اتحادیه عرب، نخستین سازمان بین المللی است که بین کشورهای عربی-اسلامی در سال1945 و به ابتکار مصر تاسیس شد. طرح پیشنهادی مصر ابتدا در اولین کنگره عربی توسط اعضای حاضر یعنی مصر، عربستان سعودی، عراق، سوریه، لبنان، یمن و اردن امضا شد و سپس به تصویب مقامات داخلی این کشورها رسید. اتحادیه عرب با این هدف شکل گرفت تا از منافع کشورهای عربی دفاع کند اما سیاست های درپیش گرفته شده توسط این اتحادیه نشان می دهد که اتحادیه عرب به جای آنکه از منافع ملت های عرب حمایت کند در راستای مقابله با ملت های عربی گام برمی دارد و این مسئله ثابت می کند که این سازمان به شدت تحت نفوذ آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی است و به عنوان بازوی اجرایی تصمیمات و سیاست های مداخله گران و استعمارگران در منطقه حساس خاورمیانه عمل می کند.
مواضع اخیر اتحادیه عرب در رابطه با دولت سوریه به خوبی این واقعیت را آشکار می کند که این اتحادیه از اصول اساسی پایه گذاری خود دور شده و از یک سازمان عربی به یک سازمان غربگرا تغییر پیدا کرده است. این اتحادیه در تاریخ 21 نوامبر (21 آبان) در اقدامی غیرقانونی و خصمانه که خلاف منشور اتحادیه عرب است مشارکت سوریه در نشست های این اتحادیه را لغو کرد و برای خوش خدمتی به واشنگتن بشاراسد رئیس جمهور سوریه را تهدید به افزایش فشار و تحریم ها کرد اقدامی که مورد استقبال شدید غرب و برخی از کشورهای عربی منطقه قرار گرفت.

تشکیل اتحادیه عرب
درقرارداد تشکیل اتحادیه عرب، پیوستن سایر دول عرب به اتحادیه پیش بینی شده بود، بدین ترتیب دیگر کشورهای عرب که بعد از جنگ جهانی دوم به استقلال رسیدند، یکی بعد از دیگری به اتحادیه پیوستند.
درحال حاضر اتحادیه عرب شامل 22کشور عرب از آسیا، آفریقا و سازمان آزادی بخش فلسطین، می شود که عبارتند از: مصر،عراق، یمن، لیبی، مغرب، تونس، امارات، بحرین، قطر، عربستان، الجزایر، لبنان، موریتانی، اردن، جیبوتی، کومور، اریتره، سوریه، سومالی، سودان، عمان و فلسطین.
از همان ابتدا که درسال 1930 «نوری سعید» ایده اتحاد کشورهای عربی را مطرح کرد، «ابن سعود» به صورت رقیبی جدی درمقابل او عرض اندام کرد؛ حمایت انگلیس از ناسیونالیسم عربی، به اندیشه مزبور قوت بخشید. سپس مصر نیز به عنوان رقبای عراق و عربستان وارد جنبش سیاسی اعراب برای وحدت شد.
درواقع تشکیل اتحادیه عرب را می توان زاییده تجدید ناسیونالیسم ملت های عربی از یک سو و تایید دولت در سال 1941به وسیله «آنتونی ایدن»، وزیر خارجه وقت انگلیس ازسوی دیگر تلقی کرد، به عبارت دیگر در فاصله دو جنگ جهانی، جنبش های آزادی بخشی درجهان عرب شکل گرفتند که درمرحله اول خواهان استقلال کشورهای عربی و درمرحله دوم خواستار وحدت و تشکیل حکومت واحد عربی بودند،به همین دلیل انگلیس در فوریه 1943 موافقت ضمنی خود را با تشکیل چنین اتحادیه ای اعلام کرد و سرانجام درنشست اسکندریه درمصر با امضای «موافقتنامه اسکندریه» اتحادیه عرب شکل گرفت.
آزادی از سلطه بیگانگان و تحقق وحدت عربی مهم ترین اهداف تشکیل اتحادیه عرب عنوان شده اند.
درسال 1950یک قرارداد دفاع متقابل شبیه قرارداد دفاعی آتلانتیک شمالی، نیز بین دولت های عضو اتحادیه به امضا رسید.
اتحادیه عرب با وجود آرمان های یاد شده، درعمل چندان موفق نبوده است. از بررسی عملکرد این اتحادیه آشکار می شود، این اتحادیه نه تنها نتوانسته به وحدت دولت های عربی کمکی کند، بلکه در برخی موارد مانع وحدت بین آنها نیز شده که دراین باره می توان به اتحاد کشورهای مصر، سوریه، لیبی و یمن اشاره کرد.
اختلاف های شدید موجود بین رژیم های حاکم بر اعضای اتحادیه و اهداف و منافع متضادشان درامور داخلی وسیاست خارجی، اتحادیه عرب را به سازمانی ناتوان و ضعیف تبدیل کرده است.

آرمان های سیاسی اتحادیه
اهداف سیاسی اتحادیه عرب از ابتدا تاکنون موفقیتی دربر نداشته و نتوانسته آرمان های سیاسی اعراب را تحقق بخشد.
این اتحادیه نتوانسته به اعراب در مقابل اسرائیل که در 1948 اعلام وجود کرده کمکی کند و به جای اینکه به حمایت از اعراب بپردازد در بسیاری از مواقع از مواضع صهیونیست ها دفاع کرده است.
در قبال وقایع سال های 1956 (بحران سوئز) جنگ 1967 و 1973 اعراب و اسرائیل نیز چندان راهگشا نبوده و کاری از پیش نبرده است. از لحاظ نظامی نیز اقدامات اتحادیه بسیار ناامید کننده بوده است.
اتحادیه عرب به دلیل بحران های شدیدی که دامن گیر آن بوده، با مشکلاتی مواجه شده که موجب بروز شکاف هایی در آن شده است، مثلاً کشورهای عضو این اتحادیه همواره به مصر و همچنین به موضع گیری های سیاسی متفاوت اردن از اتحادیه، به دیده تردید نگریسته اند. عراق نیز با اتحادیه عرب به لحاظ عضویت در پیمان بغداد یا مسئله کویت اختلافات عمیقی داشته است. پس از انعقاد پیمان کمپ دیوید که بین کشورهای عرب شکافی عمیق به وجود آورد و مصر را از صف مقدم جبهه کارزار علیه اسرائیل جدا و او را در کنار این رژیم اشغالگر قرار داد مقر اتحادیه عرب در 1977 از قاهره به تونس انتقال یافت و کشورهای عرب تصمیم گرفتند، مصر را از اتحادیه اخراج کنند، ولی مجدداً از سال 1984-1983 مصر به تدریج با کشورهای عرب روابطش را بهبود بخشید، طوری که مجدداً اواخر دهه 1980 به اتحادیه بازگشت و مقر اتحادیه نیز در 31 اکتبر 1990 به قاهره انتقال یافت.

موانع همگرایی در اتحادیه عرب
زمینه های همگرایی در میان اعضا بسیار کمرنگ و موانعی باعث اختلاف در میان اعضای اتحادیه شده که مهم ترین آن وجود رژیم های دیکتاتوری چون عربستان سعودی است، رژیمی که حتی قادر به درک مناسب منافع ملی خود نیست، چه رسد به این که قادر به گذار از مصالح ملی به سوی تصمیمات و منافع مشترک منطقه ای باشد.
همچنین جغرافیای سیاسی جهان عرب از ساختار ناهمگونی برخوردار و در بسیاری از کشورهای آن هنوز حکومت مردمی شکل نگرفته و همین موضوع در کنار بیداری اسلامی موجب آغاز و شکل گیری موجی از انقلاب ها در منطقه شده است.
در این میان اتحادیه عرب به جای اتخاذ موضعی قاطع و واحد در قبال این انقلاب ها و حمایت از حرکت ها و جنبش های مردمی به اعتراف بسیاری از صاحبنظران بین المللی به آلت دست آمریکا و رژیم صهیونیستی تبدیل شده است.
سیاست های در پیش گرفته شده توسط اتحادیه عرب ، در راستای مقابله با ملت های عربی بوده، به گونه ای که در قبال اشغال بحرین از سوی سعودی های صهیونیست موضعی اتخاذ نکرد، اما در همین حال تصمیم به همراهی با آمریکا و هم پیمانانش در لیبی گرفت و از آن جا که کشورهای عربی حوزه خلیج فارس منابع مالی این اتحادیه را همواره تأمین می کنند، حامی رژیم های دیکتاتور حاکم بر این کشورها و سیاست های آنها بوده است.
به همین دلیل اتحادیه عرب سازمانی فلج و وابسته به غرب و آمریکا است که رژیم آل سعود کاملا بر آن مسلط است؛ اقدامات شتابزده اتحادیه عرب در زمان حمله ناتو به لیبی نشان داد که اتحادیه عرب در زمان حمله به لیبی به ابزاری مطیع در دست ناتو تبدیل شده و با واگذار کردن پرونده لیبی به شورای امنیت خود را مسخره خاص و عام کرده است، چه اگر غیر از این بود، حتما اقدامی در قبال ملت بحرین انجام می داد.
چرا در حالی که قرار بود، اتحادیه عرب نشست دوره ای خود را در ماه مارس گذشته در عراق برگزار کند، عربستان و دیگر کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس با برگزاری این نشست در بغداد مخالفت کردند و فرصت رسیدگی به اوضاع حقوق بشر در بحرین را از بین بردند چرا که دولت عراق قصد داشت موضوع مظلومیت ملت بحرین را در نشست مطرح کند.

توطئه چینی علیه ملت های عربی
اتحادیه عرب، علیه ملت های عرب توطئه چینی می کند و واضح ترین دلیل این مدعا صدور بیانیه هایی د رحمایت از رژیم آل خلیفه و توجیه اقدامات این رژیم برای حفظ امنیت خاندان حاکم بر این کشور است و در حالی که سازمان های بین المللی همانند اتحادیه اروپا، کمیساریای عالی حقوق بشر و دیگر سازمان های بین المللی موارد نقض حقوق بشر در این کشور را بررسی کردند، اتحادیه عرب به هیچ وجه اشاره ای به این جنایات نکرد، این سیاست به شکلی آشکار و عیان در قبال انقلاب یمن نیز در پیش گرفته شده و در حالی که تاکنون هیچ واکنشی به قتل عام های علی عبدالله صالح، دیکتاتور یمن در این کشور نداشته است، خود را دل نگران و بی قرار ناآرامی های سوریه نشان می دهد و برای بررسی اوضاع جاری در آن نشست های فوق العاده و بیانیه های متعدد صادر می کند که آخرین موضعگیری آن تعلیق عضویت سوریه در این اتحادیه بود.
در واقع تصمیم وزیران خارجه کشورهای عربی درباره سوریه نشانه سلطه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بر این اتحادیه است و در این راستا «جاسم بن حمد» وزیر خارجه قطر که خدمات شایانی به صهیونیست ها کرده، نقش بسزایی در تصمیمات اتحادیه عرب داشته تا خود را به عنوان یک عضو برجسته اتحادیه عرب و تأثیرگذار در تصمیمات آن نشان دهد.

منبع: / خبرگزاری / فارس ۱۳۹۰/۹/۲