پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1388
موضوع: برنامه ریزی و توسعه
پدیدآور: سیف اله قنبری نیک
استاد راهنما: جعفر هزارجریبی 
استاد مشاور: سیدسعید وصالی
دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده علوم اجتماعی

چکیده

وقف به عنوان عملی انسانی و سودمند برای اجتماع بشری، تاریخی به درازای تمدن بشریت دارد. تاریخ و فرهنگ ایرانی نیز با وقف و خیر اندیشی و نیکوکاری واقفان در آمیخته است. در فرهنگ دینی- اسلامی پدیده وقف در مقابل فقر قرار دارد. با این وجود و علی رغم ظرفیت وسیع و بالای این پدیده در رفع معضلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، کمتر مورد تحقیق واقع شده و نیز جایگاه واقعی آن در مراکز تصمیم‌گیری مغفول مانده است. پژوهش حاضر درصدد بررسی آثار و پیامدهای اجتماعی وقف در استان قم می‌باشد که در این راه ابعاد و ویژگی‌های وقف و رابطه آن با جامعه اسلامی نیز تبیین خواهد شد. در اهمیت موضوع می‌توان گفت که وقف همواره یکی از عوامل تاثیر گذار در شکوفایی تمدن اسلامی و توسعه جوامع بوده است و هدف از بررسی آن نیز پی بردن به آثار مادی و معنوی این پدیده و سنت حسنه در جامعه هدف است .در مبانی نظری به دیدگاه‌های اسلام از قبیل عدالت اجتماعی، تعاون و همکاری اجتماعی، مالکیت حقیقی و عاریتی و نیز دیدگاه‌های اندیشمندان مسلمان از قبیل فارابی، خواجه نصیرالدین طوسی، علامه طباطبایی، شهید صدر، امام خمینی و شهید مطهری اشاره گردید. تاکید این دیدگاه‌ها بر روی بروز تعاون و همکاری و عدالت اجتماعی است که در اثر نهادینه شدن پدیده‌های دینی از قبیل وقف در جامعه به‌وجود می‌آید. در ادامه به دیدگاه‌های اندیشمندان غربی از جمله دیدگاه دورکیم درمورد انسجام اجتماعی، نظریه وبر در اخلاق پروتستان و دیدگاه‌هایی از قبیل برابری فرصت ها، جان رالز و عدالت، مدل های رفاه اجتماعی اشاره شده است. تاکید پژوهش در چارچوب نظری نیز بر روی دیدگاه‌های اسلام است که با بهره‌گیری تلفیقی از آنها مدل تحقیق بدست آمد. سوال اصلی این است که آثار و پیامدهای اجتماعی وقف در استان قم چیست؟ روش تحقیق، پیمایشی و جامعه آماری آن استفاده کنندگان از موقوفات و کسانی که به نحوی با وقف در ارتباط هستند .. نمونه آماری 336 نفر و روش جمع آوری اطلاعات از طریق پرسش‌نامه می‌باشد و شیوه پردازش و تحلیل اطلاعات برنامه spss است. در یافته‌های تحقیق دیدگاه و نظرات مخاطبین پرسشنامه نسبت به فرضیه‌های شش‌گانه تحقیق بسیار خوب بوده است و حاکی از این است که وقف و موقوفات آثار مورد انتظار را در جامعه هدف بر جای گذاشته است.