نويسنده : آمنه صاحب الامری 
استاد راهنما : جواهری محمد رضا 
استاد مشاور : جلالی غلامرضا ر
دانشگاه : حوزه علمیه خراسان تاريخ دفاع : واحد : مدرسه علمیه حضرت رقیه(س) - مشهد

موضوع تحقیق چیستی، چگونگی و چرایی دعا و نیایش می باشد. در ضرورت این موضوع همین بس که دعا و نیایش اساسی ترین نیاز فطری و روحی بشر است و همچنین تنها راه رسیدن به آرامش، در این دنیای پر هیاهو می باشد. و حکمت روی آوردن انسانها به این امر بدین جهت است که دعا و نیایش رابطه ای طبیعی میان روح انسان و جایگاه اصلی اش یعنی ذات ابدی و ازلی باری تعالی می باشد که همچون یک فعالیت حیاتی که به ساختمان وجودی ما متعلق است، تلقی می شود. البته انسان قبل از پرداختن به این امر، در واقع برای تسریع در برقراری ارتباط و کیفیت بهتر، لازم است که آشنایی کاملی از حقیقت و ضرورت این امر و چگونگی پرداختن به آن و آثار شگرفی که دعا در زندگی انسان دارد، داشته باشد. لذا در این تحقیق بر آن شدم که جهت آشنایی قشر جوان و تحصیل کرده، با این نیاز فطری، به بیان و بررسی آداب و شرایط دعا، فلسفه و ضرورت عقلی و نقلی آن، چگونگی اجابت دعا در قاموس الهی، موانعی که باعث عدم استجابت دعا خواهد شد و همچنین به آثار و فواید دعا در زندگی انسان بپردازم. از آنجایی که این تحقیق از لحاظ موضوع دینی می باشد، می طلبد که با توجه به آیات قرآن و روایات ائمه ی معصومینعلیهم السلام و تأکید و توجه فوق العاده ای که به این امر داشته اند، مورد توجه قرار گیرد، لذا فعالیت انجام شده در روند تحقیق، کتابخانه ای است که با فیش برداری از اسناد و مدارک معتبر روایی و دیگر منابع معتبر در این زمینه، به توصیف آن در چهار فصل پرداخته می شود: در فصل اول: به تعریف دعا در لغت، اصطلاح، قرآن و حدیث و حوزه های معنایی دعا در قرآن و به سه رکن اساسی دعا و شرایط هر کدام پرداخته شده است و همچنین آداب و شرایطی که داعی باید قبل، حین و بعد از دعا رعایت نماید، مانند داشتن نیت خالص و اقرار به گناهان و حضور قلب و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمدعلیهم السلام و بهترین زمان و مکان مناسب برای دعا کردن مانند شب و روز جمعه و هنگام زوال ظهر و مکانهایی همچون مکه، کنار قبر پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم و حرم امام حسینعلیه السلام بیان شده است. فصل دوم: شامل مطالبی همچون فلسفه ی دعا، حکمت های نهفته در دعا مانند فرهنگ زایی و شبهه زدایی و بیان ضرورت عقلی و نقلی دعا و نیایش است. فصل سوم: اجابت دعا و موانع آن است که به بیان یقینی بودن اجابت دعا، چگونگی اجابت آن در قاموس الهی و همچنین به بیان عواملی که مانع از اجابت دعا می شوند مانند گناه، ظلم و مغایر بودن دعا با سنن الهی، پرداخته شده است. فصل چهارم: شامل بیان گوشه ای از آثار و فواید دعا در زندگی انسان مانند پرکردن خلأ فطری و ایجاد آرامش روحی و شناخت خدا و کسب اخلاق خدایی است. از جمع بندی مطالب این تحقیق چنین به دست می آید که: دعا به عنوان نیاز فطری بشر، توجه به آن لازم و ضروری است و شامل سه رکن اساسی ( حالت نیایش، نیایش کننده و نیایش شونده) می باشد که هر کدام شرایطی دارند که برای رسیدن دعا به اجابت، رعایت تمامی آن شرایط ( که شرایط اصلی هستند)، ضروری می باشد و همچنین دعا دارای آداب و شرایط فرعی است که در تسریع و کیفیت اجابت دعا نقش بسزایی دارند و دعایی که با رعایت کامل آداب و شرایط انجام پذیرد، قطعاً به اجابت خواهد رسید. و با عدم ملموس بودن استجابت دعا در این دنیا، نباید از دعا کردن مأیوس شد، زیرا اجابت دعا با صرف نظر از رسیدن به مورد درخواست، به چهار صورت دیگر نیز متصور است و دارای آثار و فواید بسیاری در دنیا و آخرت برای انسان می باشد. واژه های کلیدی تحقیق عبارتند از: 1- دعا 2- نیایش 3- آداب 4- ارکان