اهمیت نکراسف، شاعر، ژورنالیست و دمکرات انقلابی روس از آنجاست که وی حدود 250 سال پیش با کمک آثار اعتراضی- اجتمایی خودبه مکتب رمانتیک پایان داد و مقدمات رشد دو مکتب ناتورالیسم و رئالیسم را فراهم نمود. وی دردفاع از زنان و دهقانان به انتقاد از نظام مالک الرعیتی حکومت تزاری پرداخت.
نکراسف به توصیف قهرمانی زنان آزادیخواهان جنبش دکابریست میپردازد که همسران تبعید و محکوم شده خود درسالهای تبعید و کار اجباری را همراهی میکنند. زنان از خودگذشته ای که با روحیه ای قوی و انقلابی با زنان بی مصرف! عروسکی رمانتیک اشرافی و درباری مقایسه میشوند. زنانی که خلاف بعضی از مردان سست اراده و فردگرا، ازجمله شخصیت های قهرمانی ادبیات مقاومت میشوند. نکراسف در شعر “شبها از خیابانهای تاریک گذشتم“ میسراید: در روستاها/مازنانی داریم/ باچهره ای حاکی ازاهمیت آرام/ باحرکاتی پر ازنیروی زیبایی/ باقدم هایی محکم/ بانگاهی جذابتر از ملکه ها.
او به فاحشه گی کشیده شدن پاره ای از زنان فقیر را ازعواقب زندگی ناعادلانه شهری معرفی میکند. چرنیشفسکی شعر “شبها از خیابانهای تاریک گذشتم“ رایکی ازمهمترین اشعار فناناپذیر ادبیات روس دراین زمینه نامید. مورخین ادبیات، نکراسف را مشهورترین شاعر نسل دمکراتهای انقلابی قرن 19 روسیه نامیدند.
موضوع اصلی شعر نکراسف، ولی شرح علاقه مندانه زندگی خلق و شکایت از اشراف، بورژوازی جدید ونظام مالک الرعیتی تزاری است. موضوع دوم آثار او روستاهای نظام فئودالی روس و بیان اجتمایی احساسات و افکار و آداب و رسوم دهقانان است. اواعلب زندگی فلاکت بار دهقانان رابازندگی کارکنان وکارمندان درباری مقایسه میکند و میکوشد جام جهان نمایی اززندگی درنظام مالک الرعیتی روستاهای روسیه را منعکس کند. گرچه خرید و فروش روستاها و دهقانان آنزمان اخیرا طبق قانون لغو شده ولی آنها میبایست تا 20 سال بعد به مالکین قبلی ودربار مالیات وباج سبیل وخراج بپردازند. نکراسف کوشید باکمک ادبیات خلقی به شرح آداب و رسوم و نوع زندگی و جهان فکری دهقانان بپردازد. اومیگفت شعرباید جوابی باشد به خواسته های زمان و جامعه. شعار آنزمان خلق گرایان انقلابی نارودنیکی این بود که روشنفکران باید به میان خلق رفته و با آگاه کردن آنان، شرایط اعتراض عمومی رافراهم آورند. نکراسف درداستانی از زبان یک انقلابی نارودنیکی میگوید که تنها کسی احساس خوشبختی ورضایت درزندگی میکند که درمبارزه اجتمایی شرکت نماید.
ازدیگر کشفیات بکر نکراسف این بود که میگفت شعرنیزباید درمکتب ناتورالیستی سروده شود. انتقاد از زمان، تجزیه و تحلیل شاعرانه مسایل، اسلحه مهم و موثری برای روشنگری هستند. دوعنصرمهم شعراو: اتحادباخلق و در رابطه بازمان سرودن، بودند. امروزه تاثیر او درآنزمان رامانند تاثیر هاینه درادبیات اجتمایی آلمان میدانند. بعضی از همعصران او، اهمیت نکراسف رابیش از اهمیت پوشکین میدانستند. اوپایه گذار مکتب ناتورالیستی در دهه 40 قرن 19 و جایگزینی رئالیستی برای ادبیات تفریحی رمانیک بود. نکراسف با کار و فعالیت و چاپ نشر و نقد و ژورنالیسم، زمینه ای برای شکوفایی مکاتب ادبی-اجتمایی ناتورالیستی و رئالیستی بوجود آورد. بارئالیست شدن ادبیات، تصاویری طبیعی اززندگی دهقانان استثمارشده به نظر عموم رسید. مهمترین گروه ادبی-انتقادی قرن 19 یعنی رئالیستها باکمک نظری وسازماندهی چاپ و نشر آثار دیگران ازطریق او بوجود آمدند. اوباکمک بعضی ازاشعارش پلی بین شورش اشرافزاده گان جوان انقلابی درسال 1825 و جنبش آزادیخواهی دکابریستها درسال 1870 زد. مکتب ادبی نکراسف، مکتب شاعران دمکرات انقلابی نام گرفت. اکثر اعضای این مکتب هوادار جنبش اجتمایی خلقیون نارودنیکی بودند. آنها می خواستند ادبیاتی برای خلق بیافرینند. براثر سیاست قتل و دستگیری نظام تزاری، سه تن ازشاعران انقلابی نارودنیکی با بیش از 100 نام مستعار گوناگون در رسانه ها شعر و مطلب منتشر میکردند. شعرهایشان رابطه نزدیکی با ترانه های خلقی و فرهنگ فولکلوریک دهقانی داشتند.
نیکلای نکراسف(Nikolai Nekrassow)، درسال 1821 بدنیا آمد ودرسال 1878 درپایتخت آنزمان روسیه تزاری یعنی در شهر پطروگراد درگذشت. پلخانف، اولین مارکسیست روسی مینویسد، در مراسم سیاسی- ادبی خاکسپاری نکراسف تمام گروهان انقلابیون آنزمان روز شرکت نمودند. پدر نکراسف افسری از اشراف زمیندار بود. نکراسف در دهه 40 به محفل دمکراتهای انقلابی هوادار بلینسکی، یکی از مشهورترین منتقدین ادبی و آزادیخواهان آنزمان، پیوست. جدایی از طبقه اشراف استثمارگر و فقرمالی زمان دانشجویی موجب شد که او نویسنده ای رئالیست گردد. اوکوشید با کمک نقد و کارهای ادبی، هزینه تحصیل خود را شرافتمندانه تامین کند. به نقل از اهل نظر، آثار نکراسف زمینه رشد رمان در دهه 60-70 قرن 19 در روسیه نیزشد.
ازجمله اشعار وکتابهای نکراسف: چه کسی در روسیه راضی و خوشبخت است؟-شاعر و شهروندان- تفکراتی درجلو پله های ورودی قصر- روستای فراموش شده- مسیر راه آهن- شعری برای ج- فروشنده دوره گرد- بین راه –دماغ سرخ یخزده- رویاها و آهنگها-آدم پر حرف- زن دهقان –آخرین- زنان روسی- گدا و تمیز- کلاغ- سوارکار- الهه الهام-ساشا- بیچارگان- بارکش- همعصر- غذایی برای روستا، برای جهان، هستند.
رویاها و آهنگها، اولین اثر اودرسال 1840، مجموعه شعری است از اواخر دوره رمانتیک. با کتاب آدم پرحرف، درسال 1844، وی نشان داد که میخواهد دررابطه با موضوعات زمان بنویسد. کتاب مسیر راه آهن، اوج انقلاب شعر اورا نشان میدهد. درشعر بین راه، او اختلاف بین زمیندار و دهقانان و رنج خلق رانشان میدهد. در روستای فراموش شده، نکراسف مینویسد، همانطور که مرگ یک زمیندار ایجاد تحولی در شرایط دهقانان نمی کند، مرگ یک تزار و جابجا شدن تاج، موجب وضعیت جدیدی نخواهد شد. بهترین و مشهورترین اثر نکراسف، “چه کسی در روسیه راضی و خوشبخت است ؟“، اثر اصلی او، حماسه ای است خلقی، که اوج شکوفایی شعر نکراسف به حساب می آید. او مسئولیت اجتمایی خودرا در شعر“شاعر و شهروندان“ اعلان کرد. این شعر برنامه و مانیفست ادبی اونام گرفت. وی در این شعر مینویسد، شاعر لازم نیست باشی، ولی شهروند بایستی حتما باشی. این کتاب با مانیفست ادبی پوشکین یعنی “شاعر و تودهها“ مقایسه میشود. درشعر“بین راه“ یک درشکه چی برای مسافر نقل میکند که چگونه زنش براثر سالها خدمتکاری و کلفتی در منازل اشراف و زمیندار، فاسد شده و به بیماری روحی دچارگردیده. درشعر “گدا و تمیز“ تنفروشی براثر فقر را با خودفروشی کنیزان درباری مقایسه میکند. در تفکر جلو قصر، نکراسف به انتقاد از ثروتمندان، زندگی بریز و بپاش و پرخوری آنها و التماس نیازمندان درجلو کاخ و قصرها، جهت دادخواهی و تقدیم شکایتنامه ها میپردازد. درشعر همعصر، قهرمان نه روستایی و نه شهید آزادیخواه دکابریست، بلکه جامعه مدرن شهری سرمایه داری مورد نقد قرار میگیرند. در فروشنده دوره گرد، کوشش میشود تاهنر زیبایی و ادبیات خلقی-اجتمایی با هم متحد شوند. نکراسف ناشر دو مجله مهم دوران ساز فرهنگی آنزمان با عنوانهای: همعصر و اوراق میهنی نیز بود.
گرچه نکراسف را منتقدین شاعری بدبین بشمار می آورند، ولی او تاثیر مهمی روی شاعران انقلابی قرن 19 بجا گذاشت. اوباتیزهوشی کوشید به دعوای مصنوعی مکتب هنری موسوم به پوشکین و مکتب اجتمایی موسوم به گوگول پایان دهد وخواهان وحدت هردو علیه بیعدالتی و زشتی های تزاری گردد. توطئه گران شکم سیر لوکس پرست، آنزمان کوشیدند تا انقلابیون دمکرات را جانبدار محتوا و زیبا شناسان را طرفدار فرم معرفی نمایند. نکراسف با مجموعه 8870 بیت شعرخود، دومین شاعر، ازنظر حجم سرودهها بود. اشعار او غالبا با تکیه بر ادبیات گردآوری شده آنزمان مانند: مجموعهه قصه ها، مجموعه ترانه ها و اشعار، مجموعه ضرب المثل ها و کلمات قصار، و غیره نوشته شده اند. اودراشعارش نه تنها به انتقاد از: اشراف، زمیندار، تزار، اسقف، مالک، کدخدا، ریش سفید، بویار، نجبا، بلکه به تمسخر کارمند درباری، تجار، سرمایه دار، کارخانه دار، اهل قلم دولتی، نظامیان، ناسیونالیستهای هوراکش و غیره نیز پرداخت.

تماس با نویسنده:
nushad@noavar.com

منبع: سایت باشگاه اندیشه
نویسنده : نصرت شاد