میوه ها و سبزیجات، گوشت بدون چربی، مرغ، ماهی، تخم مرغ و دانه های روغنی در وعده های غذای اصلی و میان وعده ها رشد مطلوب کودک را درپی دارد. اگر بچه ها فعالیت بدنی زیادی دارند، باید آنها را عادت داد که مرتب مایعات بنوشند. از بین نوشیدنی ها، آب تنها مایع حیاتی برای بدن است و هیچ کالری ندارد. استفاده از دیگر نوشیدنی ها مثل شیر، دوغ و انواع آب میوه ها برای تنوع و تامین آب بدن نیز مفید است.
 

موادغذایی از نظر اشتها و میل میان کودک به سه دسته تقسیم می شوند:

- گروه اول:نوشیدنی ها و موادغذایی گیاهی که کودک هرچقدر میل داشته باشد، می تواند از این خوراکی ها استفاده کند

نوشیدنی ها: روزانه حداقل 800 میلی لیتر آب، نوشیدنی های گرم مانند چای، قهوه و... بدون شیرینی و آب میوه ها با توجه به فعالیت بدنی کودک
نان و غلات: حداقل 170 گرم یعنی 2 تا 3 مرتبه در روز
سیب زمینی، ماکارونی، برنج: حداقل 130 گرم یعنی 1مرتبه در روز
سبزیجات: حداقل 200 گرم در روز
میوه ها: حداقل 200 گرم در روز
 

- گروه دوم: خوراکی های با منشا حیوانی با توجه به نیاز بدن کودک باید در برنامه غذایی گنجانده شود

شیر و لبنیات: حداقل 350 گرم در روز
گوشت، سوسیس:حدود 40 گرم در روز یا 280 گرم در سه وعده در طول هفته
تخم مرغ: 2 عدد در هفته
ماهی: 1 تا 2 مرتبه در هفته، تقریبا 100گرم
 

- گروه سوم: غذاهای چرب و شیرین که خوردن آن فقط برای تنوع و به ندرت توصیه می شود

روغن، مارگارین، کره: مقدار کمی در روز
شیرینی جات، ساندویچ: به ندرت و فقط برای تنوع
 

مواد غذایی مفید و لازم برای بچه ها

سبزیجات و میوه ها میوه ها و سبزیجات حتما باید در تمام وعده های غذایی کودکان در سن رشد گنجانده شود، حتی اگر کودک تمایلی به خوردن نشان ندهد. بسیاری از کودکان چندان علاقه ای به خوردن میوه ها و سبزیجات ندارند. در انگلستان، از هر سه کودک، یک نفر در روز کمتر از یک میوه می خورد. در فرانسه وضع از این هم بدتر است؛ به طوری که 81% بچه های 3 تا 14 سال کمتر از سه تکه میوه و سبزی در روز می خورند. چطور می شود کودکان را به خوردن میوه ها و سبزیجات که بسیار برای سلامتی مفید و ضروری است، تشویق کرد؟ تحقیقات نشان می دهد که سبزیجات خوراکی های لذیذی برای بچه ها به حساب نمی آید. برای اینکه کودک علاقمند به خوردن میوه و سبزی شود، ابتدا سعی نکنید با خرید میوه هایی که او دوست ندارد، او را مجبور به خوردن کنید. او را با خود به بازار ببرید و بخواهید طعم میوه های جدید را بچشد و هر کدام را دوست داشت، برایش بخرید.کودکان بین سن یک تا سه سال، باید روزانه 100 تا 150 گرم میوه و سبزی تازه یا آب گرفته شده بخورند. از آنجا که میوه ها و سبزیجات دارای خواص مشابه هستند، می توان یکی را جایگزین دیگری کرد.سرشار از ویتامین ها و فاقد کالری آب اصلی ترین عنصر میوه ها و سبزیجات است به نحوی که 90 درصد وزن آنها را آب تشکیل می دهد. آب میوه ها جز در مورد چند میوه، چندان انرژی ندارد. سبزیجات و میوه ها حاوی مقادیر بالای ویتامین ها خصوصا ویتامین ث هستند. سبزیجات سبز و قرمز و میوه های زرد و نارنجی سرشار از کاروتن و پرو ویتامینA نیز هستند. این محصولات خوشمزه معمولا بوی خوشایندی دارند و منبع غنی فیبر، سلولز و پکتین محسوب می شوند که تاثیر مهمی در فعالیت های روده ای دارند.
 

درصد قند در هر صد گرم میوه و سبزی

موز، انگور، گیلاس: 20%درصد
پرتقال، لیمو، توت فرنگی: 10درصد
کدو تنبل، اسفناج، گوجه فرنگی، کلم، کاسنی فرنگی، طالبی، خربزه: 6% درصد
گلابی، سیب، آناناس، آلو، نخود فرنگی: 14درصد
تره فرنگی، هویج، پیاز، لوبیا: 10درصد
کاهو، خیار: 2%
ارزش غذایی سبزیجات با توجه به خام و پخته بودن تغییر می کند. سبزیجات خام سرشار از آب، ویتامین ها و مواد معدنی هستند. هرچه پوست میوه و سبزی ضخیم تر باشد، ویتامین ها بهتر حفظ می شوند.
 

رنگین کمان سلامتی

- نارنجی: مرکبات، هلو، هویج، خرمالو، انواع فلفل
- قرمز: گوجه فرنگی، هندوانه، توت فرنگی، گیلاس
- بنفش: آلو، تمشک، سالاد، انجیر، میوه های جنگلی، بادمجان
- سفید: سیب، کلم، پیاز، قارچ، کرفس
- سبز: کلم بروکلی، جعفری، اسفناج، کیوی
 

شیر و لبنیات

کودکان بین یک تا سه سال روزانه به 500 تا 600 میلی لیتر شیر یا دیگر فرآورده های لبنی نیاز دارند. مصرف بیش از یک لیتر شیر در روز توصیه نمی شود زیرا باعث افزایش چربی خون می شود.
شیر که سرشار از پروتئین، کلسیم، چربی های حیوانی انرژی زا، مواد معدنی، قند، ویتامین های آ، د و ب است، تاثیر بسیاری در رشد مطلوب کودکان دارد. شیر را می توان تا دو سالگی با شیشه و پس از آن با فنجان به کودک داد اما اگر کودک باز هم تمایل دارد که با شیشه شیر بنوشد، او را منع نکنید.
 

کلسیم، فسفات و ویتامین

پروتئین موجود در شیر از نظر ارزش غذایی مانند پروتئین گوشت و بالاتر از پروتئین های گیاهی است و این مزیت را دارد که نسبت به گوشت و سبزیجات قیمت پایین تری دارد. تنها قند شیر، لاکتوز است. هر لیتر شیر خالص، 680 کالری انرژی دارد. در شیر کم چرب این مقدار به 360 کالری می رسد و به علت حذف چربی ها فاقد ویتامین های آ و د است. شیر، فسفات و کلسیم بدن را نیز تامین می کند. آهن تنها عنصری است که در این نوشیدنی مفید وجود ندارد.فرآورده های لبنی در واقع تنوع در مصرف شیر است. پنیر به عنوان یکی از مهم ترین لبنیات، بسیار قابل هضم است. لاکتوز موجود در شیر که معمولا در بعضی افراد ایجاد حساسیت می کند، در این محصول لبنی از بین می رود. مقدار آب و چربی با توجه به انواع مختلف پنیر متفاوت است. پنیر نیز مانند شیر حاوی کلسیم و فسفر است.ماست که یکی دیگر از بهترین و خوشمزه ترین فرآورده های لبنی است، تمام عناصر موجود در شیر را دارد. از آنجا که لاکتوز شیر در ماست به اسید لاکتیک تبدیل می شود، برای افرادی که دچار ناراحتی های روده هستند، بسیار مفید است.بهتر است که ماست شیرین نباشد.
 

آب

آب مایع حیات و مهم ترین عنصر تشکیل دهنده بدن است. حدود 50درصد وزن بدن ما را آب تشکیل می دهد، هیچ تغییری در متابولیسم بدن ایجاد نمی کند و فاقد انرژی است. علاوه بر نوشیدن آب، تمام مواد غذایی به جز روغن و شکر، دارای مقادیری آب هستند و بخشی از نیاز بدن را تامین می کند.
 

مقدار متوسط آب در بعضی از خوراکی ها

نان: 34درصد
گوشت و ماهی: 70-65درصد
تخم مرغ: 75 درصد
سبزیجات تازه: 90 درصد
میوه ها: 95 تا 80 درصد
هر زمان که کودک احساس تشنگی کرد و مایل به آب خوردن بود، او را منع نکنید. اشکالی ندارد قبل از غذا، پس از دویدن، اگر احساس گرما می کند یا عرق کرده است و حتی بعد از خوردن سوپ، آب بنوشد.