آب؛ سرور و سرآمد نوشیدنی‌ها
الف - جایگاه آب در قرآن
آب این آینه آثار سبز خدا در گستره زمین، در قرآن جایگاه رفیعی را به خود اختصاص داده است.
به گونه‌ای که 63بار با عنوان موضوع‌های مختلف تکرار شده و در منابع روایی معصومین(ع) نیز ده‌ها روایت ارزنده درباره آب نقل شده است. این حجم زیاد آیات و روایات گویای اهمیت آب است که باید در راه اطاعت و بندگی خداوند به آنها توجه کرد.
1. آب؛ نعمت الهی
آب به دلیل نقش‌های ارزشمندی که در حیات انسان و موجودات زنده دارد، نعمتی الهی و پر برکت است؛ چنان که خداوند بر برکات آن اشاره می‌کند.
«و آسمان آبی پر برکت فرود آوردیم.»
خداوند در این آیه و امثال این آیه افزون بر مبارک بودن آب به فواید مستقیم و غیر مستقیم آن نیز اشاره می‌کند.
«و از آسمان، آبی پاک فرود آوردیم تا سرزمینی پژمرده را زنده نگه گردانیم و آن را به آنچه خلق کرده‌ایم - آدم‌ها و انسان‌های بسیار- بنوشانیم.»
در واقع خداوند با اشاره به نزول آب پاک از آسمان و احیای سرزمین‌های خشک، فراهم آوردن آب مورد نیاز دام‌ها و انسان‌ها را یادآور می‌شود و در برخی از آیات به طور صریح و غیر صریح از بندگانش می‌خواهد شکر این نعمت بزرگ را به جای آورند. چنان که در آیه 12 سوره فاطر از دو دریا با آب‌های شور و شیرین و منافع آن دو یاد کرده و غرض یادآوری آن را شکرگزاری مردم دانسته است. بحق، وجود آب در چرخه حیات و سخاوت و روانی‌اش در بستر طبیعت، شایسته قدرشناسی و شکرگزاری است. ولی متاسفانه امروزه بسیاری از مردم، قدر این نعمت ارزشمند را نمی‌دانند و با بهره‌برداری‌های ناصحیح، حرمتش را حفظ نمی‌کنند.
2. منشاء حیات
قرآن کریم، آغاز آفرینش انسان را از آب دانسته است:
و اوست کسی که از آب بشری آفرید. (فرقان، 54)
در آیه‌ای دیگر نه تنها انسان که مبدا آفرینش هر جنبنده‌ای را آب معرفی کرده است:
و خداست که هر جنبنده را نخست از آب آفرید. (نور، 45)
و در آیه زیر به صورت کلی‌تر، مبدا آفرینش هر موجود زنده‌ای را آب می‌داند:
وهر چیز زنده‌ای را از آب پدید آوردیم. (انبیاء، 30)
بر اساس این آیات نورانی، آب نخستین بسترحیات برای موجودات زنده مانند انسان، حیوان و گیاه است. آب نه تنها مایه آفرینش همه موجودات مادی، که عامل اساسی برای ادامه حیات آنها نیز هست؛ به گونه‌ای که امام صادق علیه‌السلام آن را قوام زندگی می‌داند و می‌فرماید: «زمین را قوامی نیست؛ جز به آب.» در حقیقت، قوام و بقای زندگی، مرهون آب است؛ زیرا آب مهمترین عنصر تشکیل دهنده یک موجود زنده است و در همه فعل و انفعالات درون آن نقش اساسی دارد. برای نمونه، بدن انسان به اسفنجی می‌ماند که آب، آن را فراگرفته است که میزان این آب در یک انسان بالغ 58 تا 68 درصد بدن اوست که اگر به میزان 10 درصد از آن کاسته شود، پی آمدهای ناگواری برای او به بار خواهد آورد و اگر به 20 درصد برسد، ممکن است سبب مرگ او شود.
جالب اینکه یافته‌های علمی، امروزه منشا حیات بودن آب را اثبات می‌کند. طبق این یافته‌ها اصل حیات، ریشه در آب دارد و نخستین موجود یا موجودات زنده به صورت تک سلولی از آب و دریا پدید آمده‌اند. این موضوع می‌تواند دستاوردی بزرگ برای علم باشد. علامه طباطبایی آن را «معجزه جاوید قرآن» می‌داند و می‌فرماید:
«مسئله ارتباط حیات با آب که امروزه در دیگر بررسی‌های علمی جدید روشن شده، معجزه ماندنی قرآن کریم است.»
افزون بر نقش حیاتی آب برای موجودات زنده، امروزه آب نقش اساسی در بخش‌های مختلف اقتصاد، کشاورزی و تجارت و حمل و نقل دارد.
3. آیه الهی
آب در عرصه هستی شگفتی آفرین است. بخشی از آن را قرآن بدین گونه بیان می‌فرماید:
اوست کسی که از آسمان آبی فرود آورد که آب آشامیدنی شما از آن است و روئیدنی‌هایی که رمه‌های خود را در آن می‌چرخانید، نیز از آن است و به وسیله آن کشت و زیتون و درختان خرما و انگور و از هر گونه محصولات دیگر برای شما می‌رویاند. قطعا در اینها برای مردمی که اندیشه می کند، نشانه‌ای است. (نحل، 10 و 11)
در این آیه و آیات مشابه، نزول آب از آسمان و در پی آن احیای زمین، رویش گیاهان و درختان مختلف با انواع گوناگون میوه‌ها که درک آن برای همه افراد بشر محسوس است، از آیات الهی هستند که نشان از آفریننده آن دارد. به راستی چگونه این پدیده شگفت، با ترکیب ساده‌اش می‌تواند نقش‌های متفاوتی را ایفا کند و به شکل‌های مختلف روی زمین جاری شود و دوام یابد.
4. مظهر قدرت الهی
خداوند در آیاتی به توانمندی خود در نزول آب باران و به وجود آوردن پدیده‌ها اشاره می‌کند. از جمله می‌فرماید:
انا صببنا الماء صبا. ثم شققنا الارض شقا. فانبتنا فیها هبا. و عنبا و قضبا و زیتونا و نحلا و حدائق غلبا. و فاکهه و ابا. متاعا لکم و لانعامکم. (عبس: 32-25)
ما آب را به صورت بار شیب فرو ریختیم. آنگاه زمین را با شکافتی لازم شکافتیم. پس در آن دانه رویاندیم و انگوری سبز و زیتون و درختان خرما وباغ‌های انبوه میوه و چراگاه تا وسیله استفاده شما و دام‌هایتان باشد. (عبس، 32-25)
در این آیه، خداوند توجه می‌دهد این ما هستیم که آب را فرو فرستادیم؛ این ما هستیم که شکافتیم و این ما هستیم که رویاندیم. یعنی گام به گام موجودیت‌ها را به قدرت لایزال الهی ارتباط می‌دهد و آن را بارها یادآور می‌شود. در آیه‌ای دیگر می‌فرماید:
و از آسمان آبی به اندازه معین فرود آوردیم و آن را در سرزمین جای دادیم و ما برای از بین بردن آن مسلما تواناییم. (مومنون، 18)
این آیه مبارکه نیز قدرت خدا را به هنگام نزول باران و حکمت او را در کمیت نزول آن و چگونگی ذخیره کردن نشان می‌دهد؛ به گونه‌ای که نه آن اندازه زیاد نازل کرده تا زمین‌ها را غرقابی کند که امکان زندگی نباشد و نه آن قدر کم، که تشنه کامان در روی زمین، گیاهان و جانداران دیگر از آن سیراب نگردند و از همه مهمتر کیفیت پوسته زمین را به گونه‌ای آفریده که بخش زیادی از آب‌ها با گذشتن از لایه‌های نفوذ پذیر رویین به لایه‌های نفوذ ناپذیر زیرین رسیده و در آنجا ذخیره می‌گردند؛ سپس از طریق چشمه‌ها، قنات‌ها و چاه‌ها مورد استفاده انسان قرار می‌گیرند.
بخش دیگری از این آب‌ها نیز همه ساله به صورت برف و یخ در مناطق مرتفع و سرد ذخیره می‌شوند تا روزی که فرمان نزول به آنها داده شود و بر اثر دگرگونی‌های جزئی به سوی دشت سرازیر شده و تشنه کامان را سیراب کنند. بی‌گمان، اگر تمام قشر زمین نفوذ ناپذیر بود، آب‌های باران بر زمین می‌ماند و آلوده و متعفن می‌شد و قابل استفاده نبود و این آبی که مایه حیات به شمار می‌آید، عاملی برای نابودی آن می‌شد. این نشان از خداوندی دارد که قدرت را با رحمت و محبت در آمیخته است.
5. وسیله آزمایش الهی
خداوند، انسان‌ها را با نعمت‌های گوناگون خود می‌آزماید، یکی از این نعمت‌ها آب است.
اگر مردم در راه راست پایداری ورزند قطعا آب گوارایی به ایشان نوشانیم تا در این باره آنان را بیازماییم. (جن، 16 و 17)
در این آیه، خداوند فراهم آوردن آب فراوان را زمینهای برای آزمایش مردم قرار داده است تا روشن کند آیا پس از برخورداری از نعمت فراوان آب، سپاس خدا را به جای می‌آورند و یا با قدر ناشناسی، بساط عیش و نوش را می‌گسترند و اعمال زشت و گناه آلود انجام می‌دهند و به تدریج زمینه را برای عذاب دردناک خود فراهم می‌آورند؟
بی‌گمان کسانی که در راه ایمان پایداری ورزند، از سپاسگزاران خواهند بود و کسانی که در ایمان سست اراده باشند، زمینه را برای ناسپاسی فراهم خواهند آورد.
6. وسیله قهر الهی
آب در عین حال که هدیه ارزنده الهی برای موجودات زنده، بویژه انسان است و برای ادامه زندگی بسی ضروری است، ولی گاه، وسیله خشم وغضب خدا بر بندگان گناهکارش نیز می‌شود و در قالب امواجی سهمگین و سیلاب‌هایی خروشان و ویرانگر، بنیان زندگی آنان را از جا می‌کند و در چاه مرگ می‌ریزد. نمونه این گنهکاران، قوم سبا است که خداوند در قرآن می‌فرماید:
ما بر آنان سیلی سخت فرستادیم. (سبا، 16)
قوم سبا مردم ناسپاسی بودند که میان دو کوه سد محکمی ساخته و از آب انباشته بودند و از آن برای احیای مزارع و باغ‌های خود بهره می‌گرفتند به گونه‌ای که این مزارع و باغات در زیبایی بی‌مانند بودند، ولی آنان به جای سپاس از خداوند برای فراوانی نعمت، با قدر ناشناسی از خدا روی گردان شدند و خداوند هم آبی را که آن همه نعمت برای آنان فراهم آورده بود، به مثابه یکی از جنود قاهر خود بر آنان غالب ساخت؛ به گونه‌ای که تقریبا تمام مزارع و باغ‌های آنان از میان رفت و آنان مجبور شدند به مکان‌های دیگر مهاجرت کنند. پس شایسته است که از قادر یکتا بخواهیم همیشه آب را مایه رحمت برای ما قرار دهد و آن را بر ما تلخ و ناگوار نگرداند.
7. وسیله تشبیه و تمثیل
یکی از کاربردهای آب در قرآن، نقش تشبیهی و تمثیلی آن است؛ به گونه‌ای که در چندین آیه آب و آثار آن به حقایقی معنوی و غیر محسوس در طبیعت تشبیه شده است که در ادامه به دو نمونه از این تشبیهات اشاره می‌کنیم.
تمثیل آب و کف آن، به حق و باطل
در آیه 7 سوره رعد «باطل» به کف‌های بیهوده، بلند آوازه، بالانشین ومیان تهی تشبیه شده است که هیچ هنری ندارد، حتی خود را هم نمی‌تواند حفظ کند. به همین سبب، به تدریج از میان می‌رود، ولی «حق» همانند آب متواضع، کم سر و صدا و اهل عمل است که کم‌کم با سنگینی خود به اعماق زمین نفوذ می‌کند و مفید واقع می‌شود.
تشبیه روز رستاخیز به رویش گیاهان به وسیله آب
قرآن در آیه 57 سوره اعراف، چگونگی زنده شدن دوباره مردگان پس از مرگ را به رویش گیاهان از زمین در پی نزول آب از آسمان تشبیه می‌کند و با توجه دادن به کیفیت دوباره حیات، زندگی پس از مرگ را یادآور می‌شود؛
این بهار نو ز بعد برگ ریز
هست برهان بر وجود رستخیز
ب- فوائد آب در قرآن و روایات
هر چند توصیف ارزش‌ها و فواید جریان ساز و زندگی آفرین آب، شاید بسیار ساده بنماید، توصیف واقعی و کامل آن بسیار دشوار است؛ زیرا هنوز با وجود همه مطالعات دقیق و تحقیقات فراوان آزمایشگاهی، شگفتی‌های آب، از پیچیده‌ترین معماهای حل نشده بشری است؛ به گونه‌ای که با ترکیب ساده‌اش خواص فوق‌العاده متضادی ارائه می‌دهد که نیازمند مطالعات بیشتری است. در این فصل برآنیم با یاری جستن از منبع وحی و گفتار پیشوایان معصوم علیهم السلام چشمه‌ای از اسرار و ارزش‌های واقعی آب را بنمایانیم.
1. رفع عطش
بی‌گمان، ساده‌ترین و مهمترین فایده آب در زندگی، رفع تشنگی و عطش است. انسان بدون غذا می‌تواند چند روزی زنده بماند ولی در اثر تشنگی بزودی از پای در می‌آید. در پدید آمدن آب گوارا و شیرینی که انسان از آن بهره‌مند می‌شود، حکمت‌هایی نهفته است که خداوند در آیات متعددی به آن اشاره می‌کند و از انسان می‌خواهد با دیده بصیرت به آن بنگرد و به حکمت‌هایش پی‌برد. از جمله در سوره واقعه می‌فرماید:
آیا آبی را که می‌نوشید دیده‌اید؟ آیا شما آن را از ابر فرو ریختید یا ما نازل ساختیم؟ اگر بخواهیم، آن را تلخ می‌گردانیم، پس چرا سپاس نمی‌دارید. (واقعه، 68-70)
خداوند در این آیه بر آب نوشیدنی، به دلیل اهمیت فوق العاده‌ای که برای ادامه حیات انسان دارد تاکید می‌کند و از انسان می‌خواهد برای آب گوارایی که نازل کرده است، شکر نعمت را به جای آورد. باران نتیجه تبخیر آب شور و تلخ دریاها و اقیانوس‌هاست. ولی اراده خدا بر آن است که املاح محلول این آب‌ها که باعث شوری و تلخی می‌شود و همین طور میکروب‌های زیان آور صعود نکنند تا در نتیجه آب شیرین و گوارایی برای نوشیدن جانداران، بویژه انسان فراهم شود. به همین دلیل است که قطرات پر برکت باران، هرگاه هوا آلوده نباشد، سالم‌ترین، پاک‌ترین و گواراترین آب‌هاست. جالب اینکه، آب بهترین نوشیدنی است و هیچ نوشیدنی دیگری نمی‌تواند جانشین آن شود. حضرت علی علیه‌السلام آن را سرور نوشیدنی‌ها می‌داند و می‌فرماید: «آب، سرور نوشیدنی‌ها در دنیا و آخرت است.»
البته امروزه، سروری آب بر دیگر نوشیدنی‌ها با وجود فراوانی رنگ، طعم و بوی آنها بیش از گذشته نمود پیدا کرده است، به گونه‌ای که گاه انسان برای رفع عطش به انواع نوشیدنی‌های گوناگون پناه می‌برد. ولی هیچ یک از آنان به جای آب نمی‌توانند عطش انسان را فرو نشانند. به راستی، چگونه است که این همه نوشیدنی متنوع، نمی‌تواند از انسان رفع تشنگی کند ولی یک لیوان آب بی‌رنگ و بی‌بو و طعم، عطش انسان را فرو می‌نشاند. به یقین، این نشان از قدرت لایزال الهی دارد. پس شایسته است انسان هر گاه آب گوارایی می‌نوشد، خدا را به دلیل نعمتی که به او ارزانی داشته، سپاس گوید. چنان که رسول خدا(ص) هر گاه که آبی می‌نوشید می‌فرمود:
«سپاس خدایی را که به رحمتش ما را از آب شیرین و گوارا سیراب نمود و آن را به خاطر گناهانمان شور و تلخ قرار نداد.»
البته نباید فراموش کرد که آب، یکی از نوشیدنی‌های بهشتیان نیز هست. برای نمونه یکی از آبهایی که در بهشت برای همیشه جاری است و اهالی بهشت از آن بهره‌مند می‌شوند «ماء مسکوب» است.
2. رفع آلودگی و اهدای سلامتی
از فواید ارزشمند دیگر آب، پاکی و پاک کنندگی است. قرآن کریم در این زمینه چنین یادآور می‌شود:
و از آسمان بارانی بر شما فرو ریزانید تا شما را با آن پاک گرداند. (انفال، 11)
و درآیه دیگری می‌فرماید
و از آسمان آبی پاک فرود آوردیم. (فرقان، 48)
به هر حال آب مظهر پاکیزگی و پاک کننده زشتی‌ها و آلودگی‌ها و نوید بخش سلامت و بهزیستی انسان و محیط زیست اوست؛ به گونه‌ای که هیچ پاک کننده‌ای نمی‌تواند جایگزین آن شود. آب میکروب کش نیست، ولی به دلیل حلال بودن فوق العاده‌اش می‌تواند انواع میکروب‌ها را در خود حل کند و از میان ببرد و انسان را در برابر بیماری‌های خطرناک مصون سازد.
امام صادق علیه‌السلام درباره خاصیت پاک کنندگی آب می‌فرماید:
«آب پاک ساز و پاک کننده نجس است، ولی خود با چیز دیگری غیر آب پاک نمی‌شود.»
البته آب نه تنها پاک کننده جسم انسان، بلکه پاک کننده روح او نیزهست. چه بسیاری از آلودگی‌های روحی، مانند غم و اندوه با انجام غسل و وضو و پاکیزگی لباس که با شستشو در آب انجام می‌شود، از انسان دور می‌شود. امام صادق(ع) درباره شستشوی لباس و نقش آن در زدودن اندوه می‌فرماید:
«شستشوی جامه‌ها، غم و اندوه را برطرف می‌سازد.»
جالب است بدانیم که امروز حدود 95 درصد از آب‌های مورد مصرف خانگی در جهان، صرف شستشو و رفع آلودگی از ظروف، لباس، منزل و شستشوی بدن از طریق حمام و دستشویی می‌شود و تنها 5 درصد صرف آشامیدن و پخت و پز می‌گردد. این موضوع بیانگر نقش اساسی آب در ارتقای سطح بهداشت و سلامتی جوامع است.
3. احیاگر زمین
بین وجود آب و رویش گیاهان در روی زمین رابطه مستقیمی وجود دارد، به گونه‌ای که هر جا آب هست، زندگی، صفا، شادابی و خرمی نیز هست و هر جا که از این نعمت الهی محروم است زمین نیز خشکی است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید:
«و خدای از آسمان آبی فرود آورد و با آن زمین را پس از مردنش زنده گردانید، قطعا در این امر برای مردمی که شنوایی دارند، نشانه‌ای است.»
خدا در این آیه و آیاتی همانند این، حیات یافتن زمینهای خشکیده و خاموش و بی‌روح را به وسیله آب یادآور می‌شود که نخست در باور انسان نمی‌گنجد که امکان تولد و پرورش موجود زنده‌ای در دامان آن میسر باشد، ولی با فرود آمدن دانه‌های طراوت بخش و پربرکت باران برداشت‌های خشک و لم یزرع، گویی کم‌کم بر پیکر بی‌جان زمین دست نوازش کشیده شده و روح در آنها دمیده می‌شود و اندک اندک انواع گیاهان خوشبو با رنگ‌های گوناگون سر از خاک بیرون آورده و زینت بخش زمین در قالب جنگل‌های انبوه، درختان سر به فلک کشیده، سبزه زارهای با صفا، کشتزارهای زیبا و گلستان‌ها و بوستان‌های دل انگیز و هزاران چشم انداز زیبای طبیعی می‌شوند.
سپس حشرات، پرندگان و حیوانات به آن روی می‌نهند و با نغمه‌های دلنشین خود غلغله‌ای برپا می‌کنند که انسان را مبهوت می‌سازد و او را متوجه صورتگری ماهر و هنرمند و قدرتمند می‌سازد که با آب چنین نقش‌های بدیعی بر صفحه زمین می‌زند؛
چشم بگشا به گلستان و ببین
جلوه آب صفا درگل و خار
ز آب بی‌رنگ صد هزاران رنگ
در تجلی است یا اولوالابصار
بی‌گمان، هدف از رویش گیاهان تنها زینت بخشی به زمین نیست، بلکه افزون بر آن انسان و حیوانات را از فرآورده‌های خود بهره‌مند می‌کند و اکسیژن لازم را نیز برای تنفس فراهم می‌سازد.
برای نمونه، جنگل‌های آمازون، یکی از منابع مهم تامین کننده اکسیژن جهان است به همین دلیل، به این جنگل‌ها ریه‌های تنفسی جهان گفته می‌شود.
4. پدید آورنده غذا
فراهم آوردن زمینه رزق انسان و موجودات زنده دیگر، یکی دیگر از ارزش‌های آب است که قرآن بارها یادآور آن شده است.
«آیا ننگریسته‌اند که ما باران را به سوی زمین می‌رانیم و به وسیله آن کشت‌هایی را بر می‌آوریم، دام‌هایشان و خودشان از آن می‌خورند؟ مگر نمی‌بینند؟ (سجده، 27)
در این آیه خداوند به نعمت‌های بیکران که از آب حاصل می‌شود اشاره دارد. وقتی آب به شکل باران از آسمان نازل می‌شود، زمینه برای رشد گیاهان سودمند و مفید برای انسان و دام‌هایشان فراهم می‌شود و انسان افزون بر بهره‌گیری از ثمرات گیاهان، از گوشت و فرآورده‌های حیوانات نیز بهره‌مند می‌شود. همه این موارد بیانگر نهایت لطف خدا به انسان است.
5. دارویی شفابخش
خواص درمانی از آثار ارزشمند آب است که قرآن در سرگذشت ایوب نبی علیه‌السلام از آن یاد کرده است. وقتی حضرت ایوب علیه‌السلام از شیطان و رنج و بیماری خود به پروردگار شکایت می‌برد، خداوند به او می‌فرماید:
«[به او گفتم: ] با پای خود به زمین بکوب، اینک این چشمه ساری سرد و آشامیدنی است.»
حضرت ایوب علیه‌السلام در آن چشمه آب، خود را شستشو می‌دهد و از آن می‌نوشد و بدین وسیله بیماری از جسم و جان حضرت ایوب علیه‌السلام رخت برمی‌بندد. هر چند در این آیه، جوشش آب برای حضرت ایوب به صورت خارق‌العاده گزارش شده است، نمی‌توان تاثیر آب یا انواع خاص آن را بر درمان بیماری‌ها انکار کرد. در اهمیت نقش درمانی آب، همین بس که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید:
«آب معده و کبد را پاکیزه می‌کند، بوی دهان را برطرف و آن را خوش بو می‌سازد و باعث قوت حدقه‌های چشم شده و به آن جلا می‌بخشند. گناهان را شسته با انجام غسل و مانند آن، هیجان عروق را آرامش می‌دهد و صفرای غالب را آرام می‌کند و بلغم را برطرف ساخته و حرارت معده را خاموش می‌کند و سردرد را از میان می‌برد.»
جالب اینکه آب نه تنها داروی شفابخش بسیاری از بیماری‌های جسمی است بلکه شفابخش بیماری‌های روحی مانند خشم نیز است. ابن ابی طیفور پزشک، از امام علی (ع) نقل می‌کند که بر آن حضرت وارد شد، او را از آب خوردن منع کرد. امام در پاسخ فرمودند:
«آب نوشیدن اشکالی ندارد، آب غذا را در معده به گردش در می‌آورد، خشم را آرام، خون را افزون و تلخی صفرا را برطرف می‌سازد.»
جالب اینکه امروزه آب درمانی؛ یعنی درمان بیماری‌ها به وسیله آب، یکی از روش‌های پیشرفته درمانی به شمار می‌آید که نسبت به روش‌های دیگر درمان، مانند درمان با داروهای شیمیایی دارای عوارض کم‌تری است. جالب‌تر اینکه آبهایی که بر اثر شکسته شدن گسل‌ها و یا لغزش زمین در کنار کوه‌های آتشفشانی از اعماق زمین به بیرون می‌جهند و همین طور آب برخی از دریاچه‌ها به سبب داشتن املاح معدنی و اجزای رادیو اکتیو، جنبه درمانی دارند و هر ساله گروه‌های مختلفی از مردم را برای درمان دردهایشان به سوی خود جذب می‌کنند.
6. خاموش کننده آتش
رسول خدا در شرح آفرینش پدیده‌ها فرموده‌اند:
«خدا آب را آفرید تا آتش را خاموش نماید.»
از این حدیث چنین برمی‌آید که از فواید آب، یکی هم خاموش کردن آتش به هنگام آتش سوزی است. هر چند امروزه از انواع گازهای اطفای حریق و خاک، در سطح محدود برای مهار آتش بهره گرفته می‌شود، هیچ کدام ارزش آب را در سطح گسترده ندارند. بارها شاهد بوده‌ایم که در اثر یک سهل‌انگاری کوچک، حادثه بزرگی به وجود می‌آید و هست و نیست خانواده، مغازه، کارخانه، اداره یا سرمایه ملی کشوری اسیر شعله‌های سرکش و فروزان آتش شده و هیچ امیدی برای نجات آنها به نظر نمی‌رسد، ولی با از راه رسیدن ماموران آتش نشانی و با بهره‌گیری از قدرت آب موفق می‌شوند آن شعله‌های سرکش را رام و فروکش کنند و جان انسان‌ها و اموالشان را از طعمه حریق نجات دهند. یا بارها از طریق رسانه‌ها شنیده‌ایم که در نقاط مختلف دنیا آتش سوزی‌های بزرگی روی داده که تلاش و توان انسان برای فرو نشاندن آنها کارآمد و کافی نبوده است و هفته‌ها این آتش سوزی‌ها ادامه داشته است تا اینکه با نزول باران از آسمان، شعله‌ها به آرامی فروکش می‌کنند و مهار می‌شوند.
7. مایه روشنایی دیده
رسول خدا فرموده‌اند:
«سه چیز دیده را قوت می‌بخشد؛ دیدن سبزه، آب جاری و روی خوب.»
این حدیث دلنشین به احتمال بسیار می‌تواند بیانگر این واقعیت باشد که آب در فرهنگ اسلامی می‌تواند مایه روشنایی دیده (چشم ظاهری) و چشم باطن (بصیرت) باشد. همان گونه که ماندن انسان‌ها در مکان‌های تنگ و تاریک و انجام اعمال گناه آلود می‌تواند باعث ضعف بینایی شود، قرار گرفتن انسان در فضای باز و فرح بخش و نظاره بر زیبایی طبیعت- که بخش اعظم آن در وجود آب نهفته است- می‌تواند باعث طراوت روح و تقویت جسم انسان از جمله چشم باشد. از سوی دیگر، آب می‌تواند چشم بصیرت انسان را به روی زیبایی‌های نهفته در درون خود که به صورت چشم‌اندازهای زیبا (یخچال‌ها، آبشارها، امواج خروشان، قندیل‌های یخی، بارش باران و ریزش برف) و یا منشور رنگ‌ها به هنگام پهن شدن گیسوان طلایی خورشید بر روی آب که رنگین کمانی از نور را به تصویر می‌کشد، باز نماید و دریچه‌ای باشد که انسان را به سوی منبع نور هدایت کند.
8. اسکان دهنده جمعیت
امام صادق (ع) می‌فرماید:
«سکنی خوش نیست؛ مگر به سه چیز؛ هوای پاک، آب فراوان و زمین خوب حاصلخیز.»
این کلام زیبا از پیشوای ششم، روشنگر این موضوع است که آب می‌تواند یکی از عوامل اصلی آبادانی یک ناحیه باشد. اگر نظری اجمالی به تاریج گذشته داشته باشیم، به این واقعیت پی خواهیم برد که محل ظهور تمدن‌های بزرگ در کنار منابع فراوان آب، مانند کناره رودها و دریاها بوده است و تمدن‌های تاریخی مصر، سومر و عیلام در کنار رودخانه‌های پر آب نیل، دجله و فرات از این قبیل‌اند. همچنین، امروزه با بررسی نقشه پراکندگی جمعیت جهان نیز به این نتیجه می‌رسیم که سه چهارم جمعیت جهان در نواری به فاصله 1000 کیلومتر از اقیانوس‌‌ها و دو سوم آن در محدوده‌ای به عرض 500 کیلومتر یا کم‌تر از آن در پیرامون دریاها زندگی می‌کنند و همین گونه است جلگه‌های کناره‌ای دریای مازندران در ایران؛ با اینکه 4 درصد مساحت را شامل می‌شوند، ولی 12 درصد جمعیت کل ایران را در خود جای داده‌اند.
حتی عامل آبادانی بودن آب را می‌توان در حاشیه بیابان‌ها و کویرها مشاهده کرد. به گونه‌ای که هر جا آب‌های زیرزمینی به سطح زمین نزدیک شده و امکان احداث چاه و قناتی وجود داشته، روستاهایی را تشکیل داده است.
بنابراین، می‌توان ادعا کرد که آب از عوامل مهم اسکان جمعیت در روی زمین بوده است و انسان‌ها در پرتو جمع بودن و بهره‌گیری از توان یکدیگر، توانسته‌اند زندگی و زیستگاه‌های خود را دگرگون کنند و در راستای رشد و شکوفایی تمدن گام بردارند.
تاریخ انتشار در سایت: ۷ خرداد
منبع: / روزنامه / رسالت ۱۳۸۸/۰۲/۲۳
نویسنده : سید صمد آقامیری
نظر شما