مجله  پژوهشگران  آذر و دی 1383، شماره 1 

نویسنده : ژاسنت صلیبی
24
جهان امروز شاهد تحولات عظیمی است که در کلیه سطوح زندگی بشر به وقوع می پیوندد. گستره علوم روزبه روز وسیع تر می شود و در این رهگذر ارتباط ملل با یکدیگر گسترش می یابد. آگاهی از پیشرفت های علمی، مستلزم پژوهش ها، تألیفات و ترجمه متون علمی است که جمعی از افراد به مثابه یکی از رایج ترین طرق به کارگیری دستاوردهای علمی بدان مبادرت می ورزند. علوم اجتماعی در رده بندی دانش های بشری، در زمره موضوعاتی است که علاقه مندان بسیاری را به تفحص و دانش افزایی به سوی خود جلب کرده است. این حوزه علمی در خدمت رفع مشکلات بشر و تسهیل شیوه زندگی او در جامعه به حدّی توسعه یافته است که خود به رشته های گوناگونی مانند جامعه شناسی، روان شناسی اجتماعی و انسان شناسی تقسیم می شود. در گستره علوم اجتماعی، روان شناسی اجتماعی به عنوان مرز میان دو حوزه علمی جامعه شناسی و روان شناسی، جایگاه ویژه ای دارد. از روان شناسی اجتماعی تعاریف مختلفی شده است؛ ازجمله آن را مطالعه رفتار فرد در موقعیت های گروهی یا اجتماعی تعریف می کنند.

گوردون آلپورت (G. AllPort) آن را چنین تبیین می کند: علمی است که سعی دارد به فهم و توصیف اینکه چگونه افکار، احساسات یا رفتار افراد تحت نفوذ حضور واقعی، ذهنی و ضمنی دیگران قرار می گیرد، نایل آید.

پژوهش ها و مطالعات بسیاری در حوزه های مختلف روان شناسی اجتماعی صورت گرفته است به نحوی که گسترش فزاینده پژوهش ها از یک سو بسط نظری این میدان علمی را موجب شد و از سوی دیگر حوزه های کاربردی آن را وسعت بخشید. علی رغم این پیشرفت ها ملاحظه شد که با وجود تلاش های نظری و پژوهشی بسیار، هنوز در برخی از حوزه ها نظیر فرهنگ اصطلاحات روان شناسی اجتماعی، دانش و مآخذ کافی وجود ندارد. بنابراین، هدف تهیه فرهنگ توصیفی روان شناسی اجتماعی متکی بر پشتوانه ای از منابع فارسی و خارجی مدّنظر قرار گرفت و نگارنده درصدد برآمد به منظور رفع نیاز جامعه پژوهشی کشور، بابی را بگشاید که امکان دستیابی اهل علم به این دانش نظری را آسان تر سازد. بنابراین، پس از مشاوره با استادان به حق این میدان آقایان دکتر علی محمد کاردان و دکتر یوسف کریمی، تدوین این فرهنگ آغاز شد. هدف از تألیف این اثر، تهیه یکی از منابع مرجع به زبان فارسی برای استفاده دانشجویان و تمامی کسانی است که به مطالعه متون و پژوهش در حوزه های مختلف روان شناسی اجتماعی علاقه مندند. این فرهنگ واژگانی، توصیفی است که در دو بخش انگلیسی ـ فارسی و فارسی ـ انگلیسی تدوین شده، و کلیه مفاهیم، تعابیر نظری و کاربردی در روان شناسی اجتماعی با انتخاب معادل های مناسب برای اصطلاحات در آن گرد آمده است.

در تألیف و تدوین این فرهنگ، کلیه منابع موجود اعم از ترجمه، تألیف، کتب درسی یا فرهنگ های مختلف در حوزه های روان شناسی عمومی، روان شناسی رشد و شخصیت، روان شناسی بالینی، روان شناسی اجتماعی، انسان شناسی و جامعه شناسی مرور و مدخل های توصیفی استخراج یا ترجمه شده اند. در جریان تألیف این فرهنگ، از فرهنگ توصیفی روان شناسی آرتور ربر (A. Reber) و فرهنگ دانشجویی روان شناسی پیتر استراتون و نیکی هایر (Peter Straton Nicky Hayer) بسیار استفاده شده است. همچنین، در تهیه این فرهنگ، از 27 منبع به زبان فارسی و 63 منبع به زبان انگلیسی استفاده شده است.

کار تهیه مدخل های بخش توصیفی کتاب طی دو مرحله انجام گرفته است: نخست مداخل از کتب مختلف استخراج شده، آقای دکتر یوسف کریمی آن را بازبینی، مؤلف آن را تألیف و استاد دکتر علی محمد کاردان آن را تأیید نهایی و به دقت واژه گزینی کرده است. این دو استاد ساعت های متمادی را به مداقه در تعریف هر واژه و یافتن مناسب ترین معادل برای آن صرف کردند. و بدین ترتیب، این کتاب پس از شش سال تلاش به بار نشست و برای چاپ به دفتر انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تحویل شد.

این کتاب مشتمل بر بیش از 3850 مدخل توصیفی خاص روان شناسی اجتماعی و حوزه های وابسته به آن است. از این رو، از ذکر مدخل هایی که دربین حوزه های دیگر روان شناسی مشترک اند نظیر واژه یادگیری (learning) خودداری شده است.

امید است که این اثر برای دانش پژوهان و دانشجویان علوم اجتماعی سودمند و رهگشای تألیفات دیگری در حوزه روان شناسی اجتماعی در ایران باشد.