روزنامه شرق، شنبه ۲۲ آذر ۱۳۸۲ - ۱۸ شوال ۱۴۲۴ - ۱۳ دسامبر ۲۰۰۳

الهام خاکسار: مقررات بیست و دومین جشنواره فیلم فجر که اعلام شد، همه دیدند جایزه هایی که سال گذشته حذف شده بود، دوباره به فهرستی که داوران جشنواره باید برگزیدگان خود را در آن رشته ها اعلام کنند، بازگشتند. پارسال دبیر جشنواره در اقدامی که برای خیلی از سینماگران و پیگیران سینمای ایران سئوال برانگیز و مایه اعتراض بود، تعدادی از جایزه های مربوط به رشته هایی که او «رشته های فنی سینما» خواند، از فهرست اقلامی که داوران هر سال ارزیابی و برگزیدگانی را در آن رشته ها اعلام می کردند، حذف کرد. طبق مقررات و آیین نامه  جشنواره فجر، این جزو اختیارات دبیر جشنواره است و البته دبیر جشنواره _ که امسال جایش را به دیگری سپرده و خودش به دنیای فیلمسازی برگشته _ استدلالی برای این کارش داشت که نمی توان آن را نادیده گرفت: بالا بودن شمار جایزه ها، ارزش آنها را کم می کند.

جایزه های حذف شده، مربوط به فیلمبرداری، تدوین، موسیقی، طراحی صحنه و لباس، صدابرداری، چهره پردازی، صداگذاری، جلوه های ویژه، و البته بازیگران نقش های مکمل زن و مرد بودند. در عوض چند جایزه به فهرست جایزه ها اضافه شده بود که همه نشانه ای از گرایش های دبیر جشنواره بودند: بهترین فیلم هنر و تجربه، جایزه دستاوردهای فنی و هنری، بهترین فیلم کوتاه، بهترین فیلم مستند و بهترین فیلم اول. بیشتر این جایزه های جدید طبعاً به کارگردان ها اختصاص می یافت و سهم همه صنف هایی که جایزه اختصاصی حرفه شان حذف شده بود، فقط در حد جایزه ای احتمالی در میان دستاورد های فنی و هنری محدود ماند که نصیب یک آهنگساز (مجید انتظامی برای موسیقی فیلم دیوانه ای از قفس پرید) و یک فیلمبردار (حمید خضوعی ابیانه برای این جا چراغی روشن است) شد و سه فیلمبردار، دو طراح لباس و صحنه، یک چهره پرداز، یک آهنگساز و یک متصدی جلوه های ویژه هم نامزد دریافت این جایزه بودند.

طبیعی است که اولین معترضان و گلایه مندان، شاغلان حرفه هایی بودند که جایزه حرفه شان حذف و خودشان در میان «فناوران» سینما دسته بندی شده بودند. حتی اگر مثلاً متصدیان جلوه های ویژه (اعم از میدانی و لابراتواری و کامپیوتری) کارشان را به عنوان یک حرفه فنی بپذیرند، بعید است دست اندرکاران سایر حرفه های حذف شده، حتی صداگذاران، از هنری بودن کارشان ذره ای کوتاه بیایند. چند سال پیش از آن، سیف الله داد در نخستین دوره ای که جشنواره با مدیریت او برگزار می شد (جشنواره شانزدهم) با حذف جایزه های مواد تبلیغی (عکس و پوستر و آنونس)، اعتراض شاغلان این سه حرفه را برانگیخت. اما حذف این سه جایزه تداوم یافت و هنوز سیمرغ های این سه رشته به آشیانه شان بازنگشته اند. استدلال او هم تقریباً شبیه استدلال دبیر جشنواره بیست و یکم بود و معتقد بود که ارزیابی برخی از رشته های سینما و جایزه دادن به برگزیدگان آنها باید به انجمن های صنفی واگذار شود. او از همان زمان کوشید با تقویت جشن سالانه خانه سینما،این امر را در این رویداد که توسط تشکل صنفی فراگیر سینماگران برگزار و برگزیدگانش توسط هیأت های داوری صنف ها انتخاب می شوند محقق کند. با این حال این واقعیت را نمی توانیم نادیده بگیریم که به رغم همه شکوه و جلالی که جشن خانه سینما می خواهد به آن برسد، هنوز جشنواره فجر مهمترین رویداد سینمایی کشور است. ضیافت سالانه سینما و سینماگران کشور است. این هم از تناقض های روزگار و سرزمین  ماست که به رغم دافعه رویدادهای رسمی و فرمایشی تلقی شدن داوری هایش، سینماگران مشتاق حضور و ارزیابی شدن در آن هستند. هر چند سال هاست که دیگر نمایش در جشنواره فجر شرط نمایش عمومی فیلم ها نیست، اما اغلب کارگردان ها و تهیه کنندگان برای آماده کردن فیلمشان جهت نمایش در جشنواره، هفته های کابوس واری را می گذرانند و اکثریت سینماگران دوست دارند در این رویداد، دیده شوند و ارزیابی شوند. به احتمال زیاد، علت این اشتیاق این است که تعداد زیادی از محصولات یک ساله سینمای کشور در این رویداد برای نخستین بار عرضه و دیده می شوند، در حالی که در جشن خانه سینما، برنامه نمایش عمومی فیلم وجود ندارد. اغلب فیلم هایی که به معرض داوری گذاشته می شوند به نمایش عمومی درآمده اند و فیلم های نمایش داده نشده را بیشتر سینماگران و تماشاگران پیگیر سینما ندیده اند تا اعلام جایزه ها، هیجان یا تلقی خاصی در ذهن آنها ایجاد کند.به هر حال، فضا چنین است و همه چشم ها به همان ضیافت سالانه یازده روزه دوخته شده. چرا سینماگران را از شرکت در آن محروم و هیجان یک رقابت و شیرینی جایزه را از آنان دریغ می کنید. وقتی که خود آنها از حذف شان گلایه دارند و مشتاق رقابت و دیده شدن و ارزیابی شدن و جایزه گرفتن هستند، معنی اش این است که شمار زیاد جایزه ها نزد آنها نشانه بی ارزش شدن آنها نیست. می شود پیشنهاد کرد با افزوده شدن جایزه های حذف شده پارسال، جایزه مواد تبلیغی را هم دوباره به سر جایشان برگردانید و حتی چند جایزه دیگر هم برای رشته های فراموش شده به فهرست اضافه کنید؛ حتی اگر این جایزه ها به مجموعه فعالیت های یک سینماگر در طول دوران کارش تعلق گیرد و نه برای فیلمی خاص در بخش مسابقه. مثلاً دوبلورها جزو این فراموش شدگان هستند که در این سال ها، عمدتاً جفا دیده اند تا تقدیر و تحسین. می توان جایزه ای برای یک مدیر برگزیده سینما درنظر گرفت، یا شاغلان در لابراتوارها و استودیوها و حتی دستیاران رشته های مختلف و «هنروران»؛ جایزه  هایی که برخی از آنها می توانند جزو جایزه های ثابت جشنواره نباشند و تعدادی از آنها، موردی و در دوره های مختلف اهدا شوند. چندتا سیمرغ اضافی به جایی برنمی خورد و این افزایش، مثل افزودن به آب آبگوشت هنگام زیاد شدن مهمانان نیست. پاسخی است به نیازهای «توده سینماگران» که سال هاست به شکل های مختلف ابراز می شود و لااقل به امتحان کردنش می  ارزد.