مجله  پژوهشگران  فروردین و اردیبهشت 1384، شماره 2 

نویسنده : گزارش: دکتر زهره زرشناس
20
پژوهشکده زبان شناسی متشکل از 27 عضو هیئت علمی، دو کارشناس پژوهشی و دو کارمند دفتری، در راستای اهداف پژوهشگاه در سه بخش «زبان شناسی عمومی»، «فرهنگ و زبان های باستانی» و «گویش شناسی» فعالیت می کند.

هدف اصلی پژوهشکده زبان شناسی مطالعه علمی زبان فارسی و دیگر زبان ها و گویش های رایج در ایران، شناخت ریشه های تاریخی زبان فارسی و تقویت و گسترش امکانات آن برای برآوردن نیازهای نوین جامعه علمی است.

این پژوهشکده در جهت نیل به این هدف، تاکنون موفق شده است طرح های پژوهشی بسیاری را به اجرا درآورد و طرح هایی نیز با همین روال دردست اجرا دارد که عناوین آنها به تفکیک در پایان گزارش ارائه شده است.

پژوهشکده زبان شناسی در تاریخ 11/6/1374، به برگزاری سمینار گویش شناسی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، با شرکت استادان دانشگاه های تهران و شهرستان ها اقدام کرد که با موفقیت بسیاری همراه بود.

این پژوهشکده همچنین در سال 1374 سومین کنفرانس زبان شناسی را با همکاری دانشگاه علامه طباطبایی برگزار کرد که مجموعه مقالات آن در پژوهشگاه به چاپ رسیده است.

هیئت علمی این پژوهشکده جهت غنی سازی طرح های تحقیقاتی خود هر زمان که ایجاب کرده است، سفرهایی به خارج و داخل کشور داشته اند که در پایان هر سفر، نتایج حاصل به معاونت پژوهشی گزارش شده است؛ همچنین مقالات بسیاری را در کنفرانس های داخل و خارج ارائه کرده اند.

اعضای پژوهشکده زبان شناسی در کنار فعالیت های پژوهشی خود، در عرصه آموزش نیز فعالیت چشمگیری داشته اند و به پیشبرد آن در پژوهشگاه و سایر دانشگاه ها یاری رسانده اند.

پژوهشکده زبان شناسی از مهرماه سال 1368 تاکنون 15 دوره کارشناسی ارشد در دو رشته زبان شناسی همگانی و فرهنگ و زبان های باستانی را با موفقیت برگزار کرده است.

این پژوهشکده با توجه به توان علمی شایسته (5 استاد، 3 دانشیار، 9 استادیار و 10 مربی پژوهش) و با تلاش بسیار، به کسب مجوز برای برگزاری دوره های دکترا در دو رشته فرهنگ و زبان های باستانی و زبان شناسی همگانی موفّق شده و از سال 1381 دو دوره دکترا در همین دو رشته برگزار کرده است و اکنون 12 دانشجوی دوره دکترا دارد.

شایان ذکر است که پژوهشکده زبان شناسی تاکنون مجری و برگزارکننده آزمون ورودی دو دوره دکترا در این دو رشته بوده است.

مدرسان این پژوهشکده از آغاز فعالیت های آموزشی پژوهشکده زبان شناسی تاکنون، راهنمایی، هدایت و مشاوره بیش از 150 رساله کارشناسی ارشد دانشجویان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی را برعهده داشته اند.

همچنین تعدادی از اعضای هیئت علمی این پژوهشکده، مدیریت گروه های علمی انجمن زبان شناسی ایران را برعهده دارند. این گروه ها از نظر علمی بسیار موفق اند و گزارش جلسات آنها (به ویژه گروه گویش شناسی)، پیوسته در مجلّه های پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (پژوهشگران، فرهنگ)، فرهنگستان زبان و ادب فارسی و انجمن زبان شناسی ایران به چاپ می رسد.

پژوهشکده زبان شناسی، افزون بر این فعالیت ها، نشریه تخصصی فرهنگ ویژه زبان شناسی را منتشر می کند؛ که تاکنون چندین شماره از آن منتشر شده است.

عناوین طرح های پژوهشی
الف ـ طرح های منتشرشده
1. گویش کردی مهاباد

دکتر ایران کلباسی، 1362

2. آفرینش در ادیان

دکتر مهشید میرفخرایی، 1366

3. گزیده های زادسپرم

ترجمه دکتر محمدتقی راشدمحصل، 1366

4. روایت پهلوی

ترجمه دکتر مهشید میرفخرایی، 1367

5. درآمدی بر جامعه شناسی زبان

دکتر یحیی مدرسی، 1368

6. بندهش هندی

دکتر رقیه بهزادی، 1368

7. شایست ناشایست

آوانویسی متن پهلوی و ترجمه از دکتر کتایون مزداپور، 1369

8. نجات بخشی در ادیان

دکتر محمدتقی راشدمحصل، 1369

9. فرهنگ، کتاب ششم

ویژه زبان شناسی، به کوشش یحیی مدرسی، بهار 69.

10. زبان اوستایی

سی. ن. سوکولف، ترجمه دکتر رقیه بهزادی، 1370

11. زند بهمن یسن

تصحیح و ترجمه دکتر محمدتقی راشدمحصل، 1370

12. فارسی اصفهانی

دکتر ایران کلباسی، 1370

13. بررسی هادخت نسک

دکتر مهشید میرفخرایی، 1371

14. گویش افتری

همادخت همایون، 1371

15. واژه نامه زبان شناسی و علوم وابسته

همادخت همایون، 1371

16. هیتی ها

ترجمه دکتر رقیه بهزادی، 1371

17. فرهنگ، کتاب سیزدهم

ویژه زبان شناسی، به کوشش یحیی مدرسی، زمستان 71.

18. زبان و ادبیات فارسی در بوسنی و هرزگوین

دکتر احمد صفارمقدم، 1372

19. وام واژه های ایرانی میانه غربی در زبان ارمنی

دکتر ماریا ایوازیان ـ ترزیان، 1372

20. درآمدی بر زبان شناسی تاریخی

دکتر یحیی مدرسی، 1373

21. گویش کلیمیان اصفهان (یک گویش ایرانی)

دکتر ایران کلباسی، 1373

22. وندهای رایج در زبان انگلیسی

دکتر احمد صفارمقدم، 1373

23. گویش ساری (مازندرانی)

گیتی شکری، 1374

24. واژه نامه گویش بهدینان شهر یزد (فارسی به گویش همراه با مثال)

جلداول: آـ پ، دکتر کتایون مزداپور، 1374

25. فصلنامه فرهنگ (شماره 17)

ویژه زبان شناسی، 1375. (دبیران: دکتر زهره زرشناس، دکتر مصطفی عاصی)

26. گویش کلاردشت (رودبارک)

دکتر ایران کلباسی، 1376

27. مجموعه مقاله های سومین کنفرانس زبان شناسی (5 ـ 6اسفند 1374)

به کوشش دکتر یحیی مدرسی و دکتر محمد دبیرمقدم، 1376

28. فرهنگ کوچک زبان پهلوی (چاپ سوم)

دیوید نیل مکنزی، ترجمه دکتر مهشید میرفخرایی، 1379

29. ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز

دکتر ایران کلباسی، 1380

30. شش متن سغدی ـ بخش نخست

دکتر زهره زرشناس، 1380

31. فصلنامه فرهنگ (شماره 37 و 38)

ویژه زبان شناسی، 1380 (دبیر: دکتر زهره زرشناس)

32. برگزیده شاهنامه فردوسی

دکتر احمدعلی رجایی بخارایی، به کوشش دکتر کتایون مزداپور، 1381 (چاپ سوّم).

33. ریشه یابی نام های خاص ارمنی (برگرفته از زبان های ایرانی)

دکتر ماریا آیوازیان ـ ترزیان، 1381

34. فرهنگ دبستانی (دو جلد)

گیتی شکری، 1382 (چاپ دوّم)

35. استاد هراچیا آچاریان و ایران شناسی

دکتر ماریا آیوازیان ـ ترزیان، 1382

36. بغان یسن

دکتر مهشید میرفخرایی، 1382

37. سروش یسن

دکتر محمدتقی راشدمحصل، 1382

38. واژه نامه توصیفی خاتم سازی

نسرین طباطبایی، 1382

39. واژه نامه توصیفی شیروانی کوبی و حلبی سازی

انوشه حسابی، 1382

40. گویش کلیمیان یزد (یک گویش ایرانی)

همادخت همایون، 1383

41. درآمدی بر زبان ختنی

دکتر مهشید میرفخرایی، 1384

42. فرهنگ، کتاب های اول تا پنجم

43. فرهنگ، کتاب های هفتم تا دوازدهم

ب ـ طرح های زیر چاپ
1. درآمدی بر زبان شناسی تاریخی (چاپ دوم)

2. فرهنگ فارسی میانه ــ فارسی (طرح گروهی)

مجریان طرح: دکتر محمدتقی راشدمحصل، دکتر کتایون مزداپور، دکترمهشید میرفخرایی، با همکاری دکتر منیجه احدزادگان آهنی

ویراستاران علمی: دکتر کتایون مزداپور، دکتر مهشید میرفخرایی

ویراستار فنی: فرزانه وزوائی

3. واژه نامه توصیفی صحافی سنتی

سرپرست: نسرین طباطبایی

مجری: شیرین عباسی

4. تدوین کتاب لوترسلیری

سرپرست و مجری: دکتر واهه دومانیان.

5. تاریخچه واج های ایرانی

سرپرست و مجری: دکتر واهه دومانیان

6. دوگان های زبان ارمنی (معاصر و باستان، گویشی و محاوره ای) همراه با معادل های آن در زبان فارسی

سرپرست و مجری: دکتر ماریا آیوازیان

7. واژه نامه گویش بهدینان شهر یزد، ج 2 (ج 3 و 4 و 5 در اداره محترم انتشارات)

سرپرست و مجری: دکتر کتایون مزداپور

8. زندفرگرد وندیداد

سرپرست و مجری: دکتر کتایون مزداپور

ج ـ طرح های پایان یافته
1. بررسی دینکردهفتم

سرپرست و مجری: دکتر محمدتقی راشدمحصل

2. بررسی وندها (پیشوندها، پسوندها در یسناهای 22 ـ 27)

سرپرست و مجری: دکتر صغری سادات دربندی

3. سروش درون (بررسی یسن 3 ـ 8)

سرپرست و مجری: دکتر فاطمه جدلی

4. واژه نامه توصیفی معرق و منبت

سرپرست و مجری: نسرین طباطبائی

5. واژه نامه 63 گویش

مجریان: همادخت همایون، دکتر واهه دومانیان

6. ایجاد پایگاه داده های زبان فارسی با کامپیوتر (فاز3)

سرپرست و مجری: دکتر مصطفی عاصی؛ همکاران طرح: شهره باقری، زهرا یکتا گنجه ای، مهوش لطیفی

7. مادیان هزاردادستان

سرپرست و مجری: دکتر کتایون مزداپور

8. بررسی دستنویس ف 11

سرپرست و مجری: دکتر کتایون مزداپور

9. داستان های سغدی

سرپرست و مجری: دکتر زهره زرشناس

10. فصلنامه فرهنگ (شماره های 49 ـ 52)

ویژه زبانشناسی، 1383 (بهار و تابستان، پاییز و زمستان)

(دبیر: دکتر زهره زرشناس)

د ـ طرح های دردست اجرا
1. ـــ «اَرمن در شاهنامه» ــ بحثی درباره اَرمن و اَرمان در شاهنامه همراه با ترجمه بخش هایی از شاهنامه به زبان ارمنی

سرپرست و مجری طرح: ماریا آیوازیان

2. بررسی کتیبه سه زبانه شاپور اول در کعبه زرتشت

سرپرست و مجری طرح: دکتر امید بهبهانی

3. تهیه فرهنگ نام های خاص در ایران بزرگ مشتمل بر فلات ایران و آسیایمرکزی

سرپرست و مجری طرح: دکتر رقیه بهزادی

4. آب زوهر (بررسی یسن 63ـ69)

سرپرست و مجری طرح: دکتر فاطمه جدلی

5. راهنمای زبان سنسکریت

سرپرست و مجری طرح: دکتر محمدتقی راشدمحصل

6. فرهنگ فارسی میانه (زند)

سرپرست و مجری طرح: دکتر منظر رحیمی ایمن

7. بررسی سوتره علت و معلول عمل به زبان سغدی

سرپرست و مجری طرح: دکتر زهره زرشناس

8. همکردهای اسمی (ترکیب های اسمی) در اوستا

سرپرست و مجری طرح: دکتر صغری سادات دربندی

9. تصحیح متن کتاب کنزالاسرار پازواری مازندرانی

سرپرست و مجری طرح:گیتی شکری

10. مجموعه آموزشی زبان فارسی

سرپرست و مجری طرح: دکتر احمد صفارمقدم

11. تدوین واژه نامه های توصیفی برای پیشه ها و هنرهای سنتی

سرپرست طرح: نسرین طباطبایی

مجریان طرح: انوشه حسابی، نسرین طباطبایی

12. بررسی گونه گفتاری و عامیانه فارسی تهران

سرپرست طرح: دکتر داریوش سپنج

مجریان طرح: داریوش سپنج، زهره شریفیان، دکتر گلریز صالح

13. واژه نامه های بسامدی اسرارالتوحید و دیوان شمس تبریزی

سرپرست و مجری طرح: دکتر مینو فطوره چی

سرپرست برنامه های رایانه ای: دکتر مصطفی عاصی

درونداد رایانه ای: فاطمه شیسی

14. فرهنگ توصیفی گونه های زبانی ایران

سرپرست و مجری طرح: دکتر ایران کلباسی

15. بررسی سرنوشت روان پس از مرگ براساس باورهای دینی

سرپرست و مجری طرح: حمیده گرگ یراقی

16. جامعه شناسی زبان (زبان، مهاجرت، برنامه ریزی)

سرپرست و مجری طرح: دکتر یحیی مدرسی

17. تحول معنایی واژه های فارسی میانه، هنگام درآمدن به فارسی جدید

سرپرست و مجری طرح: دکتر کتایون مزداپور

18. اصل تهیگی (= خلأ) بنابر آموزه بودا (برگردان فارسی از متن ختنی)

سرپرست و مجری طرح: دکتر مهشید میرفخرایی

19. تدوین فرهنگ «واژه های همایند» در زبان فارسی

سرپرست طرح: شیرین دخت نصرت

مشاور طرح: دکتر مصطفی عاصی

مجریان طرح: دکتر پروین اسلامی شعار، دکتر الیزابت سهراب، شیرین دخت نصرت

20. بررسی گویش نائین (تودشک)

سرپرست و مجری طرح: همادخت همایون