گرچه به عقیده کارشناسان، آماری که درباره تعداد معتادان و همچنین میزان تولید و مصرف موادمخدر و مسائل مربوط به آن تهیه و ارائه می شود، به دلایل گوناگون آن چنان که باید دقیق نیست اما حتی مروری اجمالی بر همین آمارهای رسمی اعلام شده در جهان و ایران، از وجود بحران بلکه فاجعه ای جدی حکایت می کند. فاجعه ای که معلوم نیست آیا عزمی جهانی و جدی برای کنترل و مهار آن وجود دارد؟ که اگر چنین عزمی وجود می داشت و یا حداقل تمهیدات انجام شده برای کنترل چنین فاجعه ای و برخورد جدی با مافیای قاچاق جهانی و... موثر می بود، امروز بیش از ۲۲۰ میلیون نفر از جمعیت حدود 6. 7 میلیاردی جهان گرفتار بلای خانمان سوز اعتیاد نمی بودند و به عبارتی از هر ۲۹ نفر جمعیت جهان یک نفر دچار اعتیاد نبود.
اما مروری اجمالی به برخی آمار و ارقام مربوط به اعتیاد و مواد مخدر به نقل از منابع، سازمان ها و برخی مسئولان. هر چند این آمار چندان هم به روز نیست!
* حدود یک میلیارد نفر از جمعیت جهان درگیر بلای اعتیاد و مسائل و مشکلات ناشی از آن هستند.
* بر اساس آمار اعلام شده در کنفرانسی در سال ۱۹۹۴، تجارت جهانی موادمخدر سالانه مبلغی در حدود ۵۰۰ میلیارد دلار یعنی بیش از تجارت نفت را به خود اختصاص داده است و برخی برآوردها رقم این تجارت کثیف را در سال ۱۹۹۳، یک تریلیون دلار اعلام کرده اند.
* بنابر گزارش UNODC افغانستان هنوز سردمدار تولید تریاک است و در سال ۲۰۰۹، ۸۳ درصد از سهم مواد مخدر مصرفی جهان را تامین کرده است و در سال ۲۰۱۰ با وجود کاهش کشت به خاطر هجوم آفات نباتی، هنوز ۱۲۳ هزار هکتار از زمین های این کشور به کشت خشخاش و تولید تریاک اختصاص دارد.
* قیمت هر گرم هروئین در افغانستان ۱ دلار و در لندن ۱۰۰ دلار است.
* بر اساس گزارش ۲۰۱۱ UNODC، ایران رتبه اول در کشف مواد مخدر را از آن خود کرده است.
* منابع رسمی تعداد معتادان کشورمان را یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر و تعداد معتادان تفننی را ۸۰۰ هزار نفر اعلام می کنند و بر اساس گزارش چند سال پیش سازمان ملل متحد با توجه به شیوع 2. 8 درصدی اعتیاد، این سازمان، ایران را صاحب بیشترین میزان معتاد یا شیوع اعتیاد در جهان معرفی کرده است.
* بر اساس آمارهای گوناگون سالانه بیش از ۵ تا ۸ درصد به جمع معتادان کشور افزوده می شود و بر این اساس، با توجه به رشد 2. 6 درصد جمعیتی کشور، رشد آمار معتادان ۳ برابر رشد جمعیت کشور است.
* بر اساس گزارش سمینار پیش گیری از اعتیاد در تابستان ۱۳۸۰، ۷۰ درصد معتادان ایران متاهل هستند، همچنین روزانه ۶۰۰ نفر در رابطه با مواد مخدر دستگیر می شوند و ماهانه ۱۰۰ نفر به دلیل سوءمصرف مواد مخدر می میرند.
* همچنین بر اساس گزارش روابط عمومی سازمان بهزیستی هر روز ۵۰۰ نفر از جوانان کشور معتاد می شوند. بر اساس همین گزارش و بررسی های به عمل آمده نشان داده که جمعیت معتادان در ایران هر ۱۰ سال ۲ برابر می شود.
بر اساس آمار در سال ۱۳۸۱ بیش از ۱۲۰ تن موادمخدر در کشور کشف شده است. بر اساس همین آمار روزانه ۲ تن انواع مواد مخدر در کشور مصرف می شود و همین آمار از اعتیاد ۳ درصد نوجوانان کشور حکایت می کند.
* میزان مصرف مواد مخدر صنعتی و روان گردان و محرک ها به شدت رو به افزایش است و قیمت مواد مخدر خطرناکی مانند شیشه از کیلویی ۱۸۰ میلیون تومان به ۱ میلیون تومان کاهش پیدا کرده است که بخشی از این جریان ناشی از تولید چنین موادی در داخل است.
* معتادان ایرانی سالانه ۲ تریلیون و ۶۸۷ میلیارد و ۹۹۰ میلیون و ۹۲۲ هزار تومان یعنی حدود ۳ میلیارد دلار و به عبارتی به اندازه ۱۵ درصد درآمد نفتی کشور در شرایط عادی را صرف مواد مخدر و اعتیاد می کنند.
* بر اساس آماری در سال ۱۳۸۳، مواد مخدر حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان به اقتصاد کشور لطمه می زند. بر اساس این گزارش از این ۱۰ هزار میلیارد تومان ۴ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان هزینه مصرف کننده هاست که به جیب قاچاقچی ها رفته است که به گفته علی هاشمی که در حال حاضر رئیس کمیته تخصصی مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام است، دو هزار و هفتصد میلیارد تومان نیز جامعه خسارت می دهد، مثل خسارت های جاده ای که بر اساس آمار نیروهای انتظامی حداقل ۱۵ درصد تصادفات جاده ای مربوط به راننده های معتاد است و مسائلی از قبیل سرقت هاو آلودگی ناشی از ایدز. دولت هم ۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان سالانه هزینه می کند.
* میانگین زمان دسترسی به مواد مخدر در کشور ۲۲ دقیقه و میانگین دسترسی به یک محل ورزشی ۴۵ دقیقه اعلام شده است!
* طی ۳ دهه اخیر حدود ۱۱ میلیون نفر در کشور در ارتباط با مواد مخدر دستگیر شده اند که ۳۰ درصد آن ها تکراری بوده است.
* کشورمان ایران با توجه به بیش از ۱۷ هزار درگیری مسلحانه در ارتباط با مواد مخدر بزرگ ترین قربانی نارکوتروریسم در جهان محسوب می شود. این درگیری ها تاکنون موجب به شهادت رسیدن بیش از ۳۷۰۰ نفر از جان برکفان نیروهای انتظامی و مرزبانی و همچنین جانبازی بیش از ۱۱ هزار نفر از نیروها و فرزندان غیور این مرز و بوم شده است.
آیا تنها مرور و نگاهی اجمالی به این گزارش ها و آمارها از این نکته حکایت نمی کند که اعتیاد و مسائل مربوط به آن در جهان واقعا به یک فاجعه تبدیل شده است و همچنین آیا از این واقعیت غیرقابل انکار حکایت نمی کند که مردم و خصوصا جوانان عزیز کشورمان به خاطر همسایگی با بزرگ ترین تولید کننده مواد مخدر در جهان و... به صورتی جدی در معرض خطر مواد مخدر و عوارض و تبعات ناشی از این بلای خانمان سوز هستند و تمام کارهایی که برای انسداد مرزها، مبارزه با قاچاق موادمخدر و... انجام شده و با وجود تمام جان فشانی های نیروهای غیور مرزبانی و انتظامی، اعتیاد هنوز بزرگ ترین و مهم ترین آسیب اجتماعی در کشورمان محسوب می شود.
غیر از تبعات جدی اقتصادی که به برخی از آمار آن اشاره شد، آیا وجود یک میلیون و ۲۰۰ هزار معتاد و ۸۰۰ هزار معتاد تفننی آن هم بر اساس آمار رسمی فاجعه ای بس عظیم برای کشور عزیزمان ایران محسوب نمی شود، کافی است تنها سری به یکی از خانه هایی که حتی یک معتاد در آن زندگی می کند زده شود و از نزدیک با ده ها مشکل و بحران ناشی از اعتیاد آشنا شد و از نزدیک مشاهده کرد که موادمخدر و اعتیاد چه بلاها که بر سر خانواده ها نیاورده، چه آبروهایی را که نبرده و چه هستی هایی را که نیست و نابود کرده است.

اما تا کی و تا چند این وضعیت ادامه خواهد داشت؟
تاکنون ده ها و صدها مقاله، تحقیق، کنفرانس، همایش لازم و غیرلازم، فرمایشی و غیرفرمایشی، کارآمد و غیرکارآمد برای کنترل و مهار موادمخدر و اعتیاد نوشته و برگزار شده است و کارشناسان و دلسوزان فراوانی در این مسیر زحمات قابل تقدیری کشیده اند اما واقعیت این است که بخش قابل توجهی از سرمایه های انسانی، سرمایه های اقتصادی و توان کشور که باید صرف دانش اندوزی، کارآفرینی، عمران، آبادانی، پیشرفت و توسعه شود دچار و درگیر بلای خانمان سوز موادمخدر و اعتیاد هستند و متاسفانه براساس گزارش ها آمار این افراد رو به فزونی و سن اعتیاد نیز رو به کاهش است و این یعنی عمیق تر شدن وخطرناک تر شدن فاجعه.
کوتاه سخن این که به نظر می رسد در راستای تعمیق تلاش ها برای جلوگیری از قاچاق موادمخدر به کشور و همچنین توزیع آن در جامعه و برخورد جدی با تولیدکنندگان و توزیع کنندگان موادمخدر صنعتی باید تمهیدات کارشناسانه، موثر و جدی تر برای کاهش مصرف و تقاضا اندیشیده شود و این مهم به عزم جدی و ملی توسط تصمیم سازان، کارشناسان، قانون گذاران، مجریان، متولیان امور و همچنین همکاری و همیاری همه سازمان ها و نهادهاو دستگاه ها و همچنین جامعه و خانواده ها نیاز دارد.
به نظر می رسد به موازات مبارزه جدی تر با قاچاق موادمخدر و ترغیب جامعه بین المللی به انجام وظایف و تعهدات خود برای کمک معنوی و مادی به ایران برای مبارزه با قاچاق موادمخدر و مقید کردن جامعه بین المللی به ایفای نقش خود در این زمینه باید بیش از پیش همه دست اندرکاران و مسئولان در تمامی رده های مسئولیتی و همچنین قانون گذاران، آحاد جامعه و خانواده ها برنامه های اساسی برای کاهش مصرف و تقاضا را در جامعه طراحی کنند و به مورد اجرا بگذارند.
در این راستا پیشنهاد چند نکته به ظاهر ساده اما اساسی و کاربردی را بر خود فرض می دانم.
۱ - خانواد ه ها همان طور که به فکر مسائل معیشتی هستند بیش از پیش بر رفتار، آمد و رفت، کنش و واکنش ها و نیازهای فرزندان خود توجه کنند و بدانند و باور کنند که اساسی ترین وظیفه والدین در قبال فرزندان، تعلیم و تربیت و مراقبت از این نعمت ها و امانت های الهی است که بیش از هر چیز دیگر باید مورد نظر باشد. چه تعداد از والدین تلاش می کنند تا علاوه بر پدری و مادری کردن برای فرزندان خود دوستان و هم صحبت های خوبی نیز باشند.
۲ - آموزش مهارت های زندگی باید به صورت جدی، مبنایی و اساسی در مدارس و دبیرستان ها مورد توجه و نظر مسئولان آموزش و پرورش قرار گیرد آیا با توجه به همسایگی افغانستان به عنوان بزرگ ترین تولید کننده موادمخدر جهان و وجود حدود ۲ میلیون معتاد تفننی و غیرتفننی در کشور لازم نیست لااقل هفته ای یک جلسه به آموزش مهارت های زندگی و خصوصا آشنایی با تبعات ناگوار و جبران نشدنی گرایش به موادمخدر و اعتیاد و زمینه ها و عوامل آن اختصاص یابد تا لااقل میزان تقاضا و گرایش نسل های فعلی و آینده کشور به موادمخدر کاهش یابد.
۳ - رسانه ها نیز در این امر می توانند و وظیفه دارند بیش از پیش کمر همت خود را محکم ببندند و در قبال نسل فعلی و نسل های آینده کشور مسئولیت و تکلیف خود را در زمینه تاثیرگذاری بر کاهش و حذف تقاضای جوانان نسبت به موادمخدر انجام دهند.
۴ - به نظر می رسد وقت درک عمیق این موضوع نیز رسیده باشد که به معتاد چه به عنوان یک بیمار بنگریم چه به عنوان یک مجرم، نمی توان و نباید او را به حال خود رها کرد، هم خانواده ها تا سرحد امکان نباید کسی را که دچار بلای اعتیاد شده طرد و از خود دور کنند و هم جامعه باید لااقل به کسانی که تا دیروز دچار اعتیاد شده اند و امروز به مراحلی از پاک شدن از موادمخدر رسیده اند میدان بدهد نه این که از خود براند!
۵ - ساخت و تجهیز مراکز ورزشی و تشویق جامعه و خصوصا نوجوانان و جوانان به ورزش و به ویژه ورزش های همگانی باید بیش از پیش مورد توجه مسئولان و خانواده ها قرار گیرد نه این که برای غنی سازی اوقات فراغت، خانواده ها برای ثبت نام فرزندان خود در یک محیط ورزشی علاوه بر تحمل هزینه های زیاد، در به در به دنبال یک جای خالی برای ثبت نام بگردند.
۶ - همچنین ورزش در مدارس، دبیرستان ها و دانشگاه ها نیز باید جدی گرفته شود و به عنوان یک اولویت جدی و اساسی مطرح باشد نه این که از زنگ ورزش و ساعت ورزش تنها یک صورت و ظاهر بماند و خبری از ورزش نباشد!
۷ - توجه جدی به ایجاد فضای نشاط اجتماعی و فرهنگی و فراهم کردن بستر شادمانی و زنده دلی نیز خصوصا برای نوجوانان و جوانان باید مورد توجه جدی قرار بگیرد چیزی که متاسفانه بسیار کم یافت می شود و شاید در برخی نقاط شهری و روستایی یافت می نشود!
۸ - پر واضح است که ترک مخاصمات و درگیری های جناحی و گروهی و سیاسی بازی ها و سیاسی کاری ها نیز از جمله کارهایی است که باید مسئولان بیشتر مورد توجه قرار دهند تا سرمایه های فکری، انسانی و برنامه ریزی کشور صرف تولید و کارآفرینی و اشتغال و تولید ثروت، عمران، آبادانی، پیشرفت و توسعه هر چه بیشتر کشور شود که این مهم خود سهم به سزایی در ایجاد و تعمیق روحیه امید و همچنین دوری از گرایش به سستی و خمودگی و گرایش به موادمخدر دارد.
۹ - نکته اساسی دیگر این که هر انسانی به عنوان فردی از آحاد جامعه انسانی و خصوصا به عنوان یک ایرانی دارای تمدن ۷ هزار ساله و فرهنگی غنی و بی مثال و به عنوان مسلمانی خداباور و معاد اندیش که هر گونه ضرر و زیانی را بر جامعه و وجود خود حرام می داند اگر قدر و منزلت انسانی خود را فهم کند و جایگاه خود را در نظام آفرینش درک کند به هیچ دلیل و به هیچ بهانه ای خود را حتی نزدیک به حریم نامیمون و نامبارک، خانمان سوز و خانمان برانداز و هستی سوز موادمخدر و اعتیاد نمی کند چه رسد که خود را اسیر افیون و ملعبه دست قاچاقچیان و سوداگران مرگ و تجار تباهی و نیستی کند.
۱۰ - عزیز ایرانی و هموطن من، نوجوان و جوان و مرد و زن غیور و بلند همت ریشه دار ایرانی، شخصیت و قدر و جایگاه تو کجا و گرایش به موادمخدر و اعتیاد و فنا شدن در این گرداب خانمان سوز و هستی سوز و دنیا و آخرت سوز کجا؟!

منبع: / روزنامه / خراسان ۱۳۹۰/۴/۶
نویسنده : کورش شجاعی