مجله  پژوهشگران  آذر و دی- بهمن و اسفند 1385، شماره 10 و 11 

نویسنده : دکتر مظفر نامدار
71
کنگره ملی علوم انسانی کشور به همت «شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» در تاریخ 22 ـ 24 اسفند سال 1385 تحت عنوان «اولین کنگره ملی علوم انسانی، وضعیت امروز، چشم انداز فردا»، به مدت سه روز در محل مرکز همایش های صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.

در روزهای برگزاری کنگره، نزدیک به هزار نفر از استادان، دانش پژوهان و محققان رشته های مختلف علوم انسانی در قالب نشست های عمومی و تخصصی و کارگاه آموزشی، به بررسی مسایل، مشکلات، چالش ها و راهکارهای ارتقای علوم انسانی در کشور پرداختند.

ساماندهی برگزاری کنگره، از اواخر اردیبهشت سال 1385 در دستور کار «شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی» قرار گرفت و در اوایل خرداد همین سال فراخوان عمومی کنگره در نشریات کثیرالانتشار کشور منتشر شد. تا پایان دیماه سال 1385، استادان، دانش پژوهان و محققان گرایش های مختلف علوم انسانی، مقالات خود را حول هشت محور اساسی و زیر موضوعات آن به دبیرخانه کنگره ارسال کردند.

محورهای اصلی کنگره ملی علوم انسانی عبارت بودند از:

محور اول: وضعیت علوم انسانی در ایران معاصر

محور دوم: مناسبات علوم انسانی و علوم تجربی

محور سوم: نقش علوم انسانی در ارتقای علمی، فرهنگی و اجتماعی کشور

محور چهارم: نقش علوم انسانی در توسعه همه جانبه کشور

محور پنجم: علوم انسانی بومی ـ دینی

محور ششم: آسیب شناسی علوم انسانی و رشته های آن در کشور

محور هفتم: راهکارهای ارتقای علوم انسانی و رشته های آن در کشور

محور هشتم: نقش نهادهای کشور در ارتقای علوم انسانی

از زمان انتشار فراخوان کنگره تا پایان دیماه 1385 به طور کلی 358 عنوان مقاله به دبیرخانه کنگره واصل شد. از این تعداد 237 مقاله کل و 97 چکیده مقاله تا پایان مهلت مقرر نگاشته شد. کلیه مقالات واصله جهت داوری به کمیته علمی ارسال شد و در نهایت، 184 استاد از سراسر کشور مقالات رسیده را داوری کردند. از میان مقالات داوری شده، 78 مقاله جهت ارائه در نشست های عمومی و تخصصی کنگره برگزیده شد و در روزهای برگزاری کنگره ارائه شد. از مجموع 237 مقاله، 55 مقاله به دلیل نداشتن شاخص های لازم علمی مورد پذیرش شورای علمی کنگره و هیئت داوران قرار نگرفت و بقیه مقالات جهت انتشار، آماده شد.

در روزهای برگزاری کنگره، علاوه بر نشست های عمومی، 15 نشست تخصصی در زمینه علوم اجتماعی، مدیریت، زبان و ادبیات فارسی و زبان و ادبیات عربی و همچنین یک کارگاه تخصصی و آموزشی در زمینه کتابخانه مجازی و کاربری آنها در علوم انسانی ـ اجتماعی برگزار شد.

همچنین از زمان انتشار فراخوان تا روز برگزاری کنگره، کلیه گروه های دوازده گانه «شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی» پیش همایش هایی تخصصی در خصوص موضوعات و محورهای کنگره برگزار کردند که در مجموع، به برگزاری 24 نشست تخصصی انجامید.

دبیرخانه شورا جهت اطلاع رسانی به استادان و سایر دانش پژوهان علوم انسانی کشور، 5 شماره خبرنامه ویژه کنگره در تیراژ 9500 نسخه، و نیز 2000 حلقه دیسک فشرده منتشر کرد. مجلدی از چکیده مقالات واصله به کنگره نیز همراه با دیگر آثار، در روزهای برگزاری کنگره در اختیار مدعوین قرار گرفت.

دبیرخانه «شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی» در نظر دارد کلیه مقالات پذیرفته شده را در پنج جلد منتشر کند و هدف از آن این است که جامعه علمی و اجرایی کشور در جریان مسایل و معضلات مبتلا به علوم انسانی کشور قرار گیرد.

همچنین قبل از برگزاری کنگره، اعضای «شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی» و شورای علمی کنگره در تاریخ 2/11/85 با رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار کردند. در این دیدار، معظم له ضمن تأکید بر ضرورت ایجاد دگرگونی در حوزه علوم انسانی کشور، علوم انسانی را در ایران، غریب و منزوی و علت این غربت و انزوا را نیز شرایط ورود این علوم در گذشته به کشور اعلام کردند.

ضرورت روشن کردن اهمیت علوم انسانی در حوزه فرهنگ عمومی مردم و باور مسئولان، همچنین دادن امتیازاتی به فراگیران علوم انسانی جهت جذاب کردن این علوم برای جوانان و ضرورت توجه ویژه «شورای عالی انقلاب فرهنگی» به مسایل علوم انسانی، از جمله رهنمودهای رهبر معظم انقلاب در این دیدار بود.

«کنگره ملی علوم انسانی» در روز 22 اسفند با قرائت پیام ریاست محترم جمهوری توسط مدیر کل محترم دفتر سیاسی رئیس جمهور و همچنین سخنان وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری آغاز شد. ریاست محترم جمهوری نیز در پیام ویژه خود به کنگره ملی علوم انسانی، برگزاری این کنگره در کشور را با پشتوانه و پیش زمینه های عظیم فلسفی، اخلاقی، دینی و حقوقی کشور پس از انقلاب اسلامی، در آماده سازی فضای علمی و اجرایی کشور برای درک واقعیت های حاکم بر جهان و ایران و تلاش برای اصلاح آشفتگی های آن مؤثر دانستند و برای انجام این نهضت بزرگ علمی، ایجاد یک جبهه قوی علمی در علوم انسانی در کشور را که هدف آن نوآوری در علوم انسانی روز و همسازی آن با فرهنگ اسلامی باشد و بتواند مسایل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را با توجه به شرایط بومی حل کند؛ قدم اصلی برای ایجاد این نهضت عظیم علمی عنوان کردند.

در آخرین روز برگزاری کنگره، رؤسای گروه های تخصصی شورا در اقتصاد، علوم اجتماعی، علوم تربیتی، زبان و ادبیات فارسی و زبان های باستانی، فقه و حقوق، زبان و ادبیات عربی، مدیریت، زبان شناسی و آموزش زبان های خارجی، علوم سیاسی، روانشناسی، تاریخ، باستان شناسی، فلسفه، کلام و ادیان و عرفان، گزارشی از برآوردهای ده ساله گروه از اوضاع آموزشی و پژوهشی گرایش های مربوطه، مهم ترین چالش های علوم انسانی و گرایش های تخصصی آن، نتایج نشست ها و گردهمایی های تخصصی هر گروه و راهکارهای لازم برای ایجاد دگرگونی در علوم انسانی کشور، ارائه دادند.

پس از گزارش رؤسای گروه های تخصصی، جلسه پرسش و پاسخ پیرامون مسایل و معضلات علوم انسانی با حضور تعدادی از استادان صاحب نام گرایش های مختلف علوم انسانی از جمله: آقایان دکتر فرامرز رفیع پور، دکتر محمود سریع القلم، دکتر غلامعلی افروز، دکتر محسن خلیجی و...، با مدیریت دکتر مهدی گلشنی رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دبیر کنگره، برگزار شد و به سؤال های حاضران پاسخ داده شد.

اولین کنگره ملی علوم انسانی در بعدازظهر روز 24 اسفند سال 1385 با قرائت پیش نویس قطعنامه کنگره و سخنرانی اختتامیه دکتر غلامعلی حداد عادل ریاست محترم مجلس شورای اسلامی به پایان رسید.

در پیش نویس قطعنامه کنگره، ابراز امیدواری شد که نتایج این کنگره و نشست های تخصصی آن بتواند نویدبخش آغاز دوره جدیدی برای آموزش و پژوهش علوم انسانی در کشور باشد. در این قطعنامه، همچنین در خصوص فرهنگ سازی، ظرفیت سازی و بومی سازی نظریه ها و یافته های علوم انسانی از طریق:

1. تأسیس فرهنگستان علوم انسانی کشور؛

2. برگزاری جشنواره های ویژه علوم انسانی به منظور بزرگداشت اندیشمندان این علوم؛

3. افزایش منابع لازم در بودجه ها و برنامه های دولتی برای تقویت علوم انسانی؛

4. تعیین تعرفه های منطقی برای مطالعات و تحقیقات علوم انسانی؛

5. ایجاد جاذبه های تشویقی برای ورود نخبگان و افراد مستعد به علوم انسانی در نظام آموزشی و پژوهشی؛

6. تأسیس مراکز مطالعات میان رشته ای مسئله محور، در علوم انسانی؛

7. ایجاد شهرک های علمی و تحقیقاتی پیشرفته در حوزه علوم انسانی؛

8. تأسیس دبیرستان های کار و دانش در حوزه علوم انسانی به منظور علمی / کاربردی کردن مشاغل حرفه ای پاره ای از گرایش های این رشته و ایجاد بازار کار برای فارغ التحصیلان مقاطع مختلف علوم انسانی؛

9. تعریف و تبیین جایگاه نخبگان علوم انسانی در میان سایر نخبگان کشور؛

10. توجه به تأسیس انجمن های علمی / کاربردی مسئله محور در علوم انسانی؛

11. توجه به نخبگان جوان حوزه علوم انسانی و حل مشکلات آنها؛

12. توجه به منابع نظری و عملی اسلامی در تولید علم در حوزه علوم انسانی؛

13. توجه دقیق به ریز مسایل داخل کشور و برنامه ریزی برای استفاده از صاحب نظران گرایش های مختلف علوم انسانی در حل این مسائل و غیره تأکید شد.

در حاشیه برگزاری این کنگره، نمایشگاهی از آثار تولیدی دانشگاه ها و مراکز فعال در حوزه علوم انسانی نیز برگزار شد.