مجله  پژوهشگران  خرداد و تیر 1384، شماره 3 

نویسنده : دکتر سید سعید فیروزآبادی (1)
44
شرق شناسی در آلمان، سیری کاملاً متفاوت از دیگر کشورهای اروپایی چون هلند، فرانسه و انگلیس داشته است. دلیل این امر نیز بدیهی است: آلمان تا آغاز سده بیستم هرگز فرصت فعالیت های استعماری کشورهای یادشده را نداشت و هر بار هم که مهیای چنین امری می شد، جنگ و پیامدهای آن سبب می شد که یکسره دست از چنین فعالیت هایی بردارد. از این رو، رابطه سیاسی این کشور در گذشته با مشرق زمین و به خصوص با ایران تفاوت بسیاری با همین رابطه کشورهای دیگر با مشرق زمین دارد.

نخستین ارتباط سیاسی که در سال 1633م.، با سفر هیئتی از دربار شلزویگ ـ هولشتاین به ایران و مذاکراتی درباب تجارت ابریشم آغاز شد، با موفقیت چندانی در عرصه سیاسی همراه نبود. اما یکی از همراهان این هیئت، اندکی بعد گلستان سعدی را به زبان آلمانی ترجمه کرد؛ که این نخستین ترجمه این اثر به زبان آلمانی بو. آدام اولئاریوس که اکنون بخشی از سفرنامه او به فارسی نیز ترجمه شده است، با این اثر، شاعران آلمانی زبان را با این ادبیات آشنا ساخت.

حدود یکصد و پنجاه سال بعد هامر ـ پورگشتال اتریشی نیز غزل های حافظ را به آلمانی ترجمه کرد؛ و این چنین بود که بزرگ ترین شاعر آلمان، گوته، شیفته این شرق ناب شد و چاره ای جز آن ندید که قلم به دست گیرد و خود اثری با عنوان دیوان غربی ـ شرقی بنگارد. همزمان، در دوره ادبی رمانتیک، توجه فراوانی به ادبیات مشرق زمین شد و فریدریش روکرت پس از آشنایی با هامر ـ پورگشتال، آثار ادبی از زبان های فارسی و عربی و در این بین بار دیگر غزل های حافظ را با حفظ قالب غزل فارسی ترجمه کرد. این قالب جدید، این چنین به بوستان زبان آلمانی وارد شد و شاعرانی چون آگوست گراف فون پلاتن با بهره گیری از این قالب و صور خیال شعر فارسی شعر سرودند.

بانو شیمل در شرق شناسی پیرو همین سنت بود. با نگاهی به فهرست آثارش درمی یابیم که وی بارها از آثار روکرت و ترجمه های او یاد می کند؛ از این رو، در ترجمه شعر فارسی نیز می کوشد تا همین قالب ها را حفظ کند. بی شک ترجمه شعر بدون آگاهی ژرف از تصویرها و مفاهیم نهفته در پس هر تصویر، کاری ناممکن است؛ به همین دلیل نیز پروفسور شیمل مجموعه ای از درس های زبان فارسی خود در دانشگاه هاروارد را در کتاب گل و ستاره، دنیای تصویرها در شعر فارسی گردآوری و ارائه می کند و می کوشد خواننده را با ژرفای این تصویرها آشنا سازد و در این راه فقط قالب ها و صنایع ادبی را شرح نمی دهد، بلکه منابع شعر فارسی از جمله قرآن و حدیث، ایران باستان، تاریخ و جغرافیا، جانداران و سنگ ها، خورشید، باد و دریا و حتی خوشنویسی، طب و کیمیا، رؤیا و آیینه و بانگ جرس را مطرح می سازد.

نکته جالب در این اثر، افزون بر تصویرها، توصیف تأثیر شعر فارسی بر ادبیات دیگر کشورها و یافتن جنبه های مشترک فرهنگی است. این جنبه های مشترک، دقیقا همان هدفی است که شیمل در سایر آثار خود همچون صور خیال در آثار مولانای رومی (1949)، من بادم و تو آتش (1978)، شکوه شمس (1979) دنبال می کند و حتی در آخرین اثر او کتابی با عنوان شادکامی، شعر زنان کشورهای مسلمان (2004) نیز مشاهده می شود. نگرش شیمل به ادبیات و شعر و به خصوص شعر فارسی، آشنایی هرچه ژرف تر با فرهنگ مشرق زمین و برانگیختن احساس همدلی بیشتر است. مخاطب کتاب گل و ستاره بی شک مردم مغرب زمین است؛ ولی تردیدی نیست که برای فارسی زبانان هم آشنایی با شیوه نگارش بانو شیمل به ادب فارسی می تواند زمینه ساز درک بهتر فرهنگ خویش و یافتن جنبه های مشترک آن با ادبیات جهانی باشد.

و ترجمه این کتاب به زبان فارسی می تواند در شناساندن دیدگاه این بانوی نام آور در عرصه شرق شناسی برای فارسی زبانان گامی مؤثر باشد.

1. عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی

فهرست پایان نامه های کارشناسی ارشد

رشته تاریخ

عنوان پایان نامه
تجارت و نقش سیاسی ـ اجتماعی و اقتصادی ـ تجاری از مشروطیت تا پایان قاجار

سیری در تاریخ عقاید و آداب و رسوم مندائیان جنوب ایران

ظل السّلطان در عهد ناصری

تاریخچه تأسیس مدارس جدید از عهد مظفرالدین شاه تا پایان دوره قاجاریه

حکومت و اختلافات قبیله ای اعراب در خراسان و نقش آن در انقراض دولت بنی امیه

بختیاری ها و تحولات سیاسی ایران از مشروطه تا اولتیماتوم روسیه

زندگی نامه، آرا و عقاید سیاسی و اقتصادی مرتضی قلی خان صنیع الدوله

روابط خارجی حکومت آق قویونلو

روند تاریخی مهاجرت ترکان به آذربایجان و آثار و نتایج آن

تحولات سیاسی قزوین از مشروطیت تا پایان عصر قاجار

داعیان فاطمی در ایران تا عصر حسن صباح

مناسبات سیاسی و فرهنگی قطب شاهیان دکن با ایران عصر صفوی

موقعیت اجتماعی و جایگاه سیاسی ـ اقتصادی بازرگانان ایران در ارتباط با عصر قاجار

علما و خاندان های امامی جبال و خراسان از ابتدا تا پایان قرن چهارم هجری

تاریخ حکام نیشابور به استناد سکه ها

رقابت عنصر ایرانی و عرب در دوره اول خلافت عباسی

بررسی کتاب سیاستنامه و نفی انتساب قسمت هایی از این کتاب به خواجه

سیاست های قبیلگی و اقتصادی با توجه به فتح ایران در دوره عمر و عثمان

اصطلاحات، تعابیر و مفاهیم نظامی، دیوانی و اقتصادی

مسئله هرات در زمان محمدشاه قاجار و نقش روس و انگلیس

شناخت اوضاع سیاسی کردستان از 1297 تا 1325

عوام توسعه فرهنگی ایران در عصر مغول

تاریخ روابط ایران و آلمان در دوره رضاشاه

اوضاع اجتماعی ـ فرهنگی و هنری ایران در عصر جلایریان

گرجستان در دوره تیموری

بررسی زمینه های سیاسی ـ اجتماعی کودتای 1299 تا آغاز سلطنت رضاشاه

سیاست کریمخان زند درقبال ایلات

موقعیت ایلات و عشایر تربت حیدریه از سقوط اصفهان تا عصر ناصرالدین شاه

تصحیح نسخه خطی خصایل سردار

تاریخ دانشوران و هنرمندان سبزواری در عصر صفوی

دانش مسلمین و شیوه های علمی آنان

اوضاع سیاسی کردستان در دوره شاه عباس اول

بررسی نقش تصوف و صوفیگری در اعتلا و انحطاط سلسله صفوی

زندگانی و تکاپوهای سیاسی خان احمدخان گیلان

نقش ایل قشقایی در تحولات سیاسی ایران از پایان جنگ جهانی دوم تا کودتای 28 مرداد32

مناسبات سیاسی ایران و عثمانی از سقوط صفوی تا مرگ نادر افشار

پایگاه اجتماعی خانقاه ها از خوارزمشاهیان تا مغول

بررسی مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران در دوره عمربن خطاب

تبیینی از تاریخ ایران از سقوط اصفهان تا استقرار قاجار

موقعیت سیاسی صوفیان از سقوط صفویه تا جلوس ناصرالدین شاه

نظام سیاسی و اجتماعی و اقتصادی حکومت های متقارن ایرانی

مناسبات بین ازبکان و صفویان در عهد شاه عباس اول

بررسی ساختار تشکیلات قضایی صفویان (1135 ـ 996 ه . ق.)

حاکمیت شاه اسماعیل اول و مسائل حکومت دینی آن

نیشابور در عصر غزنوی و سلجوقی

بررسی تاریخی امتیازات و قرادادهای نفت شمال ایران

روابط ایران و کمپانی هند شرقی انگلیس در دوره زندیه

اوضاع سیاسی و اجتماعی اصفهان در دوره ترکمانان

اوضاع تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی خوی

روابط سیاسی ایران و روسیه از انعقاد عهدنامه ترکمنچای تا انقلاب مشروطیت ایران

اوضاع سیاسی ـ فرهنگی تبریز

احزاب سیاسی ایران از شهریور 1320 تا کودتای 28 مرداد 1332

اوضاع سیاسی و اجتماعی و فرهنگی ایران

چگونگی، چرایی، و فرایند تکوین و توسعه تصوف در خراسان قرن پنجم هجری

اصفهان در عصر سلجوقیان

اوضاع فرهنگی مشهد از برگزاری مشروطیت

اوضاع فرهنگی ـ اجتماعی ایران در عهد طاهریان (نیمه نخست قرن سوم هجری)

ایل قاجار در مازندران از آغاز پیدایش

تاریخ تحول قوانین و مقررات شهرنشینی

تحلیل سیاست های فرهنگی صفویان از 1038 ه . ش. تا 930 ه . ق.

وضعیت سیاسی بلوچستان از ابتدای سلطنت قاجار تا مشروطیت

اوضاع فرهنگی کردستان در دوره قاجار و رضاشاه

تاریخ لارستان در دوره قاجار (بررسی تحولات)

بررسی سیاست های ایران در آسیای مرکزی تا پایان دوره ناصرالدین شاه

مقایسه اصلاحات میرزاتقی خان امیرکبیر و میرزاحسین خان سپه سالار