معماری و هنر ایران در دورۀ ساسانی به اوج شکوفایی خود رسید و تأثیر عمیقی بر هنر سایر تمدن‌ها، از جمله هنر اسلامی، گذاشت. آثار معماری و هنری این دوره، که از جمله مهمترین آنها می‌توان به آتشکده‌ها، کاخ‌ها و نقوش برجسته اشاره کرد، بیانگر عظمت و شکوه امپراتوری ساسانی و همچنین خلاقیت و نبوغ هنرمندان این دوره است.
معماری
معماری ساسانی به دو دوره تقسیم می‌شود: دوره اول (۲۲۴-۳۳۷ میلادی) و دوره دوم (۳۳۷-۶۵۱ میلادی). در دوره اول، معماری ساسانی تحت تأثیر معماری پارتی قرار داشت، اما در دوره دوم، ویژگی‌های مختص به خود را پیدا کرد.
یکی از ویژگی‌های مهم معماری ساسانی استفاده از طاق و گنبد بود. طاق‌های ساسانی معمولاً هلالی شکل بودند و از آجر ساخته می‌شدند. گنبدهای ساسانی نیز از آجر ساخته می‌شدند و معمولاً بر روی طاق‌های هلالی قرار می‌گرفتند. استفاده از طاق و گنبد به معماران ساسانی اجازه می‌داد تا فضاهای بزرگی را بدون نیاز به ستون‌های زیاد پوشش دهند.
آتشکده‌ها
آتشکده‌ها از مهمترین بناهای مذهبی ساسانیان بودند. آتشکده‌ها معمولاً ساختمان‌های چهارگوش بودند که در مرکز آنها آتش مقدس قرار داشت. آتشکده‌ها معمولاً با گنبدی پوشیده می‌شدند و در چهار طرف آنها درگاه‌هایی وجود داشت.
کاخ‌ها
کاخ‌ها نیز از دیگر بناهای مهم ساسانیان بودند. کاخ‌های ساسانی معمولاً ساختمان‌های بزرگ و مجللی بودند که با تزئینات زیبا آراسته می‌شدند. کاخ‌های ساسانی معمولاً دارای ایوان‌های بزرگ، تالارهای مجلل و اتاق‌های متعدد بودند.
نقوش برجسته
نقوش برجسته نیز از مهمترین آثار هنری ساسانیان هستند. نقوش برجسته ساسانی معمولاً بر روی سنگ یا دیوار حک می‌شدند و صحنه‌های مختلفی از زندگی شاهان، جنگ‌ها، مراسم مذهبی و غیره را به تصویر می‌کشیدند. نقوش برجسته ساسانی از نظر هنری بسیار ارزشمند هستند و بیانگر عظمت و شکوه امپراتوری ساسانی هستند.
هنر
هنر ساسانی نیز از شکوه و عظمت خاصی برخوردار بود. هنر ساسانی در زمینه‌های مختلف از جمله نقاشی، مجسمه‌سازی، فلزکاری، سفالگری و غیره به اوج خود رسید.
نقاشی
نقاشی ساسانی معمولاً بر روی دیوار، پارچه یا صفحات فلزی انجام می‌شد. نقاشی‌های ساسانی معمولاً صحنه‌های مختلفی از زندگی شاهان، جنگ‌ها، مراسم مذهبی و غیره را به تصویر می‌کشیدند.
مجسمه‌سازی
مجسمه‌سازی ساسانی نیز از جمله هنرهای مهم این دوره بود. مجسمه‌های ساسانی معمولاً از سنگ یا فلز ساخته می‌شدند. مجسمه‌های ساسانی معمولاً چهره‌های شاهان، الهه‌ها و قهرمانان را به تصویر می‌کشیدند.
فلزکاری
فلزکاری نیز از هنرهای مهم ساسانی بود. فلزکاری ساسانی در زمینه‌های مختلفی از جمله ساخت ظروف، جواهرات و زیورآلات به اوج خود رسید. فلزکاری ساسانی معمولاً با استفاده از طلا، نقره، مس و برنز انجام می‌شد.
سفالگری
سفالگری نیز از هنرهای مهم ساسانی بود. سفالگری ساسانی در زمینه‌های مختلفی از جمله ساخت ظروف، کاشی و موزائیک به اوج خود رسید. سفالگری ساسانی معمولاً با استفاده از لعاب‌های رنگی انجام می‌شد.
معماری و هنر ساسانی تأثیر عمیقی بر هنر سایر تمدن‌ها، از جمله هنر اسلامی، گذاشت. بسیاری از ویژگی‌های معماری و هنر اسلامی، از جمله استفاده از طاق و گنبد، از معماری و هنر ساسانی گرفته شده است.