ایران جامعه‌ای غنی است و همواره جایگاه آن در صدر رتبه‌های جهانی به لحاظ منابع ملی و طبیعی قرار داشته است. به گونه‌ای که دومین دارنده ذخایر گاز و چهارمین تولیدکننده آن در جهان است. این رکوردداری جامعه ایران متاسفانه فقط به ذخایر و منابع ملی محدود نمی‌شود، بلکه در زمینه مصرف هم مقام‌های نخست را به خود اختصاص داده است. مقام اول در مصرف نوشابه و نان در دنیا، رتبه سوم مصرف گاز در جهان (با حدود 530 میلیون متر مکعب در روز)، سرانه 10 برابری در مصرف انرژی نسبت به اروپایی‌ها (سود مصرف سالانه انرژی در ایران معادل 155 میلیون تن در روز است و رشد 3/5 درصدی مصرف آن در کل کشور نسبت به پارسال)، نوزدهمین کشور مصرف‌کننده برق در دنیا (مصرف جهانی برق در دنیا برای مشترکان خانگی 900 کیلووات ساعت در سال است، در حالی که مشترکان ایرانی در بخش خانگی سالانه 2900 کیلووات ساعت برق مصرف می‌کنند، به گونه‌ای که در چهار سال اخیر مصرف برق در روز 56 درصد ودر شب 27 درصد افزایش یافته است) و قرار گرفتن در رتبه بیستم کشورهای پرمصرف دارو که همه و همه از جمله آثار نامناسب مصرف در کشور ماست و جز هدر رفتن منابع و سرمایه‌های کشور، پیامد دیگری به دنبال نداشته و ندارد.
گفتنی است که قسمتی از این مصارف بی رویه در بخش‌های خانگی و تجاری و بخش دیگر آن در صنایع و نیروگاه‌های کشور و سازمان‌های دولتی صرف می‌شود که طبق برآوردهای به عمل آمده، دولت به دلیل این مصرف غیرهدفمند در بخش‌های مختلف، سالانه حدود 800 هزار میلیارد ریال یارانه پرداخت می‌کند و بخش مهمی از آن هم به انرژی مربوط است.
به دلیل این اختصاص یارانه‌ای، قیمت‌ها بیانگر ارزش واقعی کالاها نبوده و طبیعی است که مصرف آنها هم از روند و میزان منطقی تبعیت نمی‌کند. با افزایش رو به رشد این مصرف، دولت سالانه زیر بار هزینه بیشتری بابت پرداخت یارانه همین کالاها نسبت به سال قبل می‌رود و این چرخش معیوب تا جایی می‌تواند ادامه یابد که روند رو به افزایش مصرف انرژی در جامعه ایران ظرف چند سال آینده از کل درآمد نفتی کشور تجاوز خواهد کرد و ایران به عنوان کشوری در حال توسعه به اندازه جامعه‌ای توسعه یافته انرژی مصرف خواهد کرد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی پارسال را به نام سال الگوی مصرف نام‌گذاری کردند که نشان‌دهنده اهمیت این موضوع و البته اشاره به بی‌تاثیری سال‌ها تلاش، تبلیغ و کار فرهنگی صورت گرفته در این زمینه در دوران قبل از انقلاب و حتی در زمان جمهوری اسلامی دارد.
از آنجا که جامعه ایران، جامعه ای در حال گذار و در مسیر توسعه است نیازمند فراهم آوردن بسترهای مناسب برای توسعه زیرساخت‌ها است و این امر مستلزم سرمایه گذاری و استفاده بهینه از منابع ملی و طبیعی از طریق فعال کردن بخش صادرات است.
هدفمندی یارانه‌ها گامی مهم در جهت فراهم آوردن این بسترها از طریق اصلاح الگوی مصرف و اقدامی ارزنده در جهت اصلاح ساختار اقتصادی کشور است که موفقیت آن فقط از طریق اصلاح الگوی مصرف در بین مردم ایران تضمین ومهیا می‌شود. به تعبیری، این دو در یک رابطه دو طرفه با هم قرار داشته و لازم و ملزوم یکدیگرند.
هدفمندی یارانه‌ها چندین هدف مهم را در جهت توسعه کشور دنبال می کند و از طریق مواجهه مردم همه طبقات با ارزش واقعی کالاها، آنان را درصدد تدبیری مناسب برای ایجاد تناسبی صحیح و معقول بین نیاز و میزان مصرف‌شان برمی‌آورد و از این طریق فرهنگ و رفتار منطقی استفاده از حامل‌های انرژی را به آنان آموزش می‌دهد و در حقیقت ابزار حقیقی و لازم برای اصلاح الگوی مصرف که همان واقعی شدن قیمت است را به وسیله اطلاع‌رسانی صحیح فراهم می‌‌آورد، این درحالی است که چنانچه مصرف کنندگان با مشاهده ارزش واقعی یک کالا الگوی مصرف خود را از آن کالا اصلاح کنند، به تحقق اهداف قانون هدفمندسازی یارانه ها بیش از پیش یاری رسانده‌اند.
با اصلاح الگوی مصرف که شرط اصلی موفقیت طرح هدفمندسازی یارانه‌هاست، هم در دو بخش خصوصی و دولتی و همچنین در مصارف خانگی زمینه‌های گام نهادن در مسیر توسعه و فرصت‌های رقابتی در این مسیر برای جامعه ایران فراهم می‌آید، به دلیل اینکه از طریق مصرف بهینه و درست مصرف کردن، ارزش افزوده کالاها و همچنین مازاد ذخایر و منابع ملی و طبیعی کشور ذخیره و سپس در امر صادرات بکار گرفته می شود و با سرمایه حاصل از رونق صادرات، کشور هر روزه رو به پیشرفت و توسعه گام برخواهد داشت. به این ترتیب، بستر سرمایه گذاری در بخش‌های گوناگون همراه با فعال شدن بخش خصوصی و اشتغالزایی که از ملزومات و ضرورت‌ها است، بیش از پیش فراهم آمده و نهایتاً امکانات و بسترهای مناسب‌تری برای توسعه زیرساخت‌ها ایجاد می‌شود.
با اجرای این روند، فرهنگ مصرف به گونه‌ای در مردم نهادینه می شود که استفاده از منابع طبیعی را فقط برای رفع نیاز معقول خود واجب دانسته و تجمل‌گرایی و رفاه‌طلبی غیر منطقی را ترک می‌کنند. البته از زمان هدفمندی یارانه‌ها تاکنون که زمان زیادی از آن نگذشته است، تاثیر این امر مهم و سازنده در رفتارهای مصرفی مردم طبق آمار و ارقام اعلام شده به وضوح نمایان است. به عنوان مثال در چند روز اخیر مصرف بنزین 15 درصد و برق 11 درصد کاهش یافته است. کاهش 3/2 درصدی مصرف گاز خانگی و کاهش مصرف بیش از 10 میلیون لیتر بنزین و... از جمله تغییراتی است که در میزان مصرف مردم مشاهده شد. این آمارها حاکی از تاثیر رفتار منطقی مصرف مردم و اصلاح الگوی مصرف آنها است.
امید است هر روزه شاهد تغییرات بیشتری در این جهت و در خصوص موفقیت هدفمندسازی یارانه‌ها باشیم و نتیجتاً روند رو به رشدی را به سمت توسعه طی کنیم و به مفهوم واقعی، میهن اسلامی‌مان ایران را نه فقط قدرتی اقتصادی در عرصه انرژی، بلکه در تمامی ابعاد، معیارها و مولفه های توسعه پایدار در صدر کشورهای جهان قرار دهیم.
اکنون وقت آن است که دولت، مجلس و همه نهادهای حکومتی، عمومی و مردمی با همدلی و همراهی، گام های موثر خود را برای توانمندسازی کشور در این مسیر هماهنگ کنند.

منبع: / روزنامه / اطلاعات ۱۳۸۹/۱۰/۰۸
نویسنده : محمود رضا امینی