مجله  پیام زن  فروردین 1371، شماره 1 

جلد اول
مؤلف سیدعلی اکبر حسینی
 بیشتر خانواده های کشورمان با نام و چهره حجة الاسلام سیدعلی اکبر حسینی، که طی چند سال گذشته، برنامه جالب و مفید «اخلاق در خانواده» را در سیمای جمهوری اسلامی اجرا می کنند، آشنایند. استقبال کنندگان فراوان، همراه با جذابیت و تأثیر این برنامه، نشان از توانایی و مهارت استاد، در ارایه مباحث اخلاقی دارد؛ از این رو، تصمیم گرفتیم این اثر

استاد حسینی را به شما خوانندگان عزیز معرفی نماییم.

کتاب اخلاق در خانواده، تقریبا با همان سبک برنامه های تلویزیونی نگاشته شده است:

«مقالات این کتاب، در ایام مختلف سال و به مناسبتهای گوناگون، از تجربه های زندگی مردم گرفته شده و با استفاده از معارف نورانی قرآن و احادیث آسمانی رسول گرامی اسلام و امامان معصوم علیهم السلام، تألیف گشته است.» ص4

این کتاب، در چهار قسمت تنظیم شده است:

1ـ انتخاب، خواستگاری، ازدواج

2ـ روابط و اخلاق زن و شوهر با یکدیگر

3ـ روابط و اخلاق زن و شوهر با پدر و مادرها و خویشاوندان و نزدیکان

4ـ روابط و اخلاق زن و شوهر با فرزندان

هر قسمت دارای مقالات متنوعی است که در مجموع به بیش از هشتاد مقاله می رسد.

گذری بر عناوین
از آنجا که ذکر فهرست این مقالات، در این معرفی کوتاه نمی گنجد، تنها برخی از آنها را یادآوری می کنیم:

در بخش اول، این مطالب جلب نظر می کند: «کفو» یعنی چه؟ ـ رضایت دختر و اجازه پدر ـ شیوه خواستگاری ـ چه همسری انتخاب کنیم؟ ـ استخاره در ازدواج چرا، چگونه؟ ـ انتخاب نهایی با کیست؟ ـ مهریه چرا و چه مقدار؟ و...

بخش دوم، چشم انداز این مطالب است: محبت و انس اصلی ترین نیاز زن ـ تأمین هزینه زندگی به عهده کیست؟ ـ مدیریت خانواده ـ تقسیم کار ـ وظایف زن و شوهر نسبت به هم، نقش خوشرویی، پاکیزگی و وفای به عهد در استحکام خانواده، حجاب اسلامی چگونه است؟ و ...

در بخش سوم کتاب، این عناوین را می بینیم: زن و شوهر جوان به راهنمایی بزرگترها نیاز دارند ـ اطاعت از شوهر یا اطاعت از مادر؟ ـ با عروس خود چگونه اید؟ و ...

در آخرین قسمت، با شیوه پرورش فرزند، نقش عادت در تربیت، جلوگیری از تبعیض در بین فرزندان و ... آشنا می شویم.

آگاهیهای ارزشمند
مطالعه «اخلاق در خانواده» علاوه بر آنکه محبت و دوستی بیشتر را برای خانواده به ارمغان می آورد، آگاهیهای مفید «اجتماعی»، «حقوقی» و «اسلامی» را در اختیار ما قرار می دهد که اینک به برخی از آنها اشاره می نماییم:

1ـ آداب اجتماعی:
ازدواج و تشکیل خانواده، با آداب و رسومی همراه است که آگاهی از حدود و فلسفه آن، برای ما لازم است. استاد حسینی، در کتاب خویش نکات مفیدی در این باره یادآور شده است. برای مثال، در پاسخ به این سؤال «چگونه به خواستگاری برویم؟» این توصیه ها را مطرح نموده اند:

الف) خواستگاری به معنای نهایت طلب و شدت خواستن است. بنابراین، خانواده ای که به خواستگاری دختری می رود باید واقعا خواستار ازدواج با او باشند و با رفتارشان این خواستاری و تمنّا و علاقه مندی را اعلام نمایند.

ب) ادب خواستگاری این است که خواستگاران با شاخه گلی، مهر و علاقه مندی خود را ابراز کنند و مبادا که خار آزار به همراه برده، زهر غم هدیه نمایند.

ج) برای پرهیز از ایجاد رنج و هول و هراس، بجاست که قبل از اقدام به خواستگاری رسمی شناساییها و مشاوره ها به صورت غیر مستقیم انجام پذیرد، و پس از اینکه خواسته خود را یافته و با معیارهای خود او را پسندیدند، رسما به خواستگاری و نامزدی، اقدام نمایند.

د) هرگز بدون انس و آشنایی، بدون اطلاع قبلی و بدون دوست مشترک و میانجی فهمیده و امین، خانه ای را برای خواستگاری در نزنید.

و ...

2ـ قوانین مدنی:
مؤلف دانشمند، در موارد متعددی از مسایل حقوقی، به قانون مدنی استناد کرده اند، و این استناد از آن جهت که خوانندگان، و بویژه خواهران را با «قانون مدنی» آشنا می سازد، مفید است. برای مثال به صفحات 17، 48، 105 بنگرید. البته در مواردی فتوای حضرت امام «قدس سره» را نیز مطرح نموده اند. ص133

3ـ سنتها و احکام اسلامی:
در موارد گوناگونی به تبیین سنتها و احکام اسلامی پرداخته شده است. از آن جمله در باره «استخاره» ـ که بسیاری از خانواده ها در موارد ازدواج به آن پای بندند و چه بسا برای دختر و پسر جوان خود، ایجاد مشکل می نمایند ـ آورده اند:

«استخاره» یعنی از خدا طلب خیر کردن، بهترین استخاره این است که انسان از گوهر عقل و از انوار مشورت خردمندان امین استفاده نماید، تحقیق کند، سابقه او را بررسی کند ... و چه بهتر که پس از این مراحل «دو رکعت نماز بخواند» و بعد از نماز یک صد مرتبه با توجه بگوید: «استحیزُاللّه برحمته = از خدا به رحمتش خیر طلب می کنم.» و بعد بنگرد که قلبش چه گواهی می دهد، همان را عمل کند. در چنین صورتی خدای متعال خیر را برای او مقدر می فرماید.»ص55

همچنین در «اخلاق در خانواده» مطالب سودمندی پیرامون مهریه می خوانیم، و به پاسخ سؤالهایی مثل: رهبری و مدیریت با کیست و چرا؟، در چه مواردی اطاعت از شوهر لازم است؟ و ... دست می یابیم. ص124

امتیازات و برجستگیها
در کتاب اخلاق در خانواده این برجستگیها به چشم می خورد:

1ـ نثر متین و جذاب، همراه با مهر و عاطفه انسانی

2ـ این کتاب تنها به توصیه های اخلاقی بصورت کلی، اکتفا نمی کند، بلکه با پاسخ گویی به نامه های متعددی که در هر مقاله نقل شده است، به گونه یک «مشاور خانوادگی» به مشکلات شما پاسخ می گوید.

3ـ از آنجا که مؤلف محترم، تجربیات فراوانی در این زمینه داشته و با متون دینی آشناست مطالب کتاب، از بیانی منطقی همراه با استدلالهای روشن و راهنماییهای ارزنده مایه گرفته است.

4ـ مؤلف دانشمند، در تحلیل و بررسیهای خود، برخی از مسایل جاری را از دید انتقادی ارزیابی نموده است. به عنوان نمونه در جواب خواهری که می نویسد:

«راستی چرا در بعضی جاها اصرار می کنند، فشار می آورند که باید فقط رنگ تیره بپوشید؟ آیا رنگ لباس هم در حجاب مؤثر است. راستی چرا ما نوجوانها همیشه باید لباسهای تیره رنگ بپوشیم؟

البته بگویم که منظورم رنگهای جلف و زننده نیست ـ مگر لباس تیره، روحیه را گرفته و غمگین نمی کند ـ راستش اینکه من هیچ دلیلی نمی بینم که چرا نباید از رنگهای ساده خاکستری، نخودی، آبی آسمانی ... استفاده کنم، اگر شما دلیلی دارید حتما در برنامه اخلاق در خانواده بگویید.»

استاد حسینی پاسخ داده اند:

«راستش این است که من هم دلیلی بر این اصرار نیافته ام و رنگهای ساده و روشن را ـ که حافظ سنتهای خوب و اصیل باشد، با تبّرج و خودنمایی همراه نباشد و لباس شهرت نیز نگردد ـ روا می دانم. قرآن کریم به مسلمانها دستور می دهد که از خدا و رسولش پیش نیفتند و چیزی را الزام نکنند که خدا واجب نکرده است. خوب است کسانی که اصرار کرده اند، دلیل پافشاری و اصرار خود را بیان کنند و اگر دلیلی خداپسندانه ندارند، از اصرار و فشار بازگردند. زیرا ممکن است این اصرارها و افراطها، حقیقت زیبا و ساده دین را زشت و مشکل جلوه دهد و موجب دوری و خدای ناکرده، سبب سرکشی و معصیت گردد و عقده و نفرت ایجاد کند.»ص269

جانبداری ناروا!
ممکن است برخی از آقایان با مطالعه قسمتهایی از کتاب، گمان کنند که «اخلاق در خانواده» از خانمها جانبداری ناحق و ناروا کرده است، ولی نویسنده توضیح داده اند:

«اینکه بعضی چنین می پندارند، شاید علتش این است که خانمها در طول تاریخ و مخصوصا در دوره طاغوت، بیشتر مورد ظلم و ستم بوده اند بخصوص ظلم و ستم فرهنگی ـ و حالا که به برکت اسلام و انقلاب اسلامی، گوشه ای از حقوق آنها بیان می شود، می پندارند که این جانبداری نارواست، در صورتی که واقعیت غیر این است و اسلام آن چنان حقوق والایی برای زنان شایسته و عفیف، قایل شده است که حتی هنوز هم برخی تاب شنیدنش را ندارند.»ص189

پایان:
مؤلف در پایان کتاب خویش آورده اند:

«دوست دارم از شما هم نامه ای دریافت کنم و میزان تأثیر این مطالب و این معارف را در بهبود زندگی زناشویی و خانوادگی شما بدانم و شاید بتوانم به آگاهی دیگران برسانم و یا در جلدهای بعدی به بررسی و تحلیل بگذارم. یادآوری می نمایم که تا کنون با استفاده از سفارشها و شیوه هایی که در این کتاب آمده است، صدها خانواده، صفا و زیبایی زندگی خود را بازیافته اند.»

* * *

کتاب «اخلاق در خانواده» در 496 صفحه، توسط انتشارات اسلامی ـ ناصرخسرو ـ به چاپ رسیده است.

البته به ناشر محترم باید متذکر شد، که متأسفانه اشکالاتی در چاپ کتاب به چشم می خورد برای مثال، پاورقیهای مقاله سیزده ذکر نشده است و برخی از پاورقیها جابه جا چاپ شده است، و در مواردی در کنار حدیث، علامت نامه است «ص277» و همچنین برخی از اشکالات دیگر، که امیدواریم در چاپهای بعد، اصلاح گردد. مطالعه این کتاب مفید را به خوانندگان گرامی توصیه می نمائیم.