مقدمه
فرسودگی شهری پدیده‌ای پیچیده و چندبُعدی است که عوامل مختلفی از جمله عوامل کالبدی، جمعیتی-اجتماعی، اقتصادی، و زیست‌محیطی بر آن تأثیرگذار هستند. فرسودگی شهری می‌تواند منجر به بروز مشکلات و معضلات مختلفی در شهر شود، از جمله ناامنی، کاهش کیفیت زندگی، و کاهش ارزش املاک.
نوسازی و مداخله در بافت فرسوده شهری فرایندی پیچیده و زمان‌بر است که مستلزم شناخت دقیق عوامل مؤثر بر فرسودگی و گونه‌شناسی بافت فرسوده است. گونه‌شناسی بافت فرسوده به برنامه‌ریزان شهری کمک می‌کند تا با توجه به ویژگی‌های هر گونه، برنامه‌ریزی و مداخله‌ای مؤثر و کارآمد را انجام دهند.
روش پژوهش
روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است و جامعه آماری آن شامل 1609 بلوک فرسوده شهر قم است. تجزیه و تحلیل اطلاعات به صورت کمی و کیفی انجام شده است. برای شناسایی شاخص‌های مؤثر بر فرسودگی، از مدل تحلیل عاملی نوع R استفاده شده است. میزان فرسودگی بلوک‌ها با استفاده از شاخص‌های شناسایی‌شده محاسبه شده است. برای گونه‌بندی بافت فرسوده، از روش تخمین تراکم کرنل استفاده شده است.
یافته‌ها
نتایج یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که شش عامل از عوامل اصلی و تأثیرگذار بر فرسودگی در شهر قم می‌باشند. این عوامل در مجموع 95/67 درصد فرسودگی شهری را تبیین می‌کنند. عوامل اقتصادی و جمعیتی-اجتماعی مهم‌ترین عوامل شناخته شدند. میزان فرسودگی با شاخص‌های اقتصادی از جمله قیمت زمین، گروه‌های شغلی و درآمدی، و امکانات و تسهیلات مسکن بیشترین ارتباط را داشته است.
همچنین، نتایج تابع برآورد تراکم کرنل نشان داد پهنه‌های واقع در شمال و جنوب محدودةبافت فرسودة شهر از مستعدترین و بالاترین احتمال شدت و گسترش فرسودگی برخوردارند.
نتیجه‌گیری
نتایج پژوهش نشان می‌دهد که عوامل کالبدی، جمعیتی-اجتماعی، اقتصادی، و زیست‌محیطی به‌طور هم‌زمان بر فرسودگی شهری تأثیرگذار هستند. گونه‌شناسی بافت فرسوده نیز می‌تواند بر میزان و شدت فرسودگی تأثیرگذار باشد.
بر این اساس، برنامه‌ریزان شهری باید در فرایند نوسازی و مداخله در بافت فرسوده شهری، عوامل مؤثر بر فرسودگی و گونه‌شناسی بافت فرسوده را به‌طور دقیق شناسایی و مورد توجه قرار دهند.
پیشنهادات
با توجه به نتایج پژوهش، پیشنهاد می‌شود که برنامه‌ریزان شهری اقدامات زیر را در راستای نوسازی و مداخله در بافت فرسوده شهر قم انجام دهند:

شناسایی و رفع عوامل مؤثر بر فرسودگی شهری، به‌ویژه عوامل اقتصادی و جمعیتی-اجتماعی
تهیه طرح جامع نوسازی و مداخله در بافت فرسوده شهر قم با توجه به گونه‌شناسی بافت فرسوده
تأمین منابع مالی لازم برای اجرای طرح نوسازی و مداخله در بافت فرسوده
مشارکت و همکاری مردم و ساکنان بافت فرسوده در فرایند نوسازی و مداخله

این اقدامات می‌تواند به بهبود وضعیت بافت فرسوده شهر قم و کاهش مشکلات و معضلات ناشی از فرسودگی شهری کمک کند.