منبع:www.noic.org
برای نوجوان دوره نوجوانی بعنوان مرحله ای از زندگی ، پدیده ای نوظهور است .همیشه نوجوانی بعنوان دوره ای مستقل در مراحل زندگی انسان مطرح بوده است . گرچه آغاز نوجوانی بطور کامل مشخص نیست ولی عموماً شروع نوجوانی با پدیده بلوغ همزمان و خاتمه آن شروع دوره جوانی است .دوره ای که شخصی مسئولیت اعمال خود را می پذیرد .همان گونه که نوروز ، روز نو است و خبر از روزهای دل انگیز و اتفاقات جدید دارد و شکوفه های نوروزی با شکوه و زیبایی ظاهر می شوند و به تدریج رشد کرده ، تبدیل به میوه شده ، رسیده و کامل می گردند .نوجوانی و بلوغ نیز بهار زندگی است .بهاری که آغاز تغییر وتحولات جسمی – روحی در افراد است . هر فرد فقط یک بار بهار بلوغ را تجربه می کند .
تعریف بلوغ:فرآیند بلوغ یکی از پیچیده ترین دوره های زندگی و در عین حال لذت بخش ترین و دل انگیز ترین دوره زندگی هر فرد است . نوجوان در این دوره تمایلات و خواهش های متضادی دارد . مثلا با این که می خواهد با دوستانش باشد . به تنها بودن نیز علاقمند است . در این دوره نوجوان نه کودک به حساب می آید و نه هنوز به درستی بالغ گردیده است ولی در مرز بین این دو مرحله ( کودکی و بزرگسالی ) قرار می گیرد .
ویژگیها و خصوصیات روانی در سالهالی اولیه نوجوانی:
۱- مرحله احساس هویت :
در این دوران فرد هویت فردی ، اجتماعی خود را به دست می آورد .بحران هویت یکی از بحرانهای خطرناک نوجوان است .
۲- تغییرات شدید وملموس جسمی ، روحی و جنسی :
تغییرات ناگهانی ناشی از وضعیت جسمانی ، تضادهای روحی و … موجب نگرانی در فرد می شود .
۳- رشد هیجانی و عاطفی :
در دختران نوجوان احساسات و عواطف متعدد و غیر قابل پیش بینی وجود دارد که گاه در تضاد با یکدیگرند و سبب نوسانات واضح خلقی می گردد .
صفات عاطفی و هیجانی دختران نوجوان را می توان در موارد زیر خلاصه کرد :
۱- زود رنجی
۲- نگرانی ، ترس و وحشت
۳- حجب و حیا و شرم
۴- افکار رویایی ، گوشه گیری ، درون گرایی
۵- خود شیفتگی ، خود آرایی ، خود نمایی
۶- دوستی ومحبت
۷- خشم ، ناسازگاری و پرخاشگری
۸- استقلال طلبی
۴- رشد اجتماعی :
دوره نوجوانی ، دوره نوسانها ، فعالیت ها و رفتارهای هیجان انگیز در بعد اجتماعی است گرچه نوجوان به نظر بزرگسالان اهمیت می دهد . اما اندیشه های همسالان خود را به بزرگسالان ترجیح می دهد و سعی می کند در میان انها پذیرفته شده و نقش داشته باشد.
۱- رشد اخلاقی :
رشد اخلاقی با رشد اجتماعی ارتباط نزدیکی دارد و برای ادامه زندگی سالم و سازنده ضروری است ، بطور معمول صفات اخلاقی مطلوب اکتسابی هستند .
انواع اختلالات روانی و رفتاری در نوجوانان
۱- رفتارهای ناهنجار اجتماعی :
خود سری و مخالفت با والدین ، معلم و پزشک – عدم شرکت در رویدادهای خانوادگی و جدال با خواهران و برادران ، ایجاد موانع در راه تحصیل ، زندگی خانوادگی .
۲- افسردگی :
گوشه گیری و در خود فرو رفتن در سنین نوجوانی تا حدودی طبیعی است اما اگر از حد طبیعی تجاوز کند بعنوان اختلال افسردگی باید مورد توجه قرار گیرد.
افسردگی عبارت از بروز علائم افسردگی بیش از هفته ای ۳ بار و هر بار بیش از ۳ ساعت در نوجوانان بصورت غم واندوه ،بیحوصلگی ،بیقراری و اشکال درتمرکز می باشد . احساس بی علاقه گی نسبت به همه چیز ، گریه کردن های مکرر ، لذت نبردن از زیباییهای زندگی و …
با مشاوره روانپزشکی و درمانهای مختلف غیر داروئی و داروئی می توان به آنها خانمه داد .
۳- رفتارهای خشونت آمیز:
رفتارهای خطر آفرین در اثر مصرف مواد مخدر تشدید می شوند و منجر به حوادث مختلف مثل فقر و خودکشی ، به خصوص در میان نوجوانان پسر می گردد .
۴- مشکلات تحصیلی :
دشواری های روانی یا محیطی زمینه ساز این مشکلات هستند .
مدرسه هراسی ، مدرسه گریزی و عدم پیشرفت تحصیلی نمونه هایی از مشکلات تحصیلی هستند .
۵- هراس از مدرسه و منزل :
گریز از خانه نشانه فشار محیط – بد رفتاریها ، مشکلات روانی خود نوجوان است . رفتار صحیح با نوجوان و حل به موقع و درست مشکلات از بروز این رفتارها پیشگیری می کند .
۶- بیماریهای وخیم روانی :
پیکوز ، اسکیزوفرنی ، در جریان فشارهای هیجانی دیده می شود . معمولاً سایکوز بزرگسالان با پشت سر گذاشتن یک دوره سایکوز در نوجوانی همراه است .
الف- مهارتهای شاد زیستن
زندگی تغییر پذیر است اگر خودمان را تغییر دهیم با خودتان رقابت کنید نه با دیگران شما در هر مرحله و رتبه ای از ثروت ، دانایی و قدرت و منزلت اجتماعی که باشید مسلماً افرادی بالاتر از شما وجود دارند . به جای انکه سعی کنید به دیگران برسید سعی داشته باشید که توانایی های خود را روز به روز افزایش دهید .اگر هدف شما حد بالای هر چیز باشد اگر به آن نرسید مسلماً شکست خورده اید اما اگر مقصد شما رسیدن از یک نقطه به نقطه بالاتر و نه بالاترین نقطه باشد احتمال کامیابی شما قطعاً بیشتر است و مسلماً آدمهایی که احساس پیروزی و موفقیت می کنند از نظر روانی سالمترند .هدفمند زندگی کنیم و برای رسیدن به هدف نقاط قوت و ضعف خود را بشناسیم .
ب- برای شاد زیستن تلاش کنید .
برای داشتن یک زندگی شاد ، به تلاش نیازمندیم و نگرش ها در این مورد بسیار با اهمیت است . تلاش امتیاز و شوق انسان برای یادگیری ، خود آزمایی آزمایش و تجربه است .اشتباه عده ای از مردم این است که تنها برای رسیدن به یک هدف که همان هدف نهائی است تلاش می کنند و نه برای لذت بردن از کار کردن .و به همین علت است که وقتی به اهداف مورد نظر نمی رسند مایوس وافسرده می شوند .اگر ما به خاطر دوست داشتن و لذت از کار ، آن را به انجام برسانیم دیگر شکی وجود نخواهد داشت ، نتایج خود به خود عاید می شود .
ج: محدودیت های خود را قبول کنید :
انتظارات نامعقول از خود نداشته باشید و قبول کنید که خداوند در وجود شما استعدادها و محدودیت هایی قرار داده است که با آگاهی از آنها می توانید انتظارات از خود را عقلانی و منطقی کنید .اگر هوش شما در حد متوسط است از خود انتظار نداشته باشید که به مراتب علمی که نوابغ و سرامدان دست یافته اند نایل شوید .اگر از نظر روانی قدرت تحمل تنش و فشار را ندارید مسئولیت های سنگین وپر استرس را نپذیرید ، و سلامت روانی خود را به خطر نیندازید ، زیرا در این موقعیت ها احتمال شکست و ناکامی به مراتب بیشتر است .آیا برای شاد زیستن دانش و مهارتی کسب نموده اید ؟برای شاد زیستن مهارتهایی وجود دارد که با بهره گیری از انها می توانید نقش موثری در شاد زیستن خود داشته باشید .
الف- در زمان حال زندگی کنید :
آرامش ذهنی و کارآئی فردی ما به میزان توانایی برای زیستن در لحظه حال بستگی دارد ، گذشته از دیروز و اتفاقاتی که افتاده و آنچه فردا ممکن است پیش بیاید ، حال جایی است که ما در آن هستیم .از این دیدگاه کلید شادی و خوشحالی ما در متمرکز کردن ذهن در لحظه حال است . یکی از نکات خوب و مهم در مورد بچه ها این است که آنها خود را بطور کامل در لحظه حال غرق می کنند. کاملاً درگیر فعالیت های کنونی خود می شوند که این فعالیت ها حتی ممکن است تماشای یک پروان ، نقاشی کردن و هر چیز دیگر باشد که کودک انرژی خود را صرف آن می کند .اما وقتی بزرگ می شویم همزمان هنر فکر کردن و نگران بودن را یاد می گیریم ، به مشکلات گذشته و آینده اجازه می دهیم که در زمان حال ما جمع شوند ، همچنین یاد می گیریم که لذت ها و شادی های خود را به عقب بیاندازیم و به این امید باشیم که شاید آینده بهتر از حال باشد .
ب: لبخند بزنید :
خوشرو بودن نه تنها از شدت تنشها و استرسهای فردی می کاهد بلکه باعث می شود اطرافیان شخصی و کسانی که بنحوی با او ارتباط دارند ، با حضور او احساس راحتی ، شادمانی و تجدید روحیه کنند و با برخورد مناسب خود موجب افزایش اعتماد بنفس و شادمانی وی را فراهم آورند .
ج : گاهی کودک شوید :
گاهی لازم است مانند بچه ها و دنیای شاد و آزاد و بی غل و غش آنها کمی خود را رها کنید ، بخندید ، شوخی کنید ، شوخ طبعی را در خود پرورش داده و گاهی از بازی کردن لذت ببرید ، نقاب بزرگسالی را برای تفریح و خوشی برداشته و همیشه سنگین ، منظم و جدی نبوده و نسبت به جهان با شکوهی که در آن زندگی می کنیم احساس حرمت و شگفتی داشته باشید .
د: قاطع باشید :
قاطعیت به معنای ابراز خشم و پرخاشگری نیست بلکه به آن معناست که خواسته ها و احساسات خود را صریح و بی پرده و بدون اضطراب یا خشونت و تندی بیان کنید و در مقابل خواسته ها و توقعات نامعقول دیگران مقاومت نمایید .چنین برخوردی هم باعث افزایش عزت نفس و حس احترام به خود می شود و هم مانع از آن می شود که با فرو خوردن و عدم بیان احساس خود نسبت به اطرافیان و خواسته های نامعقول آنها ، قلب خود را پر از بغض و کینه نسبت به آنها نماییم .
هـ - اوقاتی را برای خود اختصاص دهید :
به یاد داشته باشید که جسم و روان شما حقوقی دارند که هیچ کس بیش از شما شایسته برآوردن آن حقوق نیست . لازم است انسان در زمانهای خاصی فقط برای خود زندگی کند و آنچه را دوست دارد انجام دهد و به آنچه علاقمند است بپردازد و در غیر اینصورت نقش حاصل از کارها و مسئولیت های اجباری و گاه نامطلوب ، او را از پای در خواهد آورد . مطمئناً کسانی می توانند به دیگران احترام بگذارند و به جامعه خود خدمتی کنند که در درجه اول به خود بعنوان یک انسانی که جانشین خداوند در طبیعت است احترام بگذارند و جای حود را با پرداختن بیش از حد به تکالیف و غفلت از حقوق خود فرسوده نسازند .