انسان در عرصه زندگی خویش و در جهت نیل به سعادت، دست‏به فعالیت‏های مختلفی می‏زند تا مسیر حرکت‏خود را هموارتر سازد، که از جمله آنها، از طرفی نیز علم اقتصاد منحصر به شناخت پدیده‎های عینی و واقعی نیست، و الگوهای اقتصادی تحت تأثیر جهان‎بینی‎های خاصی قرار دارند، لذا توجه به ریشه‏ها و شناخت ماهیت اقتصاد در انسان دینمدار اهمیت ویژه ای می یابد.‏در ذیل به ماهیت اقتصاد و سپس ارتباط آن با انسان دین مدار می پردازیم.
تلاش دانشمندان اقتصادی در "اقتصاد تحلیلی‏" یا همان علم اقتصاد، بر مطالعه رفتارهای اقتصادی بشر متمرکز است تا بتوانند فعالیت‏ها و حوادث اقتصادی را تجزیه و تحلیل کرده، با علت‏یابی و کشف ارتباط میان واقعیات اقتصادی، موفق به پیش بینی گردند. اقتصاد، رفتار و رابطه انسان را با اشیا و امور اقتصادی مورد احتیاج و خواست او را در هماهنگ ساختن امکانات و احتیاجات در ابعاد زمانی و مکانی در حوزه‏ها و چهارچوب‏های واحدهای اقتصادی، اقتصاد ملی، گروه کشورها و اقتصادهای منطقه‏ای و نیز اقتصاد بین المللی، مورد مطالعه قرار می‏دهد.
اقتصاد از یک سو، به مسائل و امور روزمره زندگی شخصی افراد از لحاظ اقتصادی می‏پردازد و از سوی دیگر، به بررسی و تجزیه و تحلیل مباحث‏سیاسی و عمومی در جنبه‏های مختلف اقتصادی اقدام می‏نماید و مواردی مانند بازار و کسب و کار را مورد مطالعه قرار می‏دهد و خلاصه، اساسی‏ترین مسائلی را که جوامع از جنبه اقتصادی با آنها درگیرند، مورد کنکاش و بررسی قرار می‏دهد. پس اقتصاد، قبل از هر چیز مطالعه رفتار انسانی در تعامل با امور و اشیای اقتصادی مورد درخواست وی برای زندگی و رفاه، می‏باشد و به دلیل اجتماعی بودن انسان، دانشی اجتماعی و معرفتی است. همچنان که در مباحث اقتصادی معروف است، چند سئوال اساسی در اقتصاد مطرح است: چه چیزی؟ چه مقدار؟ چگونه؟ برای چه کسی؟
انسان برای پاسخ دادن به نیازها و خواسته‏های خویش و در جهت‏برطرف نمودن آنها، ناچار دست‏به فعالیت می‏زندو از این طریق، امور اقتصادی خود را اداره می‏نماید. این عمل، فعالیت اقتصادی است. بنابراین فعالیت اقتصادی بر اساس نیاز و خواست انسان به کالاها و خدمات شکل می‏گیرد. در نتیجه می‏توان گفت که فعالیت اقتصادی، هنگامی است که عوامل اقتصادی (افراد یا گروه‏ها)، در صدد تامین احتیاجات و خواسته‏های اقتصادی خویش باشند و برای افزایش رفاه خود اقدام نمایند. فعالیت‏های اقتصادی از سوی عوامل اقتصادی، فرایند گردش فعالیت اقتصادی را موجب می‏شود؛ به صورتی که منابع و عوامل تولید از طرف خانوارها به سمت ‏بنگاه‏ها و مؤسسات جریان پیدا می‏کند و در مقابل کالاها و خدمات از سوی بنگاه‏ها و مؤسسات به طرف خانوارها در جریان خواهد بود.
بر این اساس وجود روابط و مناسبات اقتصادی ضروری می‏نماید، اما محدوده روابط اقتصادی به میزان گستردگی و وسعت اجتماعات بشری، پیشرفت جوامع، تنوع فعالیت‏ها، پیچیدگی روابط و دیگر عوامل بستگی دارد.
پیدایش روابط اقتصادی، به تقسیم کار و تخصص کمک می‏کند؛ ضمن آنکه هرچه تقسیم کار و تخصص نیز بیش‏تر گردد، بر توسعه روابط اقتصادی می‏افزاید. همچنان که روابط بیش‏تر بین عوامل و فعالان اقتصادی، منجر به احتیاج بیش‏تر آنها به یکدیگر و تقسیم کار و تخصص بیش‏تر خواهد شد. در این رابطه شهید صدر(ره) می‏نویسند:‏مردم در زندگانی اجتماعی خویش با دو کار مختلف سرو کار دارند: یکی از آن دو کار، عمل تولید و دیگری عمل توزیع است.
توده‏ها از یک طرف درگیر جنگ با طبیعت، به خاطر مهار کردن آن و برآوردن نیازهای خویش می‏شوند. در این جنگ، توده‏ها تا آنجا که اطلاعات و تجربه‏هایشان اجازه می‏دهد، به ابزار تولید، مجهز و مسلح می‏گردند و از طرفی دیگر این توده‏ها میان خویش پیوند و روابط معینی را به وجود می‏آورند که طبق این روابط، رابطه افراد با یکدیگر در شئون مختلف زندگی مشخص می‏گردد و همین روابط است که ما آن را سیستم اجتماعی می‏نامیم. بنابراین افراد در کار تولید نیازهای خویش را از طبیعت ‏برآورده می‏سازند و طبق نظام حاکم بر اجتماع که روابط را بین آنان معین می‏کنند، آن بهره‏ها را میان خویش تقسیم می‏کنند. سیستم اجتماعی خود مشتمل بر اجزائی است که از جمله آنها، سیستم اقتصادی است و متشکل از روابط اقتصادی می‏باشد. حال جایگاه انسان انسان دینمدار در این سیستم اقتصادی-اجتماعی چیست؟تنظیم درست روابط اقتصادی انسان دینمدار در این سیستم اقتصادی باعث تعالی و شکوفایی فرد و جامعه توأمان می شود. البته این مطلب به معنای زیر بنا بودن اقتصاد نمی‏باشد؛ بلکه صرفا اهمیت‏ شایان آن را می‏رساند .‏
لذا انسان دینمدار در بوته اقتصاد چاره‏ای ندارد، جز اینکه با استفاده از اختیار و حق انتخاب خدادادی، گرایش‏های معنوی خود را ضمن تامین گرایش‏های مادی و در وضعیتی متعادل پاسخ گوید و نیل به کمال نهایی و قرب الهی را از رهگذر زندگی مادی به دست آورد و با داشتن حق انتخاب، مجبور است مسیر زندگی خود را در دنیا، به سوی آخرت، طی نماید.
وابتغ فیما اتیک الله الدار الاخره و لا تنس نصیبک من الدنیا1
"و در آنچه خدا به تو داده است، سرای واپسین را بجوی و بهره خویش را از دنیا فراموش مکن." ‏

پی نوشت :
1 ‎قصص ، آیه 77‏

منبع: روزنامه رسالت ۱۳۹۰/۰۹/۱۳
نویسنده : زینب میری