اولین مواجهه ناصرالدین‌شاه با پنکه؛ از باد بهشت تا ورود به ایران
در سومین سفر خود به اروپا، ناصرالدین‌شاه قاجار از کارخانه‌ها و مراکز صنعتی بازدید کرد و در آلمان برای اولین‌بار با وسیله‌ای جدید و جالب به نام پنکه آشنا شد. این دستگاه که تنها چند سال از اختراع آن در اروپا می‌گذشت، توجه شاه را به خود جلب کرد.
ناصرالدین‌شاه در سفرنامه‌اش این تجربه را چنین توصیف کرده است:
«کارخانه خیلی گرم بود و بوی قیر و بوهای دیگر به مشام می‌رسید. ما حرکت می‌کردیم و همه چیز را می‌دیدیم. در میان گردش، نسیم خنکی احساس کردیم؛ بادی می‌وزید، مثل باد بهشت که در آن گرما و تعفن، آدم را زنده می‌کرد. تعجب کردیم این باد از کجا می‌آید. بعد متوجه شدیم که از یک چرخ است؛ پرّه‌پرّه ساخته‌اند که با الکتریسیته حرکت می‌کند و با سرعت زیاد باد تولید می‌کند. اسبابی دارد که با حرکت انگشت، چرخ می‌ایستد و یک‌باره گرما و تعفن، جهنم می‌شود. دوباره با یک انگشت به حرکت درمی‌آید و بهشت می‌شود.»
ورود پنکه به ایران
پس از بازگشت ناصرالدین‌شاه از فرنگ، او سفارش خرید این وسیله را داد. مدتی بعد، پنکه به کاخ گلستان که در آن زمان مجهز به سیم‌کشی برق بود، رسید و نصب شد. این پنکه اولین نمونه‌ای بود که در ایران مورد استفاده قرار گرفت.
پس از آن، شاه چهار پنکه دیگر نیز برای استفاده در اندرونی و حرمسرای کاخ سفارش داد. با این حال، حدود ۵۰ سال طول کشید تا این وسیله از کاخ‌ها به میان مردم عادی راه پیدا کند و استفاده از آن در خانه‌ها رایج شود.
نتیجه‌گیری
ماجرای آشنایی ناصرالدین‌شاه با پنکه، نشان‌دهنده شگفتی او از پیشرفت‌های صنعتی اروپا در آن زمان است. این وسیله که ابتدا فقط در کاخ‌های سلطنتی استفاده می‌شد، بعدها به یکی از وسایل ضروری زندگی مردم تبدیل شد و تأثیری ماندگار بر زندگی روزمره ایرانیان گذاشت.
نظر شما