پیشنهاده کارشناسی ارشد 1395
پدیدآور: محمد احسانی بارانی 
استاد راهنما: شهروز شریعتی 
استاد مشاور: احمد بخشی
دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
چکیده

مرزها اهمیت فرهنگی، سیاسی و اقتصادی برای کشورها دارد، به بیان بهتر، کشورها ضمن اعمال حاکمیت سیاسی بر مرزها، از زوایای اقتصادی، فرهنگی و امنیتی نیز بدان نظر دارند. این ماهیت و مزیت چندجانبه مرزها موجب اهمیت آن‌ها ازنظر علم سیاست شده است و در صورت نگاه تک‌بعدی دولت‌ها به مرز به‌ویژه تأکید بر جنبه‌ی نظامی آن، پیامدها و نتایج ناخوشایندی نظیر نادیده انگاشتن توانمندی‌های گوناگون اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مشاهده خواهد شد. بدین‌جهت، شناخت و مطالعه مدیریت مرزها از اهمیت خاصی برخوردار است. الگوهای مدیریتی مرزها در کشورهای مختلف بسته به نوع سیاست‌ها و تحولات داخلی و خارجی، متفاوت است و ازجمله مهم‌ترین تغییرهایی که الگوهای مدیریت مرزی، روابط کشورها را تحت تأثیر قرار می‌دهد تغییرهای ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی است که عناصر مختلفی منطق آن‌ها را پایه‌ریزی می‌کند. افزون بر این طبیعی است که هر اتفاقی که در عرصه بین‌الملل و در رفتار کشور همسایه رخ بدهد باعث تغییر در موقعیت ژئوپلیتیکی ایران خواهد شد. همچنین ازآنجاکه مرزها تابع شرایط محیطی و تاریخی ویژه‌ای هستند، درنتیجه هر ناحیه‌ی مرزی سیاست‌گذاری مدیریتی خاص خود را می‌طلبد و ازاین‌رو، با در نظر داشتن تحولات تاریخی و چرخش در شرایط حاکم بر مرزها، نباید گرفتار معضل یک‌جانبه‌گرایی شد. این در شرایطی است که ایران طی دهه‌های گذشته، به دلیل ناامنی در کشورهای هم‌جوار بیشتر نگاه امنیتی به مرزها داشته است و بدین‌سان، نتوانسته از بخش عمده‌ی ظرفیت‌های مرزی آن‌گونه که باید بهره‌برداری کند؛ در همین حال مناطق مرزی ایران با افغانستان و به‌طور مشخص مرز تایباد ازجمله مناطقی است که از ظرفیت‌های ویژه آن در سیاست‌گذاری داخلی و خارجی ایران غفلت می‌شود که آسیب‌شناسی امنیتی در این حوزه می‌تواند واجد دستاوردهای مهمی برای کشور باشد.