منبع:www.iran-newspaper.com
همه ما بارها وبارها کودکانى را دیده ایم که انگشت خود را مى مکند و یا ناخن شان را مى جوند؛ راستى چرا کودکان وحتى گاهى بزرگسالان به چنین عاداتى مبتلا مى شوند؟ شاید شما هم در کودکى (و یا فرزندتان) چنین عادتى داشته اید و یا اکنون دارید؟ در هر صورت کودکانى که چنین رفتارهایى دارند با سماجت فراوانى در هر فرصتى عمل خود را تکرار مى کنند؛ در بسیارى از موارد تذکرهاى والدین نیز بى تأثیر مى ماند.
مریم کمالى مادردختر ۴ ساله اى است که در ماه هاى اخیر علاقه زیادى به خوردن ناخن هایش پیدا کرده ، او مى گوید: چند ماه است که دخترم ناخن مى جود تا جایى که گاهى دستش هم زخمى و مجروح مى شود! با این که خیلى سعى مى کنم جلوى این کار او را بگیرم ولى فایده ندارد و بعد از چند دقیقه دوباره حرف هاى مرا فراموش مى کند.او علت این کار دخترش را اضطراب ناشى از تولد پسر کوچکشان مى داند و مى افزاید : دخترم به خاطر حسادتى که نسبت به برادرش دارد و این که او را رقیب خود مى داند به عادت جویدن ناخن مبتلا شده؛ من سعى مى کنم به او توجه بیشترى داشته باشم اما هر بار که ناخن مى جود حسابى عصبانى مى شوم و از کوره در مى روم.
حمید صادقى که امروز جوان نیرومندى است مى گوید وقتى بچه بودم عادت داشتم شب ها با مکیدن انگشت بخوابم، اما کم کم این کار را در همان سنین طفولیت حتى در روز و بیکارى هم انجام مى دادم این رفتار نوعى آرامش به من مى داد، طورى که تقریباً مدام در حال انگشت مکیدن بودم و دعواى مادر و پدرم هم اثرى نداشت و گاهى در گوشه اى به دور از چشم آنها این کار را انجام مى دادم چند بار هم به خاطرش کتک خوردم، اما بى فایده بود؟!
انگشت مکیدن وناخن جویدن معضل برخى از خانواده هاست، اما بهتر است به جاى سرزنش کودکان و منع آنها از این حرکات به یک ریشه یابى منطقى دست بزنیم و بعد از پیدا کردن علت براى رفع آن اقدام کنیم چیزى که مسلم است واکنش شدید و سرزنش بچه ها نه تنها نتیجه مثبتى در پى نخواهد داشت، بلکه در بسیارى از موارد باعث تشدید این رفتارها مى شود. به خاطر داشته باشید که این رفتارهاى ناپسند یکى از شایع ترین عادات بچه هاست که اگرچه بسیارى از خانواده ها با آن دست به گریبان هستند اما به راحتى قابل حل است.ناخن جویدن از سه سالگى شروع مى شود و میزان بروز آن به تدریج تا ۱۲ سالگى افزایش مى یابد. یکى از بروز آن در کودک اضطراب ویا بى حوصلگى کودک است و به مرور به صورت یک عادت در مى آید و مکیدن شست از جمله عاداتى است که معمولاً در نوزادان واوایل کودکى دیده مى شود، ولى ادامه پیدا کردن آن در سنین بعدى غیر طبیعى است.
این عادات ناپسند داراى اثرات مخربى است به طور مثال مکیدن شست اگر به صورت زیاد وپى در پى در مدت زمان زیادى انجام شود مى تواند باعث تغییر شکل و یا باریک شدن انگشت گردد ویا جویدن ناخن ها باعث ایجاد آثار ساییدگى، خوردگى، خراشیدگى ، شکاف و عفونت دور ناخن ها مى شود.روان شناسان ضمن این که اساساً علل این اختلالات را نامعلوم مى دانند مى گویند: این رفتارها معمولاً هنگام اضطراب ، تنش ، خستگى و بى حوصلگى در بچه ها بروز مى کند و یا گاهى کودک براى رهایى از فشارهاى ناشى از محیط اطراف مانند بى توجهى والدین به این رفتارها رو مى آورد. در برخى موارد هم کودک در این رفتارها به نوعى احساس لذت و آرامش مى رسد.
از آنجا که هر مشکلى راه حلى دارد، شما هم مى توانید با کمى سعى و حوصله و صبر این مشکل را حل کنید. به عقیده روان شناسان هرگز نباید از جملاتى مانند:«اگر این کار را بکنى دیگر دوستت ندارم» ؛ «تو دیگر بزرگ شده اى خجالت بکش» و... استفاده کرد؛ چرا که این حرف ها باعث تشدید اضطراب کودک شده و کودک احساس بى کفایتى خواهد کرد و فشار روحى بیشترى به او وارد مى شود که به ناچار براى تخلیه آن بیشتر به ناخن جویدن و انگشت مکیدن رو مى آورد.
بهترین راه حل این است که به طور ظاهرى کاملاً نسبت به رفتار کودک بى توجه باشید در عوض با سرگرم کردن او و برنامه ریزى صحیح در مورد اوقات فراغت کودک زمینه را فراهم کنید تا کودک زمانى براى این قبیل کارها نداشته باشد. در این موارد به جاى استفاده از لفظ هاى منفى نکن با یک رفتار مثبت با کودک رفتار کنید و جنبه هاى خوب رفتار او را تشویق و تقویت کنید و با بکارگیرى کودک در زمینه هاى مورد علاقه ودر حد توان او اعتماد به نفسش را بالا برده و اضطراب او را کاهش بدهید و فرصتى براى انگشت مکیدن و جویدن ناخن باقى نگذارید. به این ترتیب کم کم کودک شما این گونه رفتار را فراموش مى کند . سعى کنید براى مقابله بهتر ، قبل از هر چیز علل اصلى بروز رفتار را کشف کنید. با تشویق کودک به بازى هایى مانند خمیربازى، گلو، نقاشى و کارهایى که ذهن و دست هاى کودک را مشغول مى کند به طور غیرمستقیم با تشدید این عادات مبارزه کنید، اما اگر رفتار بچه شما ادامه پیدا کرد و تلاش هاى محبت آمیز شما در طول زمان کارى از پیش نبرد، حتماً به یک مشاور و یا روانشناس مراجعه کنید.
با همه این حرف ها همیشه پیشگیرى بهتر از درمان است. براى پیشگیرى از بروز این رفتارها بهترین روش، اطلاع و آگاهى والدین از روحیات بچه ها وروش هاى صحیح برخورد با آنهاست، زیرا رفتارهاى اشتباه ما مى تواند باعث بروز اختلالاتى در کودکان بشود. روان شناسان کودک تأکید مى کنند که براى هر نوع تغییر عادتى در بچه ها، باید شرایط روحى کودک را نیز در نظر گرفت؛ به طور مثال هرگز نباید کودک را به صورت ناگهانى و یا زودتر از موعد از شیر گرفت؛ و یا اینکه تغییر شیوه تغذیه کودک از شیر مادر یا شیر خشک به غذاهاى دیگر باید به صورت تدریجى باشد؛ حتى بهتر است در ابتدا، همزمان از هر دو روش استفاده شود.
براى رفع عادت مکیدن انگشت مى توانید مدت شیرخوردن کودکتان را طولانى تر کنید تا نیاز به مکیدن در او ارضا شود و در آینده به مکیدن انگشت رو نیاورد.
جدایى همیشه براى همه سخت است وبراى کودکان این جدایى سخت تر و طاقت فرساتر است؛ اگر به هر دلیلى جدایى پدر ومادر از کودک لازم و اجبارى است ، باید کودک را به فردى که مى تواند نقش مادر را بازى کند مانند مادربزرگ، خاله و... بسپارید. در صورتى که کودک شما بیمار و مجبور شد تامدتى بى حرکت در بستر بماند، وسایل سرگرمى او را فراهم کنید. پیشگیرى یعنى توجه ساده به نیازهاى کودک و سرگرم کردن او پس مى توان گفت اگر درست از اوقات فراغت استفاده نشود. حتى کودکان هم آسیب مى بینند.