روزنامه شرق، چهارشنبه 12 آذر 1382 
مسعود کاسه چی: در مورد واژه معلولیت، تعاریف و تعابیر مختلفی ارائه شده است و برای معلولان نیز مشخصات متفاوتی برشمرده اند. اما طبق آخرین تعریف علمی که توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال 1981 در مورد معلولیت ارائه شده، معلولیت عبارت است از مجموعه ای از عوامل جسمی، ذهنی، اجتماعی و یا ترکیبی از آنها که به نحوی در زندگی شخص اثر سوء بر جای گذارده و مانع ادامه زندگی وی به صورت طبیعی می شود.

چنین فردی اصطلاحا معلول نامیده می شود از آنجایی که معلولیت به عنوان یک واقعیت اجتناب ناپذیر پدیده ای است اجتماعی، بنابراین مسئولیت تیم توانبخشی در درجه اول پاسخ به معلولیت و عرضه خدمات توانبخشی است. به نحوی که کلیه معلولان جامعه به طور یکسان در مواقع ضروری بتوانند از آن بهره مند شوند.

در این راستا باید تدابیری مدنظر قرار گیرد که فرد معلول را قادر کند بدون کمک گرفتن از کسی بتواند از اماکن فرهنگی، مذهبی، تجاری و خدمات عمومی مثل استفاده از وسایل نقلیه عمومی بهره  ببرد. نظری کوتاه به اکثر واحدهای مسکونی و خدمات شهری موجود، روشنگر ناسازگاری و نداشتن تطبیق اصولی آنها با وضعیت جسمی معلولان است. به نحوی که در بسیاری از موارد این نارسایی ها را در دور و بر خودمان و واحد مسکونی مورد استفاده مان نیز مشاهده می کنیم.

از آنجایی که افراد دارای ناتوانی های گوناگون جسمی نباید به وسیله موانع ساخته انسان در محیط زیست ما از شرکت در زندگی روزمره جامعه محروم شوند لذا هماهنگ کردن محیط مسکونی و خدمات شهری و تطبیق آ ن با وضعیت خاص جسمانی و محدودیت حرکتی معلولان، راهگشای دستیابی آنها به استقلال فردی است. در جایی که ناسازگاری محیط  زیست به نوعی امکان یک زندگی اجتماعی مطلوب را از معلول گرفته به مرور موجب انزوای وی می شود که خود زمینه ساز یک مجموعه اشکالات روحی و روانی دیگر نیز خواهد بود.

یکی از عواملی که جهان امروز در مناطق مختلف و با دلایل مختلف با آن روبه رو می شود درصد قابل توجه معلولان در هر اجتماع است، لذا جوامع فوق در زمینه توانبخشی معلولان ضمن پرداختن به مراحل درمانی آموزشی و حرفه ای این افراد، سعی می کنند با توجه به وضعیت خاص جسمانی آنها به مطالعات و تحقیقات قابل توجهی در امر برنامه ریزی شهری و مسکونی بپردازند. زیرا تجربیات توانبخشی در جهان ثابت کرده است که بازتوانی و دستیابی معلولان به استقلال در زمینه های زندگی فردی و اجتماعی بدون سازگاری محیط زیست غیرممکن است بر عکس در صورتی که وضعیت خاص جسمانی ، شدت وحدت معلولیت، در طراحی و تجهیزات مسکونی در نظر گرفته شود شخص معلول قادر خواهد بود کلیه امور مربوط به زندگی خود را به تنهایی و بدون کمک و دخالت دیگران انجام دهد. برای معلولان کافی نیست که در مسکنی راحت زندگی کنند ولی منزوی و دور از دیگران باشند.

آنها باید بتوانند خویشاوندان و دوستان خود را ملاقات کنند بدون کمک دیگران قادر به رفتن به محل کار خود باشند. ورزش کنند یا حداقل آن را تماشا کنند.

در مراکز فرهنگی حاضر شوند. در فضای باز، گردش و تفریح کنند و از موهبت های بسیاری که بهره مند شدن از آنها برای افراد سالم امری طبیعی است، بهره مند شوند. استفاده از این امکانات صرفا برای تغییر در محیط و ایجاد سازه های متناسب با نیازهای معلولان نیست. افراد مسن و زنان باردار و افرادی که کودک خود را در کالسکه حمل می کنند نیز می توانند از این امکانات استفاده کنند.

از این رو لازم است که در وسایل ارتباطی از قبیل، کیوسک های تلفن عمومی، و نیز در درون مراکزی نظیر اداره پست، ترمینال ها، بانک ها، پاساژ ها و فروشگاه ها تدابیری به عمل بیاید که افراد معلول بتوانند به راحتی نیازمندی های خود را دفع کنند. رفع موانع معماری در محیط مسکونی و در نظر گیری ارتفاع مناسب جهت نصب و یا قرار دادن وسایل و لوازم خانگی، کمک موثری در رفع نیاز های فردی معلولان است، به خصوص معلولانی که به دلیل استفاده از صندلی چرخدار محدودیت حرکتی دارند.

از طرفی دیگر زمانی که برنامه توانبخشی معلول به حدی رسید که او را آماده بازگشت به اجتماع می نماید، بایستی مشکلاتی که در آینده  برای فرد معلول به وجود خواهد آمد نیز بررسی و در حل آنها به فرد کمک شود.

از جمله اعضای تیم توانبخشی که در این زمینه می توانند کمک شایانی به فرد  کنند که کار درمانی است. کاردرمانان با بازدیدی که از منزل معلول به عمل می آورند در مورد موانع معماری و تغییرات لازم در استقرار تجهیزات منزل اقدامات لازم را ارائه می دهند و کاربرد و نحوه کار را به بیمار در محیط واقعی آموزش می دهند که بهترین تجربه یادگیری و تطابق با وسایل و تجهیزات برای فرد معلول است. همچنین مراکزی که با استفاده از نمونه سازی محیط معلولان به امر آموزش به آنان می پردازند نیز می توانند به معلولان کمک کنند.

در کلیه این موارد، متخصصان کاردرمانی فعالیت های معینی را برای بیمار در نظر گرفته و به مرحله اجرا درمی آورند که هدف از آنها بازگشت عمل و حداکثر استفاده از محیط است تا معلولان بتوانند تا حد امکان از زندگی اجتماعی و در محیط زندگی خانوادگی مستقل بوده و با زندگی برخوردی واقعی و منطقی داشته باشند و با توجه به اینکه تغییرات بعدی در یک ساختمان هزینه گرانتری در برخواهد داشت، رعایت ضوابط مناسب برای معلولان در ساخت اماکن می تواند در جهت جذب معلولان به اجتماع نقش داشته باشد و اهمیت کار گروهی بین تیم توانبخشی و مهندسان معمار را گوشزد می کند.