ذکر و یاد خداوند نقش اساسی در زندگی بشر ایفا می کند. کسی که به ذکر قولی و عملی مشغول است، هرگز از خداوند غافل نیست. لذا خداوند همواره در محضر اوست و او خود را در محضر خداوند می یابد. پس به سبب حضور همیشگی در محضر خداوند نه تنها از شر و بدی در امان است، بلکه همه کمالات برای او فراهم می آید؛ زیرا در محضر خداوند بودن، جز کمال یابی نیست؛ چرا که انسانی که در محضر خداوند است در مقام قرب الهی قرار گرفته است و تقرب و قرب در فرهنگ قرآنی زمانی تحقق می یابد که انسان، صفات الهی را در خود می یابد و خود را مظهر خداوندی می بیند.
بنابراین، ذکر خداوند به معنای تقرب و متاله شدن است. کسی که متاله است، از سوی خداوند ماذون به خلافت الهی است. پس نه تنها هر شر و بدی را از خود دور و خیر و خوبی را نصیب و بهره خود می کند، بلکه در مقام مظهر ربوبیت الهی، از دیگران نیز می تواند بلائی را دور و خیر و نیکی را نزدیک کند و آنان را از خیر خود بهره مند سازد.

البلاء للولاء
آنچه از مصیبت و بلا به ظاهر به متاله می رسد، در حقیقت خیر است که با ظاهر مصیبت و بلا به چشم می آید؛ از این رو انسان کامل و متاله (خدایی) شده، از بلا نمی گریزد و از آن حزن به دل راه نمی دهد و خوفی از آن در دل ندارد. این که گفته شده البلاء للولاء یکی از معانی آن این است که بلا برای اهل ولایت همانند نمک زندگی عمل می کند و طعام و غذای جان اهل ولایت را مزه و طعم الهی می بخشد و او را برای دریافت مقامات برتر و صفات کامل تر آماده می سازد. بلا برای او در حقیقت همانند ابزاری برای سعه صدر و انشراح قلب عمل می کند. ذکر الهی کارکردهای بسیاری در زندگی انسان دارد. از جمله این که موجب آرامش و اطمینان قلب و آرامش روحی و روانی انسان می شود. (رعد، آیه 28) بنابراین، هرگز حزن و اندوهی از گذشته و حذف و ترسی از آینده ندارد و در یک آرامش و اطمینان شگفتی به سر می برد.
همچنین، کسانی که اهل ذکر هستند، خداوند نیز به یاد ایشان است. (بقره، آیه 152) این یاد خداوند به معنای آن است که هرگز چیزی جز خداوند در دل های ایشان جا نمی گیرد، پس چیزی به معنای خوف و حزن ندارند و هرگز احساس تنهایی نمی کنند و همواره در محضر خداوند هستند و خداوند ایشان را در محضر خود می پذیرد و از آنان محافظت می کند.

بصیرت اهل ذکر
از نظر قرآن اهل ذکر اهل بصیرت هستند. البته اهل تقوا نیز به سبب همین تقواپیشگی خودشان حتی اگر به هر دلیلی چون غفلتی در دام فتنه ها و وسوسه ها و فریب های شیطان گرفتار شوند و ابلیس دمی کوتاه آنها را مس کند، به سبب همین تقواپیشگی، خداوند آنها را به تذکر می کشاند واهل تقوا به سبب تذکر الهی، از دام فتنه ها و فریب ها می رهند و حقیقت را چنان که هست مشاهده می کنند. (اعراف، آیه 201)
به سخن دیگر، اهل تقوا به عنایت الهی از غفلت بیرون می آیند و تذکر الهی در جانشان نفوذ می کند و به سبب ذکرالله اهل بصیرت می شوند و هرگز در دام فریب و وسوسه و فتنه گرفتار نمی آیند، زیرا حقیقت همواره مشهود آنان است و چیزی جز حقیقت را نمی بینند، چرا که پرده ها از پیش چشمانشان فرو افتاده است.
اهل ذکر همواره در امنیت کامل از ابلیس و وسوسه های او هستند؛ هر چند که دیگران حتی اهل تقوا این گونه نیستند؛ چرا که اهل تقوا ممکن است که دچار غفلت شوند و ابلیس ایشان را مس کند، ولی اهل ذکر همواره در مقام شهود قرار دارند و در محضر الهی و از عین الهی به مسایل می نگرند و خداوند چشم و گوش و دست ایشان است؛ چنان که در مرحله ای آنان عین الله و یدالله و سمع الله بودند. پس خداوند برای اهل ذکر، چشم و گوش و دست است: عبدی یتقرب الی بالنوافل حتی أحبه، فاذا أحببته کنت بصره الذی یبصر به و سمعه الذی یسمع به ویده التی یبطش بها. (حدیث قدسی) در این صورت هرگز چیزی بر او پنهان یا بیرون از قدرت و دسترسی او نخواهد بود.
اینان در حقیقت همان اولیای الهی هستند که در مقام متاله و ربوبیت ظهور و تجلی یافته اند. در حدیث دیگر در وصف ایشان آمده است: «الا ان لله شراباً لأولیائه، اذا شربوا سکروا، و اذا سکروا طربوا، و اذا طربوا طابوا، و اذا طابوا ذابوا، و اذا ذابوا خلصوا، و اذا خلصوا طلبوا، و اذا طلبوا وجدوا، و اذا وجدوا و صلوا، واذا وصلوا اتصلوا، و اذا اتصلوا لافرق بینهم و بین حبیبهم؛ لافرق بینک و بینهم الا أنهم عبادک، فتقها و رتقها بیدک».
بنابراین، ایشان در مقام مظهریت به فتق و رتق امور می پردازند و همان خلفای الهی و ربانیون هستند. خداوند از بندگان خویش می خواهد تا به این مقام برسند. لذا فرمان می دهد: کونوا ربانیین، ربانی باشید. (آل عمران، آیه 79)

نقش ذکر الله در زندگی
در روایات نیز به نقش ذکر الهی در زندگی اشاره شده است. از جمله اینکه ذکر الهی موجب زنده شدن دل ها می شود. از امیرمومنان علی(ع) روایت است که فرمود: «فی الذکر حیاه القلوب» (تصنیف غررالحکم و در رالکلم ص 189)
ذکر الهی موجب می شود تا ذاکر نام پاکی در میان مردم داشته باشد و همگی به پاکی از او یاد کنند: من اشتغل بذکر الله طیب الله ذکره، (تصنیف غررالحکم و در رالکلم ص188)، یکی از بهترین حالت های انسان این است که دیگران از او به خوبی یاد کنند، از مهمترین آثار ذکر خدا این است که خداوند کاری می کند که دیگران به خوبی این فرد را یاد کنند و نام او را به پاکی ببرند.
در روایت نقل شده که ذاکر خداوند هرگز به آتش صاعقه هلاک نمی شود: امام صادق(ع) می فرماید: «الصاعقه نصیب المومن و الکافر و لاتصیب ذاکراً»، (بحار ج 65 ص 376)، صاعقه نصیب مومن و کافر می شود، اما به ذاکر خدا اصابت نمی کند.
آنچه گفته شد تنها گوشه ای از نقش و آثار ذکر الهی در زندگی بشر است. باشد که با ذکر الهی همواره هدف از زندگی یعنی خدایی و ربانی شدن را در نظر داشته باشیم و بدان سمت و سو حرکت کنیم.

منبع: / روزنامه / کیهان ۱۳۹۰/۹/۲۰
نویسنده : مجید تقوایی