روزنامه شرق، چهارشنبه ۱۰ دی ۱۳۸۲ - ۷ ذیقعده ۱۴۲۴ - ۳۱ دسامبر ۲۰۰۳

عباس فتاح زاده: سال ۲۰۰۳ میلادی در مجموع برای اقتصاد جهان سال خوبی نبود. اتفاقات و حوادث زیادی در این سال روی دادند که هیچ کدام از آنها از نگاه اقتصادی مثبت محسوب نمی شدند. در زیر نگاهی داریم به برخی از اتفاقاتی که در این زمینه طی سال میلادی  گذشته، روی دادند.

- ۱۵ مارس: بیماری واگیر، جهان و اقتصاد آن را به خطر انداخت.قبل از آن در سال ۲۰۰۲ موارد معدودی از سارز در جنوب چین دیده شده بود، بدون آن که جهان به آن توجهی داشته باشد. اما پس از آن همه چیز به سرعت اتفاق افتاد. فوریه ۲۰۰۳ یک استاد دانشگاه چینی در یک مراسم عروسی در هنگ کنگ شرکت کرد، اما پس از آن دیگر هیچ گاه به خانه اش باز نگشت. در روز چهارم مارس وی بر اثر بیماری سارز درگذشت، بیماری تنفسی ای که بسیار اسرارآمیز می نمود. او قبل از آن که بمیرد چندین نفر دیگر را آلوده کرده بود که در میان آنها یک بازرگان آمریکایی هم وجود داشت. بازرگان مذکور روز سیزدهم مارس در گذشت. یک پزشک و یک پرستار نیز که در این فاصله وی را در هانوی، پایتخت ویتنام، معاینه کرده بودند، مردند.  در روز ۱۵ مارس رسماً اعلام بروز بحران شد. سازمان بهداشت جهانی بیماری سارز را «خطری برای بهداشت جهانی»  نامید و به مسافران توصیه کرد تدابیری احتیاطی را لحاظ نمایند. اما دیگر دیر شده بود. بیماری مسری نه تنها در آسیا بلکه در آمریکای شمالی هم گسترش یافت. اروپا شانس آورد. اوایل آوریل آلمان اعلام کرد تنها شش مورد در این کشور مشاهده شده است. حمل و نقل هوایی میان غرب و شرق آسیا عملاً متوقف شد. ویروس در هواپیما ها به سرعت گسترش یافت. سناریوی ترسناکی برای اقتصاد جهان شکل گرفت. حاکمان چین خطر را از دید مردمشان پنهان می کردند. اما به یک باره ویروس به پکن رسید و روز به روز تعداد کسانی که در پایتخت چین با ماسک از خانه هایشان بیرون می آمدند، افزایش یافت. بالاخره در روز بیستم آوریل دولت چین در مقابل محافل عمومی جهان اعتراف به اشتباه خود کرد. تنها در پکن صدها مورد از بیماری مشاهده شده بود.

به همان سرعتی که جهان از رشد بیماری متحول شد به همان سرعت نیز با فروکش کردن آن آرام شد. اواخر ژوئیه دیگر هیچ مورد جدیدی مشاهده نشد و اقتصادهای آسیا مجدداً بر بحران فائق آمدند. البته از مجموع ۸۰۸۹ نفری که در جهان دچار بیماری سارز شدند بنابر اعلام سازمان بهداشت جهانی ۷۷۴ نفر مردند. اخیراً دوباره یکی دو مورد از این بیماری در تایوان و جنوب چین مشاهده شده است.

-۲۰ مارس: جنگ دوم خلیج فارس آغاز شد.در ساعات اولیه یکی از روزهای بحبوحه آغاز بهار، جنگ علیه عراق آغاز شد. حدود شش هفته پس از آن جورج بوش با قیافه ای تبلیغاتی و در لباسی شبیه آن چه که قهرمان فیلم «تاپ گان» می پوشید به یک ناو هواپیمابر آمریکایی رفت و پایان ماموریت جنگ را اعلام کرد. بعدها دیکتاتور سابق در گودالی بدون آن که سلاح کشتار جمعی پیدا شود، گرفتار شد . اما جنگ به همین راحتی پایان نیافته است. تا امروز مرگ و میر انسان ها ادامه داشته. عراق در خاکستر و خاک است. آب، برق و خطوط تلفن وضعیت مناسبی ندارند. میان موافقان و مخالفان جنگ هم بحث و جدل بر سر بازسازی عراق آغاز شده است. به نظر می رسد که در عراق بستر وسوسه کننده ای برای تجارت وجود دارد _ هر چه که باشد در قالب برنامه های سرمایه گذاری آمریکایی ها پیش بینی انعقاد بیش از ۱۸ میلیارد دلار قرار داد فعالیت صورت گرفته است - البته پیشنهاد واشنگتن چنین است - هر کس خراب نکرده باشد اجازه هم ندارد خودش دوباره بسازد. قرار است شرکت های سه کشور مهم مخالف جنگ یعنی آلمان، فرانسه و روسیه در بهترین حالت تنها به عنوان تهیه کننده مواد و محصولات اولیه حضور داشته باشند. حتی آلمان حاضر شده ۴/۲ میلیارد دلار از بدهی های عراق را ببخشد تا بلکه بتواند شرکت های خود را صاحب قراردادهایی در عراق کند.

-۱۰ آوریل: ایرفرانس و بریتیش ایرویز کنکورد را کنار می گذارند. پس از ۲۶ سال بالاخره ضعف پیری ظاهر می شوند _ آن هم به صورتی بی حد و مرز - هزینه های بالای استفاده بالاخره ایرفرانس و بریتیش ایرویز را به این نتیجه می رساند که مدل عظیم و رویایی خویش را از آسمان پایین بکشند. کنکورد، هواپیمای محبوب ابرپولدارها و مدیران اقتصادی، برای همیشه به زمین باز می گردد. بدین ترتیب سفر با سرعت دو برابر صوت در حمل و نقل غیرنظامی فعلاً به بایگانی تاریخ سپرده می شود. ۳ ساعت و پنج دقیقه و ۳۴ ثانیه برای پیمودن مسافت لندن تا نیویورک کافی بود، اما دیگر این اتفاق تکرار نمی شود. روز ۲۴ اکتبر کنکورد برای آخرین بار در فرودگاه هیثرو لندن به زمین نشست.

قبل از آن جت غول پیکر، هر دو مالک خویش را نگران ساخته بود: بسیاری از صندلی های آن خالی مانده  بودند. روز به روز مسافران کمتری مایل بودند برای یک بلیت هواپیما ده  هزار یورو بپردازند. علاوه بر این متعاقب سقوط یک فروند کنکورد در ناحیه «گونس» فرانسه که منجر به مرگ ۱۱۳ نفر شد( ژوئیه ۲۰۰۰) مسائل امنیتی این هواپیما توجه زیادی را به خود جلب کرده بود.

- ۱۴ آوریل: ورشکستگی گروندیگ، ابرهارد براون، رئیس هیات مدیره، در دادگاهی در نورنبرگ اعلام ورشکستگی کرد و یکی از نشانه های معجزه اقتصادی آلمان از میان رفت. گروندیگ پس از جنگ جهانی دوم با ساخت رادیویی به نام «هاینزلمن» راه موفقیت را آغاز کرد. ماکس گروندیگ، مالک شرکت، برای آن که از چنگال محدودیت های متفقین نجات پیدا کند اجزای دستگاه های خود را به صورت جداگانه می فروخت و خریداران پس از خرید، خود آنها را بر روی هم مونتاژ می کردند. تا اواخر دهه هفتاد همه چیز خوب پیش  می رفت. گروندیگ حدود ۴۰ هزار پرسنل داشت. اما پس از آن نزول تدریجی آغاز شد.

شرکت نمی توانست با رقبای ارزان فروش آسیایی برابری کند ادغام ها هم نتوانست گروندیگ را نجات دهد. بالاخره دیگر بانک ها حاضر نشدند بازپرداخت وام های شرکت را تمدید کنند.

-۳۰ ژوئیه: آخرین سوسک ساخته شد ساعت ۹ و پنج دقیقه صبح نوار نقاله کارخانه پوبلای مکزیک متوقف شد. آخرین دستگاه از خودروی فولکس موسوم به سوسک (در ایران مشهور به نام قورباغه) که ۴۶ اسب بخار قدرت دارد، راهی موزه کارخانه فولکس واگن در شهر ولفسبورگ آلمان شد. این خودرو «اولتیما ادیسیون» نام گرفته است. حدود ۶۸ سال از زمانی که فردیناند پورشه این خودرو را ابداع کرد، می گذرد.

دقیقاً ۴۶۴/ ۵۲۱۹/۲۱دستگاه از این خودرو ساخته شد. تولید آن در کشور آلمان سال ها پیش (سال ۱۹۷۸) متوقف شده بود. فولکس مدل سوسک پرسروصدا و پرمصرف بود، اما محکم، قابل اعتماد و به راحتی قابل تعمیر محسوب می شد.

-  ۱۴ سپتامبر: مقاومت کشورهای در حال توسعه.اجلاس سازمان تجارت جهانی در کانکون مکزیک: اروپایی ها و آمریکایی ها قرار است بازارهای خود را به روی جنوبی  ها بگشایند، به خصوص در زمینه محصولات کشاورزی. وقتی کشورهای صنعتی در مقابل چنین برنامه ای مقاومت می کنند، کشورهای در حال توسعه تحملشان را از دست می دهند. نمایندگان آنها سالن را ترک کرده و کنفرانس به شکست می انجامد. سال جدید میلادی  گفت وگوهای جدیدی صورت خواهند گرفت.

-۷ اکتبر: شوارتزنگر در انتخابات با وعده های اقتصادی پیروز می شود. در سینما «ترمیناتور _ ۳» را نمایش می دهند و آرنولد به فرمانداری کالیفرنیا انتخاب می شود. او قول داده که اقتصاد ایالت را احیا کند. پیش بینی شده که احتمالاً کالیفرنیا در سال ۲۰۰۴ حدود ۸/۱۷ میلیارد دلار کسری بودجه خواهد داشت.

-۲۵ اکتبر: اقدام علیه صنایع نفت روسیه،دستگاه قضایی روسیه میخائیل خودورکوفسکی، رئیس شرکت نفتی یوکوس، را دستگیر کرد. گفته شده که ثروتمند ترین مرد اروپای شرقی از راه های غیرقانونی پولدار شده است. ۵ روز پس از دستگیری وی حدود ۴۰ درصد از سهام شرکت یوکوس توسط دولت ضبط می شود. اقدام مذکور در میان سرمایه گذاران بین المللی نگرانی ایجاد کرد. آنها می ترسند که مبادا اقتصاد خصوصی جوان در روسیه مجدداً دولتی شود. متعاقب دستگیری خودورکوفسکی ارزش شاخص سهام در مسکو بیش از هشت درصد کاهش یافت.

- ۱۹ دسامبر: یورو تمامی رکوردها را شکست، هیچ چیز نتوانست یورو را متوقف کند، نه جنگ و نه رکود اقتصادی. طی ماه دسامبر تقریباً هر روز یورو در مقابل دلار به نوعی رکور رسید. بیشترین ارزش یورو در قبال دلار تاکنون یک یورو در ازای ۲۴۷۵/۱ دلار بوده است. بدین ترتیب وجهه یورو تقویت شده است. البته دلیل اصلی این وضعیت بی اعتمادی سرمایه گذاران به دلار محسوب می شود.

- آخرین روزهای سال: زلزله بم. کمک های صورت گرفته از سوی بسیاری از کشورهای جهان چنان گسترده است که بعضاً به قضیه وجهه اقتصادی می دهد. درست در شب قبل از شب سال نو (۲۹ دسامبر) شورای همکاری خلیج فارس تصمیم گرفت ۴۰۰ میلیون دلار به زلزله زدگان بم کمک کند که این رقم خود به تنهایی مبلغی قابل توجه محسوب می شود. این در اجلاس وزرای دارایی این تصمیم کشورها در شهر ریاض اتخاذ شد.محمود عبدالخالق النوری، وزیر دارایی کویت، اظهار داشت: «وزرای اقتصاد و دارایی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به منظور هماهنگی کمک های این کشورها اجلاس اضطراری تشکیل دادند و مبلغ مذکور در این جلسه برای کمک به آسیب دیدگان در بم اختصاص داده شد.»شورای همکاری خلیج فارس متشکل است از عربستان سعودی، کویت، عمان، قطر، بحرین و امارات متحده عربی.سازمان کشورهای صادر کننده نفت موسوم به اوپک هم ۷۵۰ هزار دلار کمک می کند.