مجله  فرهنگ زیارت  فروردین ماه سال 1390 شماره 9 

امام محمدباقر (ع) می فرماید: «در کوفه مساجدی مبارک و مساجدی نامبارک وجود دارد.[i] مساجد مبارک، مساجدی هستند که سرشار از یاد خدا هستند. به خدا قسم قبله چنین مسجدی در حقیقت، رو به سوی عدالت دارد؛ سرشت پاک و طاهری دارد و توسط مؤمنین واقعی بنا شده؛ مسجدی در منطقه حمراء که همان مسجد یونس بن متی و مسجد جعفی که توسط دوستان اهل بیت ساخته شده، از این قبیل است».

مساجد نامبارک عبارتند از: مسجد ثقیف، مسجد اشعث، مسجد حریر بجلی، مسجد سماک و مسجدی در منطقه حمراء که بر روی قبر فرعونی از فراعنه مصر ساخته شده است. [ii]مسجد اشعث بین دو مسجد کوفه و سهله واقع شده و امروزه فقط قسمتی از دیوار و گلدسته اش باقی مانده است. مسجد اشعث را به نام مسجد «جواشن» می خوانند. مسجد سماک نزدیک بازار آهنگرها قرار گرفته و آن را مسجد «حوامز» نامیده اند.

مسجد شبث بن ربعی در بازار کوفه، در راسته پارچه و پوشاک فروشان قرار گرفته و مسجدی که بر روی قبر فرعون ساخته شده، در محلة نجّار است.

امام صادق (ع) می فرماید: «امیرمؤمنان علی (ع) از نماز خواندن در پنج مسجد کوفه نهی فرموده است: مسجد اشعث بن قیس کندی، مسجد حریر بن عبدالله بجلی، مسجد سماک بن مخرمه، مسجد شبث بن ربعی و مسجد تیم.. . هرگاه امیرمؤمنان علی (ع) به مسجد تیم می نگریست، می فرمود: این بقعة تیم است (نه مسجد) و مراد حضرت این بود که آنان در آن مکان نماز نمی خوانند، بلکه می نشینند و از روی دشمنی، علیه امیرمؤمنان علی (ع) صحبت می کنند».[iii]

در کتاب «مزار کبیر» آمده است: در روایت، مسجد سُهیل نیز از جمله مساجد مبارک شمرده شده است. [iv]مرحوم مجلسی در ادامه از مسجد بنی کاهل به عنوان یکی از مساجد کوفه نام می برد که به نام مسجد امیرمؤمنان (ع) از آن یاد می شود و سپس روایتی را نقل می کند که روزی عبدالرحمن بن اسود کاهلی به حبیب بن ابی ثابت گفت: می آیی تا با هم به مسجد امیرمؤمنان (ع) برویم و نمازی بخوانیم؟ حبیب گفت: منظورت کدام مسجد است؟ عبدالرحمن پاسخ داد: مسجد بنی کاهل؛ چرا که از آن جز یک ستون و گلدسته ای باقی نمانده. یادم هست امیرمؤمنان علی بن ابی طالب (ع) روزی نماز صبح را با ما در این مسجد اقامه نمود.[v]

علامه مجلسی می گوید: تا الآن نیز آثار مأذنة این مسجد باقی است.[vi] این گلدسته در کنار باب امیرمؤمنان (ع) قرار گرفته و امام صادق (ع) نیز نماز صبحی را در محل همین مسجد اقامه نموده اند.[vii]

میثم تمار می گوید: شبی از شب ها به همراه مولایم امیرمؤمنان علی (ع) به بیرون از مسجد کوفه رفتیم تا به مسجد جعفی رسیدیم. امام (ع) رو به قبله نمود و چهاررکعت نماز گزارد؛ سپس شروع به تسبیحات و دعا و استغفار نمود و کمی بعد، از مسجد خارج شد و به طرف صحرا حرکت کرد. پس از فاصله ای که با هم رفتیم، حضرت خطی روی زمین کشیده و فرمود: از این خط جلوتر نیا و سپس در تاریکی ناپدید شد.

میثم می گوید: با خود گفتم: شب هولناکی است! مولایت را رها کردی، در حالی که دشمنان زیادی دارد! چه عذری در مقابل خدا و رسولش داری اگر به او گزندی برسد؟! به خدا قسم ردّ پایش را گرفته و به دنبالش می روم، هرچند نسبت به فرمان حضرت تخلف کرده باشم.

به دنبال جای پای حضرت رفته و او را یافتم، در حالی که دیدمش تا کمر در چاه خم شده بود و با چاه سخن می گفت. ایشان حضور مرا احساس کرده، پرسید کیستی؟ عرض کردم: میثم هستم. امام فرمود: به تو گفتم از آن خط جلوتر نیایی؟! عرض کردم: از جانب دشمن بر جانتان بیم داشتم و دلم طاقت نیاورد. فرمود: از آنچه می گفتم، چیزی شنیدی؟ گفتم: نه مولای من. امام فرمود: ای میثم! در سینه مطالبی دارم که هرگاه به تنگ می آید، زمین را با دست حفر کرده و با او در میان می گذارم. پس هرگاه از زمین سبزه ای می روید، نتیجة بذری است که من در دل زمین به ودیعه نهادم.[viii]

[i] این مقاله درباره مساجد شهر کوفه، غیر از دو مسجد معروف سهله و کوفه است.

[ii] مجلسی، بحارالانوار، ج۴١، ص٢٢٢.

[iii] کلینی، کافی، ج٣، ص۴٨٩

[iv] همان ص 170

[v] بحارالانوار، ج١، ص٢٢٧.

[vi] همان، ص٢٣١.

[vii] محمد بن جعفر مشهدی، المزار الکبیر، ص١٧٩.

[viii] بحارالانوار، ج۴١، ص٢٢٩.