دریچه ای از هنر نیک ایران به جهان
گرایش به زیبایی یکی از اساسی‌ترین تمایلات فطری انسان و از جمله نیازهای روانی او است که افراد بشر از این حیث با یکدیگر مشترکند. این اشتراک سبب درک مفاهیم مشترک در میان آنها شده است. اصلی‌ترین زمینه برای بروز این گرایش، هنر است.
اهمیت موضوع
براساس سند چشم‌انداز در افق 1404، جمهوری اسلامی ایران، بایستی الهام بخش، فعال و مؤثر در جهان اسلام با تحکیم الگوی مردم‌سالاری دینی، توسعه کارآمد، جامعه اخلاقی، نواندیشی و پویایی فکری و اجتماعی، تأثیرگذار بر همگرایی اسلامی و منطقه‌ای باشد. بنابراین تعامل منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی طی 20 سال آینده جایگاه ویژه‌ای در چشم‌انداز 20 ساله کشور دارد.
از سویی امنیت ملی کشورها رابطه تنگاتنگی با ارتباطات بین‌المللی آنها دارد. بدون ارتباطات منطقی و قاعده‌مند مبتنی بر منافع ملی، واحدهای سیاسی قادر به تأثیرگذاری بر جامعه بین‌المللی و تعامل صحیح با سایر واحدهای سیاسی نخواهند بود.
اینک این سؤال مطرح است که آیا می‌توان با بهره‌گیری از هنر ایرانی بویژه خوشنویسی و ارزش‌های فرهنگی آن اعم از زیبایی‌شناختی، تاریخی، اصالت و محتوای ادبی و علمی، نقش و جایگاه کشورمان را در سطح منطقه‌ای و جهانی ارتقا بخشیم؟
خوشنویسی در هنر اسلامی
وقتی فردی به آیه‌ای از قرآن که روی دیوار مسجد است نگاه می‌کند، از طرفی ابتکار و خلاقیت و خط زیبای خطاط را تحسین می‌کند و از طرفی در مضمون این نوشته که مطلبی یادگرفتنی از قرآن است، می‌نگرد و از سوی دیگر با خدای خویش رابطه برقرار کرده و او را پرستش می‌کند.
خوشنویسی و انتقال فرهنگ اسلامی
در میان ملل جهان، خط منحصراً وسیله نمایش و ضبط و تفهیم مقاصد و افکار بوده اما ذوق لطیف ایرانی توانسته مانند سایر صنایع ظریفه، از خط بهره گرفته و قرن‌ها به عنوان یکی از مظاهر هنری ظریف و ملی خود آن را به نمایش بگذارد. خوشنویسان بزرگ ایران در سده‌های مختلف، با ذوق نوآورانه و خلاق خویش، رنگ و جلای خاصی به این هنر بخشیده و با عشق و ایمان، به این درّ گرانمایه را روز به روز، جلوه بیشتری بخشیده‌اند. قریب به هزار سال است که خوشنویسان، پیوسته درصدد تکمیل و توسعه خط بوده در قرن دهم به حد اعلای ترقی، زیبایی و شیوایی رسانده‌‌اند به‌طوری که صفا و شأن آن، زبانزد خاص و عام تاریخ هنر ایران زمین و جهان بوده است. سرزمین ایران مَهد و خاستگاه هنر در اوج زیبایی و ظرافت بوده است، تا آنجا که از دوران باستان تا به امروز، میعادگاه هدایت و معنویت و راهی برای انتقال فرهنگ اسلامی ایرانی به سایر ملل بوده است.
خوشنویسان با ارائه کلام پر ارزش بزرگان ادب پارسی و اشعار حکیمانه آنان همراه با مضامین عارفانه، تلاش می‌کردند هم تأثیر آن آثار را مضاعف ساخته و هم جلوه این هنر مقدس را دو صد چندان نمایند. خوشنویسی از اصیل‌ترین هنرهای اسلامی به شمار می‌آید و اولین بار کاتبان وحی زیباترین و بلیغ‌ترین کلام‌ها را که همان کلام خدای تعالی است، با آن زینت بخشیده‌اند.
خطاطی و کاربردهای گوناگون آن که شامل کتیبه نگاری، خوشنویسی روی بوم، کاغذ، سفال و غیره است در اشکال مختلف ظاهر گردیده و هنرمندان بزرگ بر دور گنبد نیلگون مسجد شیخ لطف‌الله و سردر و گنبد مسجد امام اصفهان، آیات قرآن را به خط ثلث بر کاشی لاجوردی نگاشته‌اند و نامشان جاودانه مانده است. در دهه‌های بعد استادان بزرگ این سرزمین، زیباترین آثار و قطعات را به رشته تحریر درآورده و نام نیکشان در کنار آثار دل‌‌انگیزشان، همواره زینت بخش موزه‌های جهان گردیده است.
خوشنویسی و فرهنگ ایرانی
به‌طور قطع، خوشنویسی از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین هنرهای ما ایرانیان است که ریشه در دوره‌های باستان و به‌طور مشخص دوره ساسانی دارد. خوشنویسی راهی برای بیان مفاهیم است بنابراین به همراه خود، تمدن و فرهنگ ایرانی را به دنیای امروز منتقل کرده و یکی از مؤلفه‌های فرهنگ و تمدن کشور ماست.
هنر فراموش‌شده
در واقع خوشنویس در گذشته ناشر فرهنگ بود و خوشنویس با مباهات زیر تابلوی خوشنویسی نام خود را می‌نوشت در حالی که نقاشان چنین جرأت و جسارتی را نداشتند، چون اساساً خوشنویسی نه تنها هنر بود بلکه هنر مقدس و عرفانی ایرانیان به شمار می‌آمد ولی این جایگاه به تدریج و با صنعتی شدن کشور و ورود صنعت چاپ ارزش و جایگاه خود را از دست داد به‌طوری که امروز بعضی‌ها خوشنویسی را دیگر هنر نمی‌دانند.
نتیجه‌گیری
با توجه به کارکردهای فرهنگ در معنای عام و خوشنویسی در حوزه خاص به این نتیجه می‌رسیم هنر خوشنویسی به عنوان یک عنصر فرهنگی که هم از جهت زیباشناختی، هم از بعد زبان و ادبیات، هم از بعد تعالیم فرهنگی بویژه آموزه‌های قرآنی و هم از حیث محتوایی می‌تواند نقش مؤثری در ارتقای مثبت روابط فرهنگی بین‌الملل ایفا کند و سطوح روابط فرهنگی کشورمان با سایر کشورها بویژه در منطقه که قرابت ایرانی و اسلامی با ما دارند را تعالی بخشد.
منابع و مأخذ
- بیست سال تلاش در مسیر تحقق اهداف انقلاب فرهنگی، انتشارات شورای عالی انقلاب فرهنگی
- خوشنویسی در ایران، لیلی برات‌زاده، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی
- زمینه فرهنگ‌شناسی، محمود روح‌الامینی، انتشارات عطار
- مدیریت ارتباطات، ری‌ام. برکو و سایرین، ترجمه دکتر سیدمحمد اعرابی و سایرین، انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی
- یادنامه کلهر، انجمن خوشنویسان ایران
منبع: / روزنامه / ایران ۱۳۹۰/۷/۱۴
نویسنده : سیدعلی نوربخش
نظر شما