منبع:روزنامه ایران
تأثیرگذارى برخى از پیام هاى اجتماعى، بویژه پیام هایى که متضمن تأمین سلامت و بهداشت و ارتقاى کیفیت زندگى افراد جامعه اند، در گرو استمرار و ارائه درست این پیام هاست؛ از جمله پیام هاى مربوط به حفظ محیط زیست، رعایت مقررات راهنمایى و رانندگى، پرهیز از رفتار مخاطره آمیز وشیوه هاى پرخطر زندگى، مانند اعتیاد به سیگار و موادمخدر، بیمارى هاى مسرى (ایدز و هپاتیت) و نیز بیمارى ها و عوارضى که فرجام تلخ و محنت بار دارند. اما با رعایت اصول درست زندگى و نیز تدبیر و دقت مى توان از ابتلاى به آنها درامان بود. چاقى، عوارض قلبى و ریوى، بیمارى تالاسمى و همچنین تنبلى چشم کودکان در زمره مشکلات بهداشتى عمده اى است که در این زمینه مى توان مثال آورد. به راستى، چون نیک بنگریم، بسیارى از مشکلات اجتماعى و فرهنگى و بهداشتى جامعه در زمره مشکلات هر روزه اى هستند که هر روز باید در باره آنها سخن گفت؛ یعنى هر پیام رهایى بخش از گرفتارى ها و مشکلات هر روز هزاران مخاطب جدید مى یابد و از این رو، پیوسته باید در رسانه هاى جمعى، با شیوه اى جذاب و پرکشش براى آگاهى افراد جامعه بازگو شود تا از یاد نرود و سرمشقى براى زندگى درست باشد. البته این کار مستمر مى بایست جدا از تحلیل ها و بررسى هاى مفصل و فراگیرى باشد که اندیشمندان و متخصصان جامعه به کمک خبرنگاران و گزارشگران مطبوعات و رادیو و تلویزیون انجام مى دهند و براى کمک به اعتلاى فرهنگى جامعه و بهبود کیفیت زندگى قشرهاى گوناگون مردم، در دسترس همگان مى گذارند.
سخن گفتن درباره اصول درست و منطقى استفاده از رایانه و شیوه هاى ایمن ماندن از مشکلات و عوارض کاربرد غیراصولى و بیش از حد آن بى گمان یکى از این پیام هاى فرهنگى، اجتماعى و بهداشتى است؛ زیرا هر روز به راستى هزاران مخاطب دارد و بى اغراق هر روز هزاران کودک و نوجوان به صف کاربران جدید رایانه مى پیوندند.
رایانه، نماد پیشرفت جامعه امروز

رایانه را باید از مهم ترین ابزارهاى ضرورى و اجتناب ناپذیر کار و زندگى انسان این دوران و همچنین نسل هاى آینده دانست، به گونه اى که این ابزار شگفت انگیز همه کاره را مى توان نماد پیشرفت و توسعه جوامع بشرى به شمار آورد. کاربرد رایانه در عرصه هاى گوناگون زندگى انسان چنان ابعاد گسترده و فراگیرى یافته که بیشتر فعالیت هاى زندگى او به این دستگاه وابسته شده است. در این میان، گسترش روزافزون این صنعت، انسان هاى این دوران را با امواج بى امان و پیاپى اطلاعات روبه رو کرده است و با این روند اوج گیرنده، رایانه ها به گسترش اطلاعات شتاب مى دهند و انسان ها، بویژه در جوامع پیشرفته صنعتى، براى همگام شدن با این سرعت و گسترش، ناگزیرند پرشتاب تر حرکت کنند؛ اما پیامد گریزناپذیر این دگرگونى همانا افزایش تنش هاى روانى و نیز بیمارى هاى گوناگون جسمى است.
نظرات علیرضا احمدى، کارشناس بهداشت حرفه اى، در مورد عوارض ناشى از کار با رایانه حاکى است: مشکلات بینایى از جمله عوارض کار زیاد با رایانه است. این مشکلات بسیار شایع عبارت اند از: درد، سرخى و سوزش چشم، دوبینى و خستگى چشم که سرانجام سبب سردرد مى شود. در بررسى علت پدیدآمدن این عوارض باید گفت: چشم هاى انسان عادت دارند که بسیار راحت بر اشیاى دور یا نزدیک متمرکز شوند؛ از این رو، تمرکز ماهیچه چشمى بر صفحه نمایشگر مى تواند این ماهیچه را خسته کند. همچنین تغییر نور یا درخشندگى یا تغییر مسیر دید میان صفحه نمایشگر و نوشته هایى که تایپ مى شود، ماهیچه هاى چشم را خسته مى کند. در نتیجه، براثر جابه جایى زیاد کلمات، از قدرت انطباق چشم به تدریج کاسته مى شود. اما این عارضه براى کسانى بیشتر خطرناک است که دچار اختلالات انکسارى اصلاح نشده هستند؛ از این رو باید این نارسایى چشم خود را برطرف سازند.
عوارض مفصلى و عضلانى

دردهاى عضلانى، درد مچ دست و بازوها و نیز درد گردن و کمر و خمیدگى پشت از دیگر عوارض شایع و همگانى کار زیاد و مداوم با رایانه است، عوارضى که کاربران حرفه اى بیشتر در معرض ابتلا به آنها هستند؛ زیرا کاربران رایانه بیشتر وقت ها ناگزیرند ساعدها، دست ها، بازوان و پشت و گردن خود را ثابت نگه دارند که در نتیجه فشار زیادى بر ماهیچه ها و تاندون هاى بدنشان وارد مى آید و اگر این فشار مدت هاى طولانى تداوم یابد، پیامد آن براى بیشتر کاربران، ابتلا به دردها و مشکلات عضلانى و مفصلى خواهد بود.افزون بر این، عوامل ارگونومیکى، از جمله کار سنگین، حرکات تکرارى، شیوه نشستن، زاویه دید، وضعیت میز و صندلى، ارتفاع صفحه کلید و نمایشگر، چگونگى تابش نور، سرعت تایپ و نداشتن آرامش روانى هم مى تواند از عوامل عمده خطرساز به شمار آید.
رایانه هم استرس زاست!

آقاى احمدى، کارشناس بهداشت حرفه اى که نظراتش را در این گزارش مى خوانید، براین باور است که کار زیاد و غیراصولى با رایانه مى تواند آسیب هاى روانى هم پدید آورد. به گفته وى، کار زیاد و دورى از همکارى در محیط کار مى تواند به بروز استرس و مشکلات روانى بینجامد. البته باید گفت: کار با رایانه تنش زا نیست، بلکه کار زیاد و سنگین است که سبب ایجاد استرس و ناراحتى روانى مى شود. با توجه به نتایج تحقیقات و نیز گفته هاى کارشناسان و متخصصان، باید گفت که عوارض و پیامدهاى زیانبار کار مداوم با رایانه، اگر همراه با استراحت و رعایت اصول ایمنى نباشد، مى تواند مانند اثرات مثبت کاربرد این دستگاه جادویى، گسترده، متنوع و فراگیر باشد. مثلاً بوى متصاعد شده از رایانه و نیز پرتوهاى نورى و امواج مغناطیسى اش خطرناک و زیانبار است، به گونه اى که کار زیاد با آن مى تواند کاربر را به حساسیت ها و عوارض پوستى مبتلا کند؛ زیرا ولتاژ زیاد لامپ تصویر سبب تولید میدان الکترو استاتیک و بارهاى الکتریکى مثبت در سطح خارجى صفحه نمایش مى شود و در میدان بین بارهاى مثبت و صورت کاربر، گرد و خاک و ذرات در هر سو پراکنده مى گردد. در نتیجه، جریان بارهاى مثبت پدیدآمده در این میدان ممکن است براى کسانى که حساسیت پوستى دارند، باعث خشکى و ترک خوردن پوست دست و صورت شود.
پرتوهاى رایانه

متخصصان پرتوهاى رایانه را نیز به عنوان یکى از عوامل قابل توجه زایمان ها و باردارى هاى غیرعادى و تولد نارس و ناقص شناخته اند. پژوهشى که براى پى بردن به چگونگى این موضوع در ایالات متحده آمریکا صورت گرفته است. نشان مى دهد احتمال سقط جنین در زنانى که میدان هاى مغناطیسى حاصل از رایانه با قدرت بیش از ۰‎/۹ میکروتسلا (واحد اندازه گیرى شدت میدان مغناطیسى) آن ها را در برمى گیرد، بیشتر است. افزون بر این، شرایط نامناسب بدن و همچنین استرس و فشارهاى پدید آمده از کار با رایانه از دیگر عوامل این عوارض به شمار مى آیند. تدابیر ایمنى براى مصون ماندن از پرتوهاى خطرناک مواد رادیو اکتیو مى تواند نشان دهنده ابعاد مسأله باشد. به گفته متخصصان، براى ایمن ماندن در برابر امواج خطرناکى که طول موج پائین و فرکانس بالا دارند، ضخامت دیوار سیمانى باید ۴۰ سانتى متر و ضخامت دیوار آجرى ۸۰ سانتى متر باشد.
به این سبب، براى ایمن ماندن دربرابر امواج خطرناک راکتورهاى انرژى اتمى، دیوارهاى پهن سربى ساخته شده است. یک متخصص انرژى اتمى با توجه به این نکته، کار طولانى و بى وقفه با دستگاه رایانه را نیز خطرناک مى داند و مى گوید: تایپیستى که دربرابر رایانه مى نشیند، همواره با دو میدان امواج در تماس است: ۱) امواج الکتریکى که به صورتش مى تابد ۲) امواج مغناطیسى که پیوسته بدن او را از پائین به بالا دور مى زند و بازمى گردد. به این سبب، این افراد باید پس از ۱۰ دقیقه کار به مدت ۱۰ دقیقه از جلو دستگاه کنار روند تا امواج از بدنشان خارج شود. نظرات دکتر احمد نخلى در این زمینه همچنین حاکى است: جهان امروز را امواج گوناگون با تواترها و طول موج هاى مختلف در برگرفته است، از این رو، برخى از این امواج مفید هستند و مى توان آن ها را با شیوه درست و مناسب براى تشخیص و درمان بیمارى ها به کار برد؛ اما برخى دیگر خطرناک، زیان آور و ناخواسته اند که به این سبب باید با وسائل ایمنى مناسب از ورود آن ها به بدن انسان و محیط زندگى پیشگیرى کرد.
نمایشگرهاى خطرناک

پژوهش ها به طور کلى گویاى این واقعیت است که همه نمایشگرها پرتوهاى خطرناک و زیان آور دارند، زیرا به گفته مختصصان در مانیتورهایى که لامپ اشعه کاتوئیک دارند، یک شعاع الکترونى در هر ثانیه حدود ۵۰ بار یا بیشتر صفحه موزائیکى داخل لامپ تصویر را جارو مى کند و چنین است که بر اثر شدت و ضعف یا قطع و وصل شدن این پرتو الکترونى، تصویرهایى پدید مى آید. همچنین به سبب وجود این میدان الکتریکى چند هزارولتى در داخل لامپ تصویر، پرتوالکترون ها هنگام عبور از فاصله میان کاتد و صفحه موزائیکى، انرژى آزاد مى کند و سبب تابش مقدار قابل توجهى پرتو ایکس و پرتوفرابنفش مى شود.
با توجه به این نکته، در طراحى لامپ تصویر باید با کاربرد تکنیک لازم راه نفوذ این پرتوها به سطح خارجى و رسیدن آن ها به بدن کاربران رایانه بسته شود. اما این کار پرهزینه است و سبب گرانى لامپ تصویر مى شود. در نتیجه، تولیدکنندگان رایانه ارقام واقعى را فاش نمى کنند، یعنى مقدار تابش پرتوهاى زیانبار را کمتر از آنچه هست، نشان مى دهند.درواقع، بیشتر نمایشگرهایى که امروزه به کار مى رود، پرتوهاى خطرناک ایکس و فرابنفش مى تابانند. افزون بر این، کار با آن ها مى تواند خطرات دیگرى داشته باشد که عبارت اند از: خطرات ناشى از میدان الکتریکى با ولتاژ بالا، میدان هاى الکترومغناطیسى، امواج الکترو مغناطیسى فرکانس پائین و امواج الکترو مغناطیسى فرکانس بالا که متخصصان معتقدند این عوامل مى تواند در بروز انواع سرطان ها، ناهنجارى هاى کروموزومى و بیمارى هاى ژنتیک و نیز پدیدآمدن اختلال در دید چشم و اختلال هاى عصبى و روانى نقش داشته باشند. از سوى دیگر، کار زیاد و بى وقفه با رایانه مى تواند سبب بروز آسیب هاى چشمى گوناگون شود؛ بویژه آن که نخستین اثر مستقیم آن خشک شدن اشک چشم است.
براى پى بردن به چگونگى این مسأله به گفته ها و تحقیقات دکتر محمد ربیع، متخصص چشم، مى توان اشاره کرد که حاکى است کسانى که زیاد با یارانه کار مى کنند ممکن است به نزدیک بینى خفیف دچار شوند. البته اثبات این نکته گویا به پژوهش هاى بیشتر نیاز دارد، اما به هر حال این متخصص معتقد است که کار با رایانه اشک چشم را کاهش مى دهد که براى درمان آن مى توان از اشک مصنوعى استفاده کرد. البته این کار باید با نظر پزشک باشد.
کودکان و عوارض بازى هاى رایانه اى

بازى هاى رایانه اى علاوه بر اثرات مخربى که بر روحیه و رفتار کودکان و نوجوانان دارد، مى تواند عوارض جسمى گوناگون و قابل توجه نیز براى آن ها به بار آورد؛ چنان که پزشکان مى گویند: بازى هاى رایانه اى اگر زیاد و بیش از حد متعارف باشد، عوارض گوناگونى پدید مى آورد که متداول ترین آن ها ابتلا به تیک عصبى، خستگى چشم، ورم انگشتان و تحریک سیستم عصبى است؛ عوارضى که براى کودکان شدیدتر است و در صورت عدم رعایت تعادل، مى تواند سبب سائیدگى غضروف میان مفاصل شود و آن ها را به درد شدید مبتلا کند. با این حال، با رعایت اصول ایمنى در هنگام کار با رایانه مى توان از این عوارض و گرفتارى ها پرهیز کرد و یا دست کم دامنه تأثیرگذارى آن ها را کاهش داد. برخى از این اصول را با استناد به نظرات آقاى علیرضا احمدى، کارشناس بهداشت حرفه اى، به این شرح مى توان برشمرد:
ـ کارکنانى که با رایانه کار مى کنند، باید هرسال توسط متخصصان چشم معاینه شوند و به رهنمودهاى پزشکان به درستى توجه کنند.
ـ کارکنانى که مبتلا به دردهاى مفصل، کمر و شانه شده اند، باید بى درنگ به پزشک طب کار یا متخصصان دیگر مراجعه کنند.
ـ کار با رایانه باید در مدت محدود و همراه با استراحت هاى کوتاه مدت در میان کار باشد. افزون بر این، زنان باید در دوران باردارى از کار با رایانه معاف شوند.
ـ روشنایى محل کار باید همزمان با نورهاى سفید و زرد تأمین شود و شدت تابش آن حدود ۳۰۰ وات باشد. دماى اتاق کار نیز باید میان ۱۹ تا ۲۳ درجه سانتى گراد و رطوبت هوا حدود ۵۰ درصد باشد.
ـ میز کار را باید در جایى گذاشت که نور لامپ از سقف به اطراف آن بتابد و از گذاشتن میز در جایى که نور لامپ به طور مستقیم به صورت کاربر مى تابد، باید پرهیز کرد.
ـ براى کاهش فشار وارده بر گردن و کمر مى توان از گیره هاى اوراق یا کاغذگیر استفاده کرد.
ـ هنگامى که با رایانه کار ندارید، چاپگر را خاموش کنید یا آن را بیرون از محل کار بگذارید.
ـ براى رفع آثار مخرب گازهاى تولیدشده از رایانه و ضمائم آن بهتر است در و پنجره اتاق بازگذاشته شود تا هواى تازه جریان یابد یا این که مى توان از دستگاه تهویه استفاده کرد.
ـ فرم میز و صندلى کار در حفظ سلامت عضلات و اسکلت بدن بسیار مؤثر است، از این رو، در انتخاب آن ها باید به ضرورت کاربرد اصول ارگونومیک توجه شود.