تجارت آب
تجارت آب تجارت جدیدی است که از سویی درآمدی میلیاردی برای فعالان این عرصه و از سوی دیگر آسیب‌هایی جدی برای جوامع مختلف به همراه داشته است. رقابت شرکت‌های مختلف در این عرصه به رقابتی چشم‌گیر تبدیل شده که حتی فعالان حوزه‌های دیگر را به خود جلب کرده است. مقاله حاضر تصویری از چنین شرایطی را پیش‌روی خواننده می‌گشاید.
با افزایش تقاضای آب و کمبود فزاینده آن، این ماده برای شرکت‌های بین‌المللی به یک کالای تجارتی بزرگ مبدل شده است. دو بازیگر اصلی در صنعت آب، دو شرکت فرانسوی «ویوندی» و «سویز لیونادی آکس» هستند که گستره امپراتوری‌شان صد و بیست کشور را در بر گرفته است. ویوندی غولی است که حجم معاملات آن به هفده میلیارد دلار رسیده است. دیگری نیز عددی فراتر از پنج میلیارد دلار را تجربه کرده است. ویوندی شعبه شرکت بین‌المللی «ویوندی یونیورسال» است که در حقیقت مجتمع رسانه‌ای و ارتباطی‌ای است که در حوزه تلویزیون، فیلم، انتشارات، موسیقی، اینترنت و ارتباطات مخابراتی فعال است.
این شرکت، در حوزه‌های آب، مدیریت زباله، انرژی و حمل و نقل فعال است. در سال 2000، این شرکت قراردادی به ارزش چهل و سه میلیون یورو با هدف مدیریت آب‌های زاید شهر برن پایتخت سویس منعقد کرد. همچنین این شرکت زیر شاخه‌ای با سرمایه پنجاه درصدی در جمهوری چک دارد. درآمد خالص فروش آن سالیانه حدود دویست میلیون یورو برآورد می‌شود. شرکت «اونیکس» نیز از جمله شرکت‌های تابعه ویوندی است که مالکیت شرکت «مدیریت زباله وسیت» را عهده دار است. هم اینک شرکت ویوندی در حوزه مدیریت مواد زاید در کشورهای متعددی و از آن جمله هنگ کنک و برزیل به فعالیت مشغول است.
دیگر غول‌های آب همچون شرکت اسپانیایی «آگوئاس» که آمریکای لاتین را در سیطره خود دارد و نیز سه شرکت برجسته بریتانیایی، بازیگران این عرصه هستند.
شرکت بریتانیایی «بایواتر» در سال 1968 تأسیس شد که هم در حوزه آب آشامیدنی و هم آب غیرآشامیدنی به فعالیت مشغول است. شرکت «تامس» نیز تحت مالکیت شرکت «آر دبلیو» است که یک شرکت تجهیزات الکترونیکی بوده که در حوزه آب دست به سرمایه‌گذاری‌هایی مشترک زده است.
حوزه فعالیت این دو شرکت بریتانیایی عمدتاً آسیا و آفریقای جنوبی و کشورهای قاره آمریکا است. در دهه 1940، این شرکت ها وارد بازار مکزیک و فیلیپین شدند. سپس در دهه 1970، اقدام به عقد قراردادهایی با اندونزی، هنگ‌کنگ، عراق، کنیا و مالاوی کردند. تا سال 1992، گستره امپراتوری این دو شرکت در مالزی، آلمان و لهستان گسترش یافت، تا اینکه در سال 2000 در سرمایه گذاری مشترک با شرکتی هلندی، شرکت «کاسکال» را تأسیس کردند که بلافاصله قراردادهایی با بریتانیا، شیلی، فیلیپین، قزاقستان، مکزیک و آفریقای جنوبی منعقد کرد. دیگر شرکت فعال در حوزه تملک آب در عرصه جهانی، شرکت «جنرال الکتریک» است که با همکاری بانک جهانی، صندوق سرمایه گذاری را با هدف خصوصی سازی آب در جهان تأسیس کرده‌اند.
خصوصی سازی خدمات آب اولین گام در راستای خصوصی سازی همه حوزه‌های آب است. بازار آب آمریکا که ارزشی نود میلیارد دلاری برای آن برآورد شده است، بزرگ‌ترین بازار آب در جهان است که هم اکنون شرکت ویوندی دست به سرمایه گذاری‌هایی گسترده با هدف استیلای بر آن زده است. در مارس سال 1999، این شرکت اقدام به خرید شرکت آمریکایی «فیلتر» به ارزش شش میلیارد دلار کرده و بدین صورت، بزرگ‌ترین شرکت آب در آمریکای شمالی را به نام خود رقم زده است. برآورد‌های موجود حکایت از سود سالیانه دوازده میلیارد دلاری این شرکت دارد.
هنگامی که غول‌های آب به صحنه می‌آیند، بهای آب افزایش می‌یابد. با ورود شرکت «بایواتر» به خلیج سیبیک در فیلیپین، بهای آب افزایش چهارصد درصدی داشت. در فرانسه، در حالی که هزینه مصرف کنندگان، افزایش صد و پنجاه درصدی داشت، اما کیفیت آب تنزل یافت. براساس گزارش دولت فرانسه، بیش از پنج و دو دهم میلیون نفر دراین کشور از آبی استفاده می‌کنند که از لحاظ باکتریایی غیر قابل قبول است. در انگلستان، بهای آب افزایش چهارصد و پنجاه درصدی داشت و سود شرکت مسئول این بخش، با افزایش چشم گیر ششصد و نود و دو درصدی همراه شد؛ تا آنجا که حقوق مدیران این شرکت افزایشی هفتصد و پنجاه و هشت درصدی یافت. در عین حال، نیمی از حجم خدمات کاهش یافت. به دنبال آن، اسهال خونی در این کشور افزایشی شش برابری یافت و در این مرحله بود که انجمن پزشکی بریتانیا به دلیل چنین آثاری بر سلامت جامعه، خصوصی سازی آب را محکوم کرد.
از دیگر فعالان این عرصه می‌توان به شرکت‌های «کوکاکولا» و «پپسی» اشاره کرد. در یکی از مناطق صنعتی مکزیک، آب آشامیدنی به حدی کم است که بچه‌ها به جای آب، از کوکاکولا و پپسی استفاده می‌کنند. فروش کوکاکولا در صد و نود و پنج کشور جهان درآمدی شانزده میلیارد دلاری را به همراه دارد. بی‌شک کمبود آب خود منبعی برای سودجویی این شرکت‌هاست. شرکت کوکاکولا در یکی از گزارش‌های سالیانه خود اعلام کرد:
«تک تک اعضای خانواده، کوکاکولا! هر صبح که از خواب برمی‌خیزیم، خوب می‌دانیم که افرادی از جمعیت پنج و شش دهم میلیاردی جهان، آن روز صبح تشنه از خواب برخاسته‌اند. اگر بتوانیم کاری کنیم، این افراد از کوکاکولا نگریزند، آن‌گاه می‌توانیم از موفقیت آینده خود مطمئن شویم. بدون شک هیچ گزینه دیگری برای نیل به این آینده وجود ندارد.»
شرکت‌هایی چون کوکاکولا از این مسأله آگاهند که آب رفع کننده واقعی تشنگی است و از همین رو، همه هم و غم خود را متوجه تجارت بطری های آب کرده‌اند. در حال حاضر، این دو شرکت با عناوین تجاری دیگری در حوزه خود فعالند.
در مارس 1999، انجمن دفاع از منابع طبیعی با بررسی صد و سه نام تجاری در حوزه آب‌های آماده، دریافت که آب این بطری ها از آب لوله سالم‌تر نیستند. یک سوم آنها آلوده به آرسنیک بوده و یک چهارم آنها صرفاً از آب لوله کشی استفاده کرده بودند. مطالعه مرکز تحقیقات و آموزش مصرف کنندگان هند مشخص ساخت که تنها سه شرکت از سیزده شرکت مشهور در این کشور، قوانین بسته بندی آب را به طور کامل رعایت کرده‌اند.
پیامدهای این دسته از محصولات، تنها به افزایش قیمت آب ناسالم یا عرضه آن خلاصه نمی‌شود. آلودگی زیست محیطی از مهم ترین هزینه‌های فعالیت این صنعت است. در دهه 1970، سیصد میلیون گالن آب در قالب بطری‌های پلاستیکی غیر قابل تجدید به فروش رسید. این رقم در سال 1998 به بیش از شش میلیارد گالن رسید.
در هند، مهم ترین تولید کننده این حوزه یعنی شرکت «پارل بیسری» شصت درصد بازار را به خود اختصاص داده است. هم‌اکنون این شرکت در حال گسترش تجارت هشتصد و سی و پنج میلیون دلاری خود است. برآوردها بیانگر آن است که سود خالص آن در سال 2002، به دویست و هشت و هشت دهم میلیون دلار رسیده باشد.
مدیر این شرکت که به غول آب شهرت دارد، طرح‌هایی بزرگ در سر دارد. وی پیش‌بینی می‌کند که بازار آب‌های آماده، در عرض سه سال از بازار نوشابه‌های گازدار پیشی خواهد گرفت. در حال حاضر، این آب‌ها چهارده درصد صنعت نوشیدنی غیر الکلی را به خود اختصاص داده است. هم اکنون قیمت بطری یک لیتری این شرکت، بیست سنت و پنج لیتری آن پنجاه و دو سنت است. وی امیدوار است تا با پایین نگه داشتن قیمت‌های محصولاتش، فروشی بیش از پپسی و کوکاکولا داشته باشد.
منبع: / ماهنامه / سیاحت غرب / 1388 / شماره 70، اردیبهشت ۱۳۸۸/۰۲/۰۰به نقل از: کتاب Water Wars
نویسنده : واندانا شیوا
نظر شما