موضوع : پژوهش | مقاله

کندوکاوی در عوامل اختلاف

مجله فرهنگ کوثر دی 1379، شماره 46

نویسنده : محمدحسین پورامینی
همچنان که وحدت و یکپارچگی ملت ومسؤولین و گردانندگان انقلاب باعث پیروزی آن است، اختلاف ملت و یا اختلاف مسؤولین که قهرا سبب دو دستگی مردم نیز خواهدشد، موجب شکست انقلاب و در نتیجه نابودی آن خواهد گردید. بنابراین حفظ وتداوم نظام جمهوری اسلامی ایران در گروریشه یابی منشا اختلاف و تلاش در جهت رفع آن است.

بامراجعه به سخنان گوهربار امیرالمؤمنین علیه السلام می توان منشا برخی از اختلافات را تحت دوعنوان کلی خلاصه نمود:

الف - ناپاکی های درونی
حضرت علی علیه السلام سبب تفرقه و جدایی دربین مردم را ناپاکی های درونی و انگیزه های زشت می دانند: «انما انتم اخوان علی دین الله ما فرق بینکم الاخبث السرائر وسوء الضمائر...; همانا شما براساس دین خدا، با یکدیگر برادر و پیوسته هستید و تنهاناپاکی های درونی و انگیزه های زشت باعث تفرقه و جدایی در میان شما گشته است...» (1)

در توضیح واژه «ناپاکی های درونی »می توان جلوه هایی از آن را در موارد ذیل خلاصه نمود:

1 - خود پرستی و خود محوری
انسان خود پرست یا خود محور، کسی است که هوسهای او بت و محور او گشته است. به طوری که جز سود و منافع به چیزدیگری نمی اندیشد و همه چیز را فدای مصالح مادی خویش می نماید. ریشه خودپرستی را می توان درمقوله هایی چون «کبر»،«عجب »، «حسادت »، «ترس » و... جستجونمود. از نظر حضرت علی علیه السلام مبدا تمام عقده هایی که منجر به اختلافات و مانع تداوم انقلاب می گردد، خودپرستی و خودمحوری می باشد و این تلازم به حدی است که ایشان از اختلاف نیروها به اختلاف هوسهاتعبیر می نمایند و خود محوری و خودپرستی را بزرگ ترین خطری می دانند که هویت جامعه اسلامی و تداوم انقلاب راتهدید می کند. (2)

بنابراین برای مقابله با این آفت وریشه های اختلاف سازان، بر ما است که به مقابله و پیکار علیه خود پرستی به پاخیزیم.چرا که جهاد ومبارزه با دشمنان بیرونی فقطسبب پیروزی انقلاب می گردد و آنچه باعث تداوم وماندگاری این انقلاب می شود، چیزی جز مبارزه با دشمن درونی نیست. و لذابرهمین اساس است که پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله خطاب به گروهی از مسلمانان که پیروزمندانه از میدان جنگ برگشته بودند، فرمودند: «آفرین برگروهی که جهاد کوچک تر را انجام داده و جهاد بزرگ تر هنوز برآنان باقی است.»و هنگامی که از ایشان سؤال شد که جهادبزرگ تر کدام است؟ ایشان در جواب فرمودند: «جهاد با نفس.» (3)

حضرت علی علیه السلام در این خصوص می فرمایند: «اعملوا ان جهادالاکبر، جهادالنفس فاشتغلوا بجهاد انفسکم تسعدوا»; بدانید که بزرگ ترین جهاد، جهادمبارزه با نفس است، پس به جهاد خویش اشتغال ورزید تا سعادتمند شوید.» (4)

آنچه در می یابیم این است که اگر پیروزی در قبال دشمنان بیرون و درون بایکدیگرهمراه گردد، حاکمیت دینی در جامعه تداوم یافته و شعاع آن سراسر گیتی را فرا خواهدگرفت.

2 - کینه ورزی های شخصی و عقده ها
بی شک یکی از عواملی که موجب ایجاداختلاف در جامعه اسلامی می گردد، وجودعقده ها و کینه های شخصی در افراد می باشدکه نمونه افرادی که به این دلیل از صفوف مسلمانان جدا گشته و در مقابل حق ایستاده اند در تاریخ اسلام فراوان می باشد. ازجمله: هنگامی که رسول اکرم صلی الله علیه وآله آنچه بدان مامور بود در غدیر خم اعلام نمود و این امردر بلاد شایع گشت. نصربن حارث - کلده عبدی، از این موضوع آگاه شد، لذا به محضررسول خداصلی الله علیه وآله آمد و گفت: از سوی خدا امرکردی که گواهی به خدا و رسالت تو بدهیم، ونماز و روزه و حج و زکات را بجا آوریم، همه را ازتوپذیرفتیم و قبول نمودیم. حال به اینها اکتفاننمودی و باز دست پسر عمت را گرفته، وبلند نمودی و برما برتری دادی و گفتی: «من کنت مولاه فعلی مولاه » آیا این امر توست یا ازجانب خدا می باشد؟! رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمود: قسم به خدایی که جز او معبودی نیست، این امر از جانب خداوند است.»نامبرده پس از شنیدن این سخن به طرف شتر خویش رفت، در حالی که می گفت:«خدایا، اگر آنچه محمدصلی الله علیه وآله می گوید، راست وحق است، برما سنگی ببار و یا عذابی دردناک به ما برسان.» هنوز بر شتر خویش نرسیده بودکه سنگی از آسمان فروآمد و او رابه هلاکت رساند. و خداوند متعال این آیه رانازل نمود: «سال سائل بعذاب واقع » که به اعتقاد علمای شیعه و جمعی از علمای اهل سنت این آیه از قضیه غدیر و در این خصوص نازل شده است.» (5)

در روزگار حکومت حضرت علی علیه السلام نیزنمونه های بسیاری می توان یافت که وجودعقده ها و کینه های شخصی در افراد سبب جبهه گیری آن ها در مقابل حضرت شده بود.کسانی که دلهایشان مالامال از حقد وکینه نسبت به علی علیه السلام به خاطر جنگهای بدر،خیبر، حنین و غیره بود. آن ها به بهانه های مختلف ازحق جدا گشته و در مقابل ایشان جبهه گیری نمودند. چنان که در دعای ندبه می خوانیم: «افاودع قلوبهم احقادا بدریة و خیبریة «حنینیة و غیرهن فاضیت علی عداوته و اکبت علی منابذته »از این رو وجود حقد وکینه سبب می شودکه افراد حق را نادیده گرفته و در مقابل آن جبهه گیری نمایند.

در نظام انقلاب اسلامی ما نیز این امرمحسوس می باشد. چرا که شاهدیم افرادی راکه از انقلاب زخمی خورده و یا کینه ای در دل داشته و یاخواهان مسؤولیتی بوده و لیکن بدان نرسیده و دست نیافته اند، چطور بااعمال و رفتار و قلمهای خویش خواسته ویاناخواسته به «وحدت ملی » صدمه می رسانند و باعث ایجاد اختلاف در جامعه اسلامی می گردند. به طوری که حتی رادیوهای بیگانه از آنان تمجید می نمایند.مقام معظم رهبری - مدظله العالی - در این خصوص می فرمایند: «این افراد مختلفند.برخی ها عقده هایی دارند، بعضی ها کینه ای دارند، بعضی هاگله ای از کسی دارند. برای خاطر دستمالی قیصریه را آتش می زنند،برای خاطر دشمنی و یک کینه شخصی و یک محرومیت از فلان مسؤولیت که مایل بود به او بدهند، و مثلا داده نشد، برای خاطر یک اشتباه در فهم می بینند حرفی می زننداقدامی می کنند که در خدمت دشمن قرارمی گیرند.» (6)

3 - دنیاگرایی
دنیا گرایی یکی از آفات اساسی است که مخصوصا خواص یک جامعه را در معرض تهدید قرار می دهد; به طوری که به خاطرمنافع شخصی از قبیل مال پرستی،ریاست طلبی و... افراد خود را در مقابل حق قرار داده وحتی با جمع آوری عده و عده برای نیل به امیال شیطانی خویش تلاش می نمایند. رسول اکرم صلی الله علیه وآله بزرگ ترین نگرانی امت خویش را دنیا پرستی عنوان نموده و می فرمایند: «ان اکثر ما اخاف علیکم ما یخرج الله لکم من برکات الارض »; بیشترین نگرانی من بر شما، ازبرکاتی است که خداوند از زمین برشما عنایت می دارد.»، از حضرت سؤال کردند که منظورتان از برکات چیست؟ ایشان در جواب فرمودند: «زهرة الدنیا»; زیبایی دنیا. (7) وحضرت علی علیه السلام نیز دنیاگرایی را اساس وریشه تمام مشکلات معرفی می نمایند:«حب الدنیا راس الفتن و اصل المحن » (8)

با مراجعه به تاریخ اسلام می توان دریافت که چگونه گرایش خواص جامعه اسلامی به دنیا باعث اختلاف و تضییع حق گردید. به عنوان مثال می توان به ریاست طلبی طلحه وزبیر اشاره نمود، هنگامی که به انگیزه نیل ه ریاست با حضرت علی علیه السلام بیعت نمودند ولی از آن حضرت جواب منفی شنیدند. از این روسر به شورش برآورده و با ایجاد جنگ جمل،در صفوف مسلمین اختلاف ایجاد نمودند.ابن ابی الحدید می گوید: «طلحه و زبیر به هوس کوفه با علی علیه السلام بیعت کردند ولی آنگاه که پایداری علی علیه السلام را در این تصمیم، محکم و سازش ناپذیری وی را دیدند و مشاهده کردند که علی علیه السلام مصمم است خط اصلی حکومتی اش را بر مبنای کتاب و سنت پیامبرصلی الله علیه وآله قرار دهد، سربه شورش برداشتند.» (9)

در واقعه کربلا نیز دنیا پرستی کوفیان جلوه گر است. به طوری که عده ای به جهت عشق به داشته ها و عده ای برای به چنگ درآوردن موقعیت ها در مقابل عطایا و پست ها ومناصب پیشنهادی از سوی دستگاه یزیدی ازحق چشم پوشی نموده و بیعت با حسین بن علی علیه السلام را شکستند و به جنگ با او روی آوردند.

«دنیاگرایی » آفتی است که انقلاب اسلامی ما را نیز در معرض تهدید خویش قرار داده است. به طوری که مقام معظم رهبری بارها باذکر موارد تاریخی همه اقشار و به ویژه مسؤولین را بر آن توجه داده اند، چرا که این دنیاگرایی ها و ریاست طلبی ها است که باعث می شود افراد بجز منافع شخصی، به چیزی ننگرند و هنگامی که افراد فقط در پی کسب ریاست، جناح بازی، مال و... باشند و برای نیل به آن به هرعملی اقدام بنمایند، بی آنکه به مسائلی چون «دین »، «قانون » و «رهبری »- که محورهای وحدت در جامعه اسلامی هستندتوجه نمایند، بی شک «اتحاد» در جامعه صدمه دیده و «اختلاف » در کشور حاکم می گردد که ثمره آن جز از هم پاشیدگی نظام نمی باشد.

ب - فتنه های بیرونی
با مراجعه به سخنان امام علی علیه السلام درمی یابیم که حضرت از شیطان - که سرچشمه فتنه های بیرونی می باشد. - به عنوان عامل ایجاد اختلاف و شکاف نام برده ومی فرمایند: «ان الشیطان یسنی لکم طرقة و یریدان یحل دینکم عقدة عقده و یعطیکم بالجماعة الفرقة و بالفرقة الفتنه، فاصدفواعن نزغانه و نفثاته و...»; شیطان راههای خود را بر شما هموار می کند، می خواهد باگسستن گروه های همبستگی و ایجاد شکاف در صفوف متحد شما دین شما را سست کند وبه جای همبستگی و اتحاد، تفرقه و نفاق درمیان شما ایجاد نماید، در نتیجه تفرقه وآشوب و فساد در جامعه پدید آورد و بنابراین ضروری است که شما با وسوسه ها و افسونهای او پیکار کنید.» (10)

در قرآن کریم «شیطان » در دو معنا به کاررفته است:

1 - به معنای انسانهایی که در صدد گمراهی و به دام افکندن همنوعان خویش هستند.

2 - به معنای موجودات غیبی که در دل آدمی وسوسه ایجاد می نمایند. (11)

از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی در ایران،این نظام با توطئه های مختلف مواجه گشت که بزرگ ترین آن توطئه های شیطان بزرگ،آمریکا می باشد که به طرق مختلف سعی درایجاد اختلاف و تفرقه در بین نیروهای انقلاب داشته و دارد که از آخرین ترفندها و حیله های این شیطان بزرگ می توان به ادعاهای آن کشور جهت رابطه با جمهوری اسلامی اشاره نمود که تلاش می نماید بدین طریق با ایجادتردید و شبهه در بین مردم و جذب عده ای به سوی خویش، «وحدت ملی » ما را به «اختلاف ملی » مبدل سازد.

مقام معظم رهبری دراین خصوص می فرمایند:

«هدف حکومت آمریکا و دستگاه امپراطوری آمریکایی از این حرفها چیست؟هدف چند چیز است. یکی این که می خواهندآن چیزی که تا امروز وسیله وحدت ملت ایران بوده است، به وسیله اختلاف ملت تبدیل کنند، تاحالا ملت ایران به خاطر این که می دانستند دولت آمریکا دشمن آنهاست، درمقابل دشمنی آمریکا، اگر یک وقت اختلافات جزئی هم داشتند کنار می گذاشتند و متحدمی شدند. مقابله با آمریکا یکی از وسایل وحدت این لت بوده است. اینها می خواهندبا این جنجال ها همین وسیله وحدت ملت مارا به وسیله اختلاف تبدیل کنند.» (12)

لذا برماست با شناخت دشمن وکیدها ومکرهای آن همگام باهم و با اتکال به خداوندمتعال در صدد مقابله با آنها برآییم که در این صورت مکر شیطان بدون اثر خواهد بود. «ان کید الشیطان کان ضعیفا» (13)

پی نوشتها:

1 - نهج البلاغه، خطبه 113.

2 - رمز تداوم انقلاب در نهج البلاغه، محمدی ری شهری، ص 37.

3 - بحارالانوار، ج 19، ص 182.

4 - غررالحکم

5 - الغدیر، علامه امینی، ترجمه محمدتقی واحدی،ج 2، ص 127 - 128.

6 - روزنامه جمهوری اسلامی، 27/9/78.

7 - المحجة البیضاء، فیض کاشانی، ص 358.

8 - غررالحکم

9 - رسالت خواص، سیداحمدخاتمی، ص 90، به نقل از شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 11، ص 10.

10 - نهج البلاغه، خطبه 121.

11 - رمز تداوم انقلاب اسلامی، ص 41.