روزنامه شرق، سه شنبه ۲۳ دی ۱۳۸۲ - ۲۰ ذیقعده ۱۴۲۴ - ۱۳ ژانویه ۲۰۰۴

مریم سپهری:

ارگ جدید بم چندان از شهر قدیمی و ارگ قدیمی تر بم فاصله ندارد اما از آن زلزله ۳/۶ ریشتری فقط چند شیشه شکسته و قطع موقت بخشی از شبکه آب رسانی تنها خسارات وارد شده به ارگ جدید بم بود تا اجازه دهد این شهرک جدید به عنوان یک منطقه پشتیبانی شهر بم عمل کند.ارگ جدید بم توانست با امکانات موجود و فضای در دسترس نزدیک ترین شهر برای ساماندهی امدادرسانی به اهالی بم باشد.آنچه می خوانید گفت وگویی است با «محسن امامی» مدیر روابط عمومی ارگ جدید بم و فعالیت هایی که در این شهر برای زلزله و اهالی شهر بم انجام شده است.

- ارگ جدید بم بدون هیچ خسارت مهمی باقی ماند. دلیل آن را چه ارزیابی می کنید؟

ساخت ارگ جدید از ده سال قبل آغاز شد و از همان ابتدا اصول فنی و معماری رعایت شد.زمانی که این شهرک در حال ساخت بود روی اصول فنی خیلی دقت می شد و تقریباً می توان گفت زیبایی و استحکام معیارهایی بودند که نمی توانستیم از آن چشم پوشی کنیم. با وجود آن که تقاضاهای زیادی برای ساخت و ساز در این شهرک وجود دارد ولی هیچ کس نمی تواند بدون مجوز معماری اصولی و زیبایی تعریف شده در شهرسازی ارگ جدید ساخت و ساز انجام دهد. با توجه به این که همه واحدها در مالکیت ارگ جدید نیست، افراد نمی توانند واحدهای صنعتی، تجاری و مسکونی متفاوت بسازند. بنابراین طبیعی است که یک زلزله شش و نیم ریشتری نباید اصلاً ساختمانی را خراب کند و تفاوت آن با شهر بم دقیقاً همین است که آنقدر بنیان ساخت خانه ها در بم ضعیف بود که با همین شدت زلزله، که در مقایسه با دیگر زلزله های دنیا چندان بالا نیست، تقریباً تمام شهر بم ویران شد. البته در بم خانه هایی هم وجود دارد که روی پا بودند اما غیرقابل سکونت هستند ولی حداقل سقف آن ها خراب نشده و کسانی که در آن ها زندگی می کردند، هنوز زنده هستند. البته تعدادشان خیلی محدود است. اگر در بم هم تا حدودی اصول ایمنی رعایت می شد و ساختمان هایی ساخته می شد که مقاومت کافی داشت، این مقدار تلفات نمی داشتیم.

- فرودگاه ارگ جدید نخستین فرودگاهی بود که توانست کمک ها را دریافت کند. با وجود این که هنگام ساخت این فرودگاه مخالفت های زیادی وجود داشت به نظر می رسد وجود آن مفید بود.

من فکر می کنم اگر فرودگاه ارگ جدید نبود، تعداد زیادی از ۱۷ هزار مجروحی که به شهرهای دیگر منتقل شدند، فرصت زنده ماندن پیدا نمی کردند. چون جاده بم به کرمان ظرفیت این همه تردد را نداشت دلیلش هم این است که در زمان بحران این جاده بسته بود و تنها راه نجات مردم این شهر، همین فرودگاه بود. این فرودگاه خدمات بالایی را در حجم وسیعی ارائه داد. طبیعی است در منطقه استراتژیکی همچون بم که تقریباً پل ارتباطی جنوب شرق کشور با جنوب مرکزی کشور است، نیاز بود چنین فرودگاهی ساخته شود. این فرودگاه برای پشتیبانی منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید و خودروسازی کرمان ساخته شده است. بخشی از باند آن با همیاری مردم، از محل اخذ عوارض ساخته شده و ساختمان ترمینال و تمام هزینه های جانبی آن نیز از زمان ساخت تا به امروز توسط منطقه اقتصادی ارگ جدید تأمین شده است. تجهیزاتی مثل ناوبری هم که در برج مراقبت است، از سوی هواپیمایی کشوری تأمین شده است.

- شنیده ایم گروه هایی که برای امدادرسانی از خارج کشور آمدند از همان روز نخست در ارگ جدید اسکان پیدا کردند.

در بم به جز ارگ جدید همه چیز خراب شد و جا برای اسکان هیچ کس نبود. همه گروه های امدارسان خارجی بعد از خروج از فرودگاه جایی برای اسکان نداشتند، علاوه بر امدادگران خارجی، پایگاه اصلی مسئولان کشور و مسئولان ستاد بحران نیز در ارگ جدید بود. به دلیل این که امکانات اولیه مثل آب و برق در این مکان قطع نشده و یا به سرعت اصلاح شده بود.ضمن این که خبرگزاری های خارجی که در بم حضور داشتند و همچنین واحدهای امدادی، پایگاه های موقت خود را در ارگ جدید مستقر می کردند زیرا ارگ جدید محصور و امنیت آن کامل است. ما پرسنلی را که در این جا از دست داده بودیم به سرعت از شهرهای دیگر، جایگزین کردیم و این امکان وجود داشته که خدمات لازم به آنها ارائه شود. علاوه بر این انبارهایی بود که در اختیار منطقه قرار گرفت.

- در انعکاس خبرهای امدادرسانی از رسانه ها نقش ارگ جدید تقریباً نادیده گرفته شد. حتی در این حد که تابلوهای مربوط به این شهرک در تصاویر، حذف می شد.

صدا و سیما امدادرسانی ارگ جدید را متاسفانه منعکس نکرد و این نگاه مثبتی نیست، البته باید انصافاً اذعان کرد که شبکه خبر- به استثنای چند ساعت اول که همه در بهت بودند- از روز دوم اخبار مربوط به زلزله را پوشش بسیار خوبی داد اما همه واقعیت ها گفته نشد، خبر زیاد گفته می شد اما همه واقعیت ها را در بر نمی گرفت. بخشی از خبرهای صدا و سیما با آن چه در منطقه اتفاق می افتاد متناقض بود و مردمی که آنجا بودند به خوبی متوجه این موضوع شدند.در این شرایط دو نگاه به این مقوله داریم. یک نگاه، نگاه سیاسی است و یک نگاه، نگاه بازرگانی. زمانی که چنین اتفاقی رخ می دهد خیلی عجیب است فیلمبردار تلویزیون آن قدر فرصت داشته باشد که بخشی از تصاویر را به دلیل این که فکر می کند جنبه بازرگانی دارد حذف کند. اگر فرودگاه ارگ جدید وجود دارد و امدادرسانی از طریق آن انجام می شود یا «ترمینال اختصاصی صنایع خودروسازی کرمان در این زمینه فعال است طبیعی است باید گفته شود» بله این ها کمک می کنند. ارگ جدید متعلق به چه کسی است مگر غیر از این است که ۵-۴ هزار نفر نیرو از منطقه محرومی که عمده ترین مشکل آن بیکاری بوده را جذب کرده است. تا پیش از راه اندازی شهر جدید ارگ بعد از پلیس راه بم- زاهدان، کسی جرات تردد در شب را نداشت.حتی رفاه مردم منطقه با این کارخانه و ارگ جدید بیشتر شده است. قبل از وقوع زلزله نیز مردم بم از امکانات ورزشی- تفریحی ارگ جدید استفاده می کردند. بنابراین می توان گفت این یک رفاه ملی است اگر چه به صورت خصوصی اداره می شود. در حالی که بین اخبار زلزله تبلیغات محصولاتی نشان داده می شد که تناسبی با حال و هوای بیننده نداشت.

- به اعتقاد شما بهترین گروهی که بتوانند با اشراف به مسئله خاک، فرهنگ و مردم بم را دوباره بسازند چه گروهی هستند.

ساخت یک شهر آن هم شهری که چنین اتفاقی برای آن افتاده و حکم یک موجود زنده را داشته است و البته هنوز هم هست، امری نیست که بشود یک گروه یا چند گروه در آن دخیل باشند. عوامل زیادی در بازسازی بم نقش دارند که یکی از آنها فرهنگ مردم است که در بازسازی شهر باید این مسئله مورد توجه قرار گیرد.به همین دلیل باید خانه هایی طراحی و ساخته شود که فرهنگ و معماری سنتی منطقه را در بر گیرد. در انگلیس نمای خانه ها همان نمایی است که دویست سال پیش وجود داشته ولی در داخل خانه بسیار مجلل است و تجهیزات آن مثل حرارت و نور و … با کامپیوتر کنترل می شود. پس اولین نکته مهمی که باید در نظر گرفته شود فرهنگ مردم و نیاز منطقه است. ما نمی توانیم خانه ای در بم بسازیم که محکم و شیک باشد و پنجره های بزرگ داشته باشد اما بعداً با ۵ کولر سیستم سرمایش و گرمایش آن را کنترل کنیم. هزینه برق آن چندین برابر درآمد خانوارها می شود.

- ارگ جدید این توانایی را دارد که در ساخت شهر بم کمک کند؟

ارگ جدید منطقه ای است که برای کار مخصوصی ساخته شده است. یک منطقه ویژه اقتصادی است که کاربری صنعتی دارد. در حالی که بم کاربری کشاورزی دارد. این یک تفاوت اصلی است. نکته دیگر این که ارگ جدید تشکیلاتی است که در حد خودش توان دارد. می توان تشکیلاتی را مثل ارگ جدید دوباره به وجود آورد تا این بار شهر بم ساخته شود. این جا از منابع و اعتبارات محدودی، تاسیسات بزرگی ایجاد شده که تجربه خوبی است و می توان از آن استفاده کرد حتی می توان مدیریت ساخت منطقه را دوباره به همین مجموعه سپرد. در حال حاضر به اندازه شهرک ارگ جدید نیروی کارشناسی موجود است. برای ساخت شهر بم باید دوباره این سیستم طراحی شود. مهم نیست چه کسی این کار را به عهده بگیرد بلکه مهم کسانی هستند که انتخاب می شوند.