روزنامه همشهری، دوشنبه 12 شهریور ,1375 2 سپتامبر ,1996 سال چهارم , شماره 1058

صداهای شدید سلول‌های شنوایی را به شدت دچار ارتعاش می‌کند و اگر این حالت ارتعاش مدت زیادی ادامه یابد، باعث آسیب‌دیدگی دستگاه شنوایی و به تبع آن سایر اندام‌های بدن، به‌ویژه دستگاه عصبی می‌شود.

کسانی که در طول روز سروصدایی بلندتر از 65 دسی‌بل را تحمل کنند، سلامت خود را به خطر می‌اندازند. سالانه بیش از دو هزار آلمانی بر اثر سروصدای مداوم می‌میرند و آلودگی صوتی دومین علت اصلی سکته قلبی است. این‌ها نتایج تحقیقاتی است که ارتباط بین شرایط فیزیکی محل سکونت و بیماری را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. آلودگی صوتی در شهرهای بزرگ بیداد می‌کند. سروصدا تنها دستگاه شنوایی را زیر فشار قرار نمی‌دهد، بلکه همچنین به سیستم گردش خون و قلب، کسانی که به طور مداوم با آن روبه‌رو هستند، زیان وارد می‌آورد. سروصدا می‌تواند حتی منجر به مرگ شود. کارشناسان برلینی به این نتیجه رسیده‌اند که سالانه بیش از دو هزار نفر بر اثر آلودگی صوتی جان می‌دهند. احتمالاً سروصدا، دومین عامل مهم سکته قلبی پس از دود سیگار است. رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست آلمان در برلین می‌گوید: سروصدا فقط آزاردهنده نیست، بلکه مضر است.

زیان‌های ناشی از آلودگی صوتی به تدریج اثرات خود را نشان می‌دهد. سروصدای زیاد می‌تواند منجر به استرس شود، به گونه‌ای که عضلات منقبض شده و فشار خون بالا می‌رود. ضربان قلب، مقدار چربی و قند خون تغییر می‌کند و بدن، همانند شرایط خطرناک، از خود واکنش نشان می‌دهد. در نتیجه هورمون آدرنالین ترشح شده و منجر به تولید انرژی در بدن می‌گردد، که این انرژی معده، روده و دستگاه گردش خون را تحت فشار قرار می‌دهد. به مرور زمان اندام‌هایی که زیر تأثیر قرار داشتند، آسیب می‌بینند. زخم معده و سکته از عواقب احتمالی این نوع آلودگی می‌باشد. این‌که چه تعداد از سکته‌ها به واسطه سروصدا ایجاد می‌شود، به سادگی قابل تشخیص نیست، زیرا آلودگی صوتی ناشی از حرکت یک کامیون به‌تنهایی، باعث ایست قلبی نمی‌گردد؛ و نمی‌توان به درستی تشخیص داد، که سکته قلبی به علت دود سیگار، عوامل وراثتی، استرس‌های شغلی یا سروصدای مداوم ایجاد شده است.

با این وجود کارشناسان اداره حفاظت از محیط‌زیست آلمان اعلام کرده‌اند، کسانی که در طول روز سروصدایی بلندتر از 65 دسی‌بل را تحمل کنند، سلامت خود را به خطر می‌اندازند. خیابان‌های پررفت و آمد چنین ویژگی دارند و یک‌ششم آلمانی‌ها در چنین محیطی زندگی می‌کنند. تنها به وسیله تحقیقات گسترده اپیدمیولوژی می‌توان عواقب خطرناک قرار گرفتن در محیط‌های پرسروصدا را نشان داد. اولین تحقیقات در این زمینه به نتایج هشداردهنده‌ای رسیده است. بر طبق این نتایج آلودگی صوتی با قدرت 65 دسی‌بل، می‌تواند خطر سکته قلبی را تا 20 درصد افزایش دهد. مسئول اداره محیط‌زیست برلین می‌گوید: در شهرهای بزرگ، آلودگی صوتی مشکل شماره یک است و وزیر محیط‌زیست آلمان، حفاظت از انسان‌ها را در برابر خطرات آلودگی صوتی، وظیفه خطیر دستگاه‌های حفاظت از محیط‌زیست می‌داند.

این در حالی است که سیاستمداران و اکولوژیست‌ها، خیلی دیر به این نکته پی بردند که سروصدا می‌تواند به عاملی برای آلودگی محیط‌زیست منجر شود. آلودگی صوتی، مانند یک جنگل بیمار و یا یک بچه خوک آبی، قابل مشاهده نیست و همانند حفره‌ایجاد شده در لایه اوزن تهدیدی برای نسل‌های آینده به شمار نمی‌آید. خطر آلودگی صوتی همانند خطر گازهای گلخانه‌ای زمین اسرارآمیز نیست؛ و برخلاف آلودگی رودها و دریاها، آلودگی صوتی اثرات خود را فقط در محیط وقوع آن برجای می‌گذارد.

هرچند طبق برآورد کارشناسان، خطر مرگ بر اثر سکته قلبی به علت سروصدا بیشتر از خطر مرگ بر اثر سرطان ریه ناشی از آلودگی هوا است، ولی با این وجود، شهرداری‌ها هزینه‌های بیشتری (در مقایسه با هزینه مبارزه با آلودگی صوتی) صرف مقابله با آلودگی هوا می‌کنند. نتایج تحقیقات گسترده‌ای که در زمینه آلودگی صوتی انجام گرفته، نشان داده است که، اکثریت قریب به اتفاق کسانی که دچار سکته قلبی شده بودند، در مناطق پرسروصدا سکونت داشتند.

کارشناسان از 754 بیمار که به علت سکته در بیمارستان‌های برلین بستری شده بودند، در مورد محل زندگی قبلی و فعلی آن‌ها سوال کردند. محققان در پی آن بودند که بدانند چه تعداد از آن‌ها در محلات پرسروصدای شهر زندگی می‌کردند. آن‌ها برای این‌که مقیاسی در دست داشته باشند، از 3390 مرد دیگر در نقاط مختلف شهر نیز سوال کردند. نتیجه این تحقیقات نشان داد که، بیشتر بیماران مبتلا به سکته قلبی را ساکنان محلات شلوغ و پرسروصدا تشکیل می‌داد و در این میان کسانی که در طی 15 سال اخیر محل زندگی خود را تغییر نداده بودند و به طور دائمی در معرض آلودگی صوتی قرار داشتند، درصد بیشتری از این بیماران را تشکیل می‌دادند. در این زمینه کارشناسان انستیتو تحقیقات بهداشت آب، زمین و هوا، نیز به نتایج مشابهی دست یافتند.

صدا آزاردهنده است. این را انسان‌ها از قرن‌ها پیش می‌دانند. در کتاب انجیل آمده است که شهر یریخو به واسطه صدای شیپور فتح شد. در چین باستان، محکومان به مرگ را به وسیله سروصدا به قتل می‌رساندند. آنان بدین منظور محکوم را در زیر زنگ بزرگ قرار می‌دادند و با به صدا درآوردن آن، تمام سیستم‌های حیاتی شخص را، از قبیل گردش خون، تنفس و... دچار بی‌نظمی می‌کردند و این روند به مرگ محکوم منجر می‌گشت.

ارتش آمریکا نیز پس از حمله به پاناما در سال 1989، سعی کرد با استفاده از پخش موسیقی راک، هوی متال، رپ با صدای بلند و گوش‌خراش، ژنرال نوریگا را که به سفارت واتیکان پناه برده بود، وادار به تسلیم کند. اما از آن‌جایی که کلیسای رم نسبت به این اقدام آمریکایی‌ها اعتراض کرد، ارتش آمریکا مجبور شد، این عملیات را متوقف کند.

با وجودی که، مرگبار بودن صداهای گوش‌خراش و بلند به اثبات رسیده است، اما هنوز مشخص نیست که صداهای بلند، به جز دستگاه شنوایی، چه اثری بر سایر اندام‌های بدن می‌گذارد.
مسئله اساسی در مورد آلودگی صوتی این است که چگونه درباره صداهای مزاحم قضاوت کنیم. به طور مثال یک راننده کامیون در طول روز، سروصدای زیادی از قبیل صدای بوق، صدای موتور و لاستیک‌ها را با خونسردی تحمل می‌کند؛ ولی همین که در زمان استراحت یک اتومبیل از مقابل منزل او رد شود، عصبانی می‌شود.

بسامد صداهای مختلف، میزان شدت و بلندی صدا را به هنگام دریافت به وسیله گوش تعیین می‌کند. صداهای شدید، سلول‌های شنوایی را به شدت دچار ارتعاش می‌کنند و اگر این حالت ارتعاش مدت زیادی ادامه یابد، باعث آسیب‌دیدگی دستگاه شنوایی و به تبع آن سایر اندام‌های بدن، به‌ویژه دستگاه عصبی، می‌گردد.

دستگاه شنوایی با صداهای مختلف ارتباط برقرار کرده و از این طریق به انسان این امکان را می‌دهد که نسبت به دنیای اطراف خود حساس باشد. یکی از مفاهیم جالبی که در اینجا مطرح می‌شود، سر و صدا است. صداهای مختلف به دو دسته تقسیم می‌شوند: صداهای خوب و صداهای بد.

صداهای خوب صداهایی هستند که به ما احساس خوشایند می‌دهند و در اینجا می‌توان به آواز پرندگان، صدای باران، صدای موج دریا اشاره کرد. اما صداهای بد به آن دسته از صداهایی گفته می‌شود که برای انسان آزاردهنده‌اند، نظیر صدای زنگ، صدای کوبیدن در، صدای شیشه، صدای زنگ خطر و...

حال سؤال اینجاست که این صداها چگونه بر روی انسان تأثیر می‌گذارند؟

این‌جا باید اشاره کرد که در اثر صداهای آزاردهنده، فرد به مرور خسته می‌شود و احساس اضطراب و دلشوره پیدا می‌کند. در چنین وضعیتی بدن به شکل خودکار در برابر عوامل استرس‌زا عکس‌العمل نشان می‌دهد و مقابله با این عوامل را آغاز می‌کند.

در این شرایط، قلب با تندتر زدن بر روی فشار خون می‌افزاید و تنفس نیز سریع‌تر می‌شود. به همین دلیل است که عده‌ای به طور غیر ارادی در هنگام شنیدن صداهای آزاردهنده، نمی‌توانند بخوابند و دچار اختلالات خواب می‌شوند.

این روزها در بزرگ‌ترین شهرهای جهان، دو موضوع آلودگی صوتی و آلودگی هوا به یک معضل اصلی تبدیل شده و خطرات بسیار زیادی برای سلامت انسان به وجود آورده است. بنابراین، بهترین راه برای رهایی از این مشکلات، مراقبت از خود و دوری از سروصداهای آزاردهنده است.

اگرچه نمی‌توانیم از دنیای آشفته و پرسر و صدا فرار کنیم، ولی می‌توانیم با مراقبت از گوش‌ها و استراحت کافی به حفظ سلامتی خود کمک کنیم.