کارشناسی ارشد 1392
موضوع: روزنامه نگاری و مطبوعات
پدیدآور: آزاده فرنیا 
استاد راهنما: مهناز رونقی نوتاش
استاد مشاور: حوریه دهقان شاد
دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده علوم اجتماعی

چکیده

رساله‌ی حاضر با عنوان "بررسی نشانه‌های مدرنیسم در آثار داریوش مهرجویی"، می‌کوشد با اهمیت و محوریت قرار دادن مطالعات فرهنگی به عنوان تحقیق و پژوهش بر تولیدات فرهنگی با رویکرد فلسفی، جامعه‌شناسی، به شیوه‌ی طرح مسائل اجتماعی از دیدگاه این فیلم‌ساز پرآوازه‌ی ایران بپردازد. برای رسیدن به این مسیر و با اهداف «توجه به سینما به عنوان یک رسانه‌ی مدرن»، «بررسی دقیق سینمای ایران و موج نو»، «تببین مدرنیسم در سینمای ایران»، «توجه به مطالعات فرهنگی به عنوان یک روش نو» و «توجه به نشانه‌شناسی به عنوان متدلوژی ارتباطی در روش مدرن» با روش نشانه‌شناسی و تحلیل محتوا نخست به تعریف مفهوم مدرنیسم پرداخته و از تبعات فلسفه‌ی مدرن به عقل‌گرایی، تجربه‌گرایی، طبیعت‌گرایی، آزادی‌خواهی و اومانیسم اشاره شد. با تعاریف یاد شده، مدرنیسم در موج نوی سینمای ایران که از اواخر دهه‌ی 1340 شکل گرفته است، به خوبی خود را نشان می‌دهد. بررسی این موج از سینمای ایران و پژوهش بر کم و کیف شکل‌گیری نگاه مدرنیستی در آن که در این رساله به آن پرداخته شده است، به خوبی شاهد این مدعاست. فیلم‌های مهرجویی به مثابه یکی از فیلم‌سازان شاخص در موج نوی سینمای ایران نیز از این قاعده مستثنی نیستند و هم‌چنان که از طریق روش تحلیل انتقادی گفتمان و تحلیل‌های هم‌نشینی و جانشینی شاهد آن هستیم، در سینمای مهرجویی مدرنیسم به مثابه یک رویکرد فلسفیِ متأخر به چالش کشیده می‌شود. در گاو و آقای هالو که فیلم‌های مورد بررسیِ پیش از انقلاب او هستند، با آدم‌هایی مسخ شده، هویت باخته و از درون ویران شده سر و کار داریم که هویت فردی و اجتماعی خود را به مثابه انسان‌هایی بلاتکلیف میان سنت و مدرنیته‌ای که از درون با آن هم‌خوانی ندارند، از دست داده‌اند. در فیلم‌های شاخص پس از انقلاب مهرجویی یعنی هامون، بانو، سارا، پری و لیلا نیز به مثابه نمونه‌های موردیِ پس از انقلاب، شاهد موقعیت‌هایی هستیم که فردیت آدم‌ها را در محک‌های دشوار انتخاب و تصمیم، و موقعیت‌های حاد در کشاکش عشق و عقل، سنت و مدرنیته، عرفان و شریعت، پویش و سکون، قرار می‌دهد.