چرا استفاده از کامپیوتر به سادگى استفاده از یک دستگاه برشته کننده نان (که همان اسم غربى اش توستر در میان مردم مصطلح تر است) نیست. چه مى شد اگر مى توانستیم یک کاغذ سفید را به کامپیوتر بدهیم و با فشردن یک دکمه یا کشیدن یک اهرم از آن طرف متنى را بگیریم که بیش از حد برشته نشده باشد و آماده نوش جان کردن باشد.
کامپیوترها نه تنها روز به روز آسان تر نمى شوند بلکه به پیچیدگى آنها افزوده مى شود. تا جایى که یک فرد معمولى با سواد معمولى مرعوب پیچیدگى و دشوارى آن مى شود. روز به روز این هیولا کوچکتر اما قدرتمند تر مى شود و فائق آمدن بر دشوارى هاى آن سخت تر مى شود. شاید ایده آل ترین و بهترین راه براى چیره شدن بر این مشکل یک معلم خصوصى باشد چون معلم خصوصى براساس توانایى ها و استعدادهاى شما گام هاى تدریسش را تنظیم مى کند و به تدریج به شما مى آموزد. اما گرفتن معلم خصوصى براى آموختن هر یک از نرم افزارهاى مورد نیاز در کامپیوتر بسیار گران و پرهزینه خواهد بود. از سویى شرکت در کلاس ها در موسسه هاى خصوصى یک ایراد بزرگ و غیرقابل چشم پوشى دارد و آن این است که در یک کلاس دانش آموزان با توانایى ها و سطح درک و فهم کاملاً متفاوت شرکت مى کنند. اگر شما به اصطلاح تیز باشید و درس ها را خوب فرابگیرید از کم کارى سایر شاگردان و از تاخیر در پیشرفت رنج خواهید برد و اگر سطح توانایى ها و قابلیت هایتان خیلى بالا نباشد و از عهده همگامى و پیشرفت هماهنگ با سایر همکلاسى ها برنیایید و موجب تاخیر در پیشرفت کلاس باشید سرخورده و ناامید مى شوید و حتى ممکن است از خیر ادامه فراگیرى آن نرم افزار مورد نیازتان بگذرید.
کتاب هایى نیز چاپ شده اند که جنبه خودآموز دارند و هر کس مى تواند گام هاى پیشرفتش را خودش تعیین کند و پیشرفت در کارش به هیچ وجه وابسته به کسى نیست و سرعت آموختن درس ها را خود فرد مى تواند تنظیم کند. اما اشکال کار کتاب هاى خودآموز این است که به خاطر محدودیت هایى که دارد مثل این مى ماند که از یک کلاس درس عکسبردارى شده باشد و با آن عکس ها بخواهند نشان بدهند که در آن کلاس چه اتفاقى افتاده است. به عبارت دیگر در خودآموز نمى توان همه آنچه اتفاق مى افتد جست وجو کرد و همه سئوالات پاسخ نمى گیرند. به هر حال هر جا که دچار ایراد و اشکال است باید یک فرد حاذق و مسلط باشد که اشکالات و ایرادات را رفع کند و نمى توان این جنبه را از کتاب هاى خودآموز انتظار داشت. ممکن است سى دى ها یا دى وى دى هاى خودآموز ایده آل به نظر برسند چون آموزش ها در آن به جاى متن و عکس، تصاویر ویدئویى همراه با صدا هستند. حسن آن هم این است که فرد مى تواند هر لحظه که خواست دکمه مکث آن را بزند یا آن که هر چند بار که خواست فیلم را به عقب برگرداند، یا آن که اگر توضیح واضحات بود فرد مى تواند آن بخش را رد کند و نکته مهمتر این است که دیگر مثل کلاس هاى آموزشى، فرد یادگیرنده در عذاب نخواهد بود مى تواند در اتاق مطالعه یا نشیمن به تماشاى آن فیلم آموزشى بپردازد.
شاید تصور جان دبلیو شرر Scherer هم همین بوده که توانسته یک کار موفق ارائه کند. او سى دى هایى به نام «استاد ویدئویى» یا Video Professor تولید کرد و ۵ میلیون نسخه از آن را تاکنون فروخته است. او دیسک هاى آموزشى خود را از طریق مجله هاى هواپیمایى تبلیغ کرد و کارش گرفت. نحوه تبلیغ بسیار مهم است. شاید شما ندانید که در حال حاضر انواعى از سى دى ها و دى وى دى هاى آموزشى بسیارى از سیستم هاى عامل از جمله ویندوز مکینتاش و نرم افزار هاى کاربردى مثل فوتوشاپ و اکسل Excel (فتوشاپ براى ویرایش حرفه اى عکس و اکسل برنامه پیشرفته مخصوص تهیه جداول و نمودار هاى مختلف) عرضه شده اند. حتى سى دى هایى به بازار عرضه شده که به کاربر نحوه تدوین و ویرایش فیلم و ایجاد شبکه کامپیوترى در یک مرکز بزرگ را آموزش مى دهد. تبلیغ فیلم هاى ویدئویى آموزشى به ویژه آموزش نرم افزار هاى کامپیوترى مورد نیاز مردم هنوز یک روال منسجم پیدا نکرده است. شاید فرد باید به فروشگاه هاى مختلف سر بزند تا به طور اتفاقى به خودآموز ویدئویى مورد نیازش دست پیدا کند. ایراد بزرگ تر این است که به عنوان مثال براى آموزش ویندوز انواعى از سى دى ها با مارک هاى مختلف در بازار موجود است که بدون امتحان کردن آن نمى توان تشخیص داد که تا چه اندازه حرفه اى و مفید تولید شده اند.
به علاوه رویکرد هر یک از این مارک ها با مارک دیگر به قدرى متفاوت است که تشخیص اینکه آیا مى تواند نیاز هاى فرد را برآورده کند آسان نیست. به عنوان مثال Master ASAP یک سى دى آموزشى با قیمت ۲۳ دلار عرضه کرده که هزار پاراگراف درباره ویندوز و هزار پاراگراف دیگر در مورد نرم افزار آفیس دارد. هر پاراگراف مثل یک اسلاید در نرم افزار پاور پوینت مى ماند. متن آن به صورت قرائت شده ضبط شده و فرد با فشردن یک دکمه مى تواند آن متن را بشنود هر یک از جملات یا کلمات آن پاراگراف طورى طراحى شده که در صورت نیاز فرد مى تواند روى آن کلیک کند تا یک برنامه به اجرا درآید. در آن برنامه یک فیلم به نمایش درمى آید که به توضیح مى پردازد اما هرگز نمى توانید انتظار داشته باشید که این توضیحات کامل باشد. به عنوان مثال این برنامه آموزشى به بیننده مى گوید: براى تغییر وضوح صفحه نمایش به نوار باریک Screen Resolution بروید و آن را به وضع دلخواه درآورید. اما اصلاً این وضوح صفحه نمایش چه هست و بهترین حالتش کدام است، خدا مى داند. در ادامه این سى دى آموزشى هوشمند مى گوید براى تنظیمات پیشرفته تر بخش advanced (پیشرفته) را کلیک کنید. باید به این شرلوک هولمز هاى با آى کیوى بالا دست مریزاد گفت.
ایده آل ترین وضعیت این است که این سى دى ها مثل معلم خصوصى و معلمان سرخانه جواب تمام سئوالات را داشته باشند و اشکالات و ایراد هاى آموزش گیرنده را رفع کنند. براى همین هم بسیارى از کمپانى هایى که در زمینه آموزش فعالیت مى کنند به مقوله interactivity روى آورده اند. همان طور که از نام آن پیدا است این آموزش نوعى رابطه متقابل است سى دى طورى طراحى شده است که کاربر عملیاتى که سى دى مى خواهد انجام دهد و اگر درست عمل کرد سى دى مراحل بعدى را به اجرا درمى آورد. به این ترتیب کاربر به طور عملى و به تدریج پیشرفت مى کند. اما این وضعیت هم آن طور که در ابتدا به نظر مى رسد خارق العاده و عالى نیست و آن نتایجى که سازندگان آن در ذهن دارند به وجود نمى آورد. در یکى از این سى دى هاى آموزشى به اصطلاح اینتراکتیو کاربر این گونه راهنمایى مى شود: سى دى آموزشى: به بخش Detail View بروید در آنجا تمام فایل ها به صورت عکس هاى بندانگشتى به نمایش درآمده اند.
کاربر فرامین این سى دى را به اجرا مى گذارد و مى بیند که فهرستى از فایل ها مقابل چشمانش ظاهر مى شوند. کاملاً پیداست هنگامى که طراحان این سى دى در حال تهیه این سى دى بودند تنظیمات کامپیوترشان در وضعیتى بوده که به جاى فهرست فایل ها را به شکل عکس هاى بندانگشتى نمایش مى داده است. همین موضوع مى تواند کاربر را گمراه کند. یا آنکه سى دى آموزشى مى گوید: «حافظ صفحه نمایش» یا در اصطلاح اسکرین سیور براى این منظور تعبیه شده تا باعث حفاظت صفحه نمایش شما و مانع از سوختن لامپ هاى آن شود، در حالى که صفحه نمایش کاربر ممکن است از نوع کریستال مایع یا همان LCD باشد که در آن صورت دیگر نقش «حافظ صفحه نمایش» جلوگیرى از سوختن لامپ ها یا ترانزیستورها نیست، هدف اصلى کاهش مصرف برق و نمایش تصاویر چشم نواز است. یا آنکه سى دى آموزشى در توضیح اکسپلورر _ یکى از نرم افزارهاى اصلى سیستم عامل ویندوز که امکان گشت و گذار و بهره بردارى از اینترنت را فراهم مى کند _ مى گوید: «اکسپلورر یکى از دو مرورگرى است که دسترسى به اینترنت را ممکن مى کند. مرورگر دیگر نت اسکیپ نویگیتور نام دارد.» در حالى که اکنون دیگر کاربرى در اینترنت وجود ندارد که از وجود سایر مرورگرهاى معروف مثل Opera، Mozilla، Fierfox و Aol (یا همان آمریکا آن لاین) اطلاع نداشته باشد. تا جایى که حتماً مى توان گفت اگر شما ۲۳ دلارى که بابت سى دى MasterASAP پرداخته اید به یک معلم خصوصى بدهید که فقط ۶ دقیقه به شما آموزش بدهد بیشتر مى آموزید. موضوع اصلاً ارزان و گران بودن این سى دى ها نیست چون سى دى هاى ویندوز آکادمى _ که به مک آکادمى هم معروف است و براى اطلاعات بیشتر مى توانید به آدرس macademy.com مراجعه کنید _ ۲۴۰ دلار است یعنى به ازاى هر سى دى ۴۰ دلار، اما با وجود آنکه گران تر است لزوماً بهتر نیست. شاید حتى تلفظ رابرت ثل (Robert Thell) به جاى آنکه مضحک و جذاب باشد گمراه کننده و غلط انداز است به عنوان مثال او مایکروسافت را Mikersoft [مایکرسافت]، اینترنت را Innernet [اینرنت] و تصاویر دیجیتالى را پیچرز pitchers [منظور از pictures پیکچرز است] تلفظ مى کند. حتى تصویربرداران تیم طراحى این سى دى به خود زحمت مجدد نداده اند و هیچ صحنه اى را تکرارى تصویربردارى نکرده اند بنابراین اگر هنگام تماشاى تصاویر ویدئویى این سى دى نمایشى با توپوق ها و لکنت هاى غیرقابل چشم پوشى مجرى مواجه شدید نباید تعجب کنید چون به هر حال قرار نیست مجرى هاى این برنامه هاى آموزشى از بالاترین استانداردهاى مجرى گرى رسانه هاى بزرگ پیروى کنند. براى اجراى این سى دى ها هم باید کامپیوترتان جدید باشد، اگر رم آن کمتر از ۲۵۶ باشد نباید توقع داشته باشید که این سى دى ها به اجرا درآیند.
ضمن اینکه اشتباه هاى فاحش هم در این نرم افزارها وجود دارد به عنوان مثال همین آقاى ثل که ذکر خیرش چند خط بالاتر بود به جاى کلمه مکان نما یا cursor از کلمه موس (موشواره یا mouse) استفاده مى کند. اگر به عنوان مثال به جاى مکان نما بگوید موس را به روى view ببرید شاید کاربر دچار اشتباه نشود اما اگر بگوید «با این برنامه شما مى توانید شکل موس را تغییر دهید» اما منظورش مکان نما باشد ببینید که چه فاجعه اى رخ داده است.اما اگر حقیقتاً بخواهید به پتانسیل ها و امکانات سى دى ها در امر آموزش پى ببرید بد نیست به سى دى هاى آموزشى Net-Campus نگاهى بیندازید یا حداقل به آدرس آن مراجعه کنیدpctraining.com a1 مراجعه کنید. سى دى هاى این مجموعه آموزشى ۸۰ دلار است.
حسن این سى دى هاى آموزشى این است که برخلاف رقبایش تصاویر ویدئویى از صفحه نمایش کامپیوتر گرفته نشده بلکه به شکل کاملاً حرفه اى و به روش فیلمبردارى حرفه اى صورت گرفته است. تمام جملاتى که توسط آموزگار در این سى دى تلفظ مى شود با پویا نمایى هاى سه بعدى و بسیار واضح به نمایش درمى آید. در وب سایت این موسسه نمونه هایى جهت امتحان کاربر قرار دارد تا پیش از خریدارى سى دى هاى آن به جزئیات آن آشنا شود و اگر مطابق خواسته هایش بود سى دى آن را خریدارى کند (به اصطلاح دمو Demo دارد.) Demo هم که مى دانید فرم کوچک شده demonstration است که فقط به جنبه نمایشى اشاره دارد اما سى دى اصلى قابلیت هاى ویژه اى دارد که در وب سایت و در بخش نمایش به نمایش در نیامده است.
اما اشکال اصلى این سى دى ها این است که به جاى آن که مخاطبان آن خلایق و افراد عادى باشند بیشتر براى کارشناسان فنى حوزه کامپیوتر و اینترنت تعبیه شده اند چون در آن رجسترى ویندوز، نحوه پیکر بندى و تنظیم پروتکل هاى IP/TCP و غیره آموزش داده شده است! اگر انتظار دارید که این سى دى به شما بیاموزد که چطور با کامپیوتر تان فکس بفرستید، یا آن که چگونه جلوى تبلیغات ناخواسته یا مزاحم را بگیرید بهتر است فراموش کنید!اما آنچه اکنون بیشتر از سایر سى دى هاى آموزشى در ایالات متحده گل کرده و مردم آن را به عنوان یک سى دى آموزشى مفید به رسمیت مى شناسند همان «استاد ویدئویى» است که در ابتداى همین گزارش به آن اشاره شد. براى آن که بدانید این سى دى چه ویژگى هایى دارد به سایت Videoprofessor.com مراجعه کنید. نمونه هایى از سى دى واقعى در این سایت وجود دارد و مى توانید با آن از طریق اینترنت آشنا شوید. مطالبى که در این سى دى گنجانده شده بسیار سنجیده انتخاب شده است.این سى دى به رغم ویژگى ها و قابلیت هاى منحصر به فردش اشکالاتى نیز دارد. به عنوان مثال به خاطر محدودیت هاى فیلمبردارى ویدئویى مجبور شده اند ظاهر ویندوز اکس پى را به ظاهر ویندوز هاى پیشین یا به اصطلاح Classic View باز گردانند در حالى که بسیارى از کاربران ترجیح مى دهند ویندوز اکس پى را با ظاهر اصلى اش فرابگیرند. اشکال دوم آن این است که به جاى آن که کاربر خطاب قرار گیرد، این سى دى آموزشى فردى به نام سوزان را خطاب قرار مى دهد مگر آن که باعث عصبانیت شما شود و دکمه Suzanne. Shut Down را فشار دهید! اگرچه در مورد سیستم هاى عاملى مثل ویندوز یا برنامه هایى مثل فتوشاپ یا کورل دراو همراه برنامه بخشى به نام Help دارند که بسیار سودمند و ثمربخش است اما مى توان گفت در آینده نزدیک سى دى هاى آموزشى با رفع اشکالات فعلى خود قادر خواهند بود در کنار سایر روش هاى آموزشى موثر واقع شوند.

منبع: / روزنامه / شرق ۱۳۸۴/۰۳/۰۴
نویسنده : فرزاد دانش