در همایش «دانش اجتماعی در اندیشه متفکران مسلمان» تأکید شد که ریشه علوم انسانی جدید در متون اسلامی نهفته است. این همایش هفته گذشته از سوی پژوهشکده دین و اندیشه معاصر دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی با حضور ۳ تن از استادان دانشگاه در سالن همایش های دفتر برگزار شد.
کمک گرفتن از اندیشه متفکران اسلامی برای اسلامی و بومی کردن علوم انسانی، موضوعی بود که در این همایش بررسی شد.دکتر محمدعلی مراد استاد فلسفه انجمن علوم اجتماعی در سخنانی با بیان این که پایه های علوم اجتماعی جدید را در اندیشه های متفکران ایرانی هم چون ابن سینا می توان یافت، گفت: متفکران اسلامی، توشه ای از ایده های اجتماعی دارند که باید بازخوانی و بازسازی شوند تا برای تدوین علوم انسانی بر مبنای اسلامی از آن ها بهره گیری شود. وی افزود: این کار نیاز به تئوریسین های اجتماعی دارد که بتوانند مبانی علوم اجتماعی را از تاریخ تفکر اسلامی استخراج و سیستم جدید بر مبنای علوم امروزی را طراحی کنند.
وی با بیان این که اروپایی ها نیز دانش و ذخیره فکری گذشتگان خود را بازکاوی و پس از تنقیح آن، از این ذخایر برای تولید دانش امروز استفاده می کنند، گفت: قبل از تولید دانش باید این مسئله روشن شود که مبنای علوم اجتماعی که ما می خواهیم تدوین کنیم، وحیانی و دینی یا مبتنی بر روش های تجربی است چون برداشت ها از علوم اجتماعی اسلامی متفاوت است و باید مشخص کنیم که منظور ما کدام برداشت است.وی با اشاره به این که مسائل امروز جوامع را نمی توان با اندیشه های گذشته حل کرد گفت: در عین حال باید بدانیم که ریشه راه حل های جدید در همین اندیشه های گذشتگان نهفته است.وی با تأکید بر این که برای رشد علوم عقلی و انسانی، باید اندیشه انتقادی در ایران شکل بگیرد گفت: دانش از ارزش تفکیک ناپذیر است و هر دانشوری با تکیه بر ارزش های دینی، ملی و تاریخی خود و مردمش، به تولید دانش می پردازد.به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی حجت الاسلام دکتر اورعی استاد جامعه شناسی دانشگاه فردوسی دیگر سخنران همایش بود که در این باره گفت: با بررسی متون آثار متفکران اسلامی می توان مبانی تحلیل های آن ها در علوم اجتماعی را در سه گام متوالی، ترسیم کرد.
دکتر غلام رضا صدیق اورعی ادامه داد: در اولین گام، ترسیم فرد انسان به عنوان یک موجود اجتماعی مطرح است که عاقل و محاسبه گر است و فعل اختیاری دارد و تصمیم گیری عاقلانه می کند به این معنا که تلاش می کند با کمترین هزینه بیشترین سود را کسب کند.وی افزود: در گام دوم این فرد انسان با فرد یا افراد دیگری وارد تبادل و تعامل می شود و دو طرف در می یابند که بدون دادن منافع به دیگری، منفعتی عایدشان نمی شود و به این ترتیب تعادل در مبادله شکل می گیرد و این تعادل به گونه ای است که منجر به غلبه یکی و تسلیم دیگری یا به زور و فشار و تهدید نینجامد.وی افزود: در گام سوم یک نگاه کاربردی به این تبادل و آثار آن مطرح می شود و چون طرفین، شیوه تبادل متعادل را دریافته اند هنجار اجتماعی تولید می کنند که در تعریف یکی از جامعه شناسان امروز نیز، هنجار همان نرخ تثبیت شده مبادله است.وی در ادامه برخورداری از جامعه شناسی بومی را بدون داشتن یک نظریه و چارچوب تئوریک میسر ندانست.

جامعه شناسی در ایران واقع بین نیست
دکتر سیدجواد میری از پژوهشگاه علوم انسانی هم از وضعیت جامعه شناسی در ایران انتقاد کرد و گفت : جامعه شناسی ایران، پویا و واقع بین نیست چون به جای مطالعات میدانی و تبیین نظریات واقعی، یا به نقل مسائل غیر ایرانی از گروه های مرجع غیرایرانی مشغول است و یا می خواهد در پشت میز و بدون کار میدانی، با تئوری های اروپایی، مسائل ایرانی و جامعه ما را حل و فصل کند.دکتر سیدجواد میری با ذکر نمونه هایی از جنبش های اجتماعی جهان عرب و جنبش موسوم به وال استریت گفت: اگر جامعه شناسان ایرانی به خود زحمت می دادند و مطالعات میدانی درباره این جنبش ها انجام می دادند امروز اطلاعات کامل تر و واقعی تری از این جنبش ها داشتیم در حالی که اطلاعات ما از این حرکت ها در حال حاضر امنیتی، سیاسی یا ایدئولوژیک است.
وی با انتقاد از بی توجهی به بزرگان و شخصیت های کلاسیک جامعه مانند علامه طباطبایی، علامه جعفری، استاد شهید مطهری و شهید بهشتی افزود: در ایران وقتی من مطالعه ای در خصوص جامعه شناسی در آثار علامه را پیشنهاد کردم، هیئت بررسی کننده طرح ها گفته بود مگر علامه جعفری ارتباطی با جامعه شناسی دارد در حالی که بررسی های من نشان می دهد که این متفکر اسلامی حداقل ۱۷۰ صفحه دستنوشته دارد که عنوان جامعه شناسی و انسان بر خود دارد.
وی گفت: مطالعه مشابهی که من درباره دکتر بهشتی و شهید مطهری در اروپا مطرح کردم در محافل علمی غرب نه تنها با موضع منفی روبه رو نشد بلکه مورد استقبال هم قرار گرفت بنابراین باید نگاه بازتر و دقیق تری به منابع و آثار متفکران خودمان داشته باشیم.
لازم به ذکر است این همایش با حضور جمع زیادی از فضلا و علاقه مندان علوم اجتماعی برگزار شد.

منبع: / روزنامه / خراسان ۱۳۹۰/۹/۱۹
نویسنده : اسفندیار طبسی