جمال عبدالناصر،در میان مصری‌ها محبوب بود؛بعد از مرگ ناگهانی او در اثر حمله قلبی‌ مصر غرق در ماتم شد اما نام حسنی مبارک احساسات کمتری را در بین آنان ایجاد می‌کند اکنون باید دید که مصری‌ها چگونه میراث او را پاس خواهند داشت

سال 2011 میلادی برای «حسنی مبارک»، ‌رئیس‌جمهوری مصر پس از سپری کردن چندین ماه تنش برای برگزاری انتخابات پارلمانی، با شنیدن خبر انفجار تروریستی آغاز خوبی نداشت. حسنی مبارک که به عقیده کارشناسان سیاسی در تلاش برای جانشینی پسر خود «جمال» است، تصور نمی‌کرد که پیش‌بینی «محمد البرادعی»، مدیر کل سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و رقیب کنونی او که مصر را به بمب اتمی در حال انفجار تشبیه کرده بود، به همین زودی به‌وقوع بپیوندد و انفجار در کلیسا او را از خواب بیدار کند.
«ما با تروریسم مبارزه کرده و در برابر آن می‌ایستیم»، این نخستین موضع‌گیری مبارک بود که پس از تجمع صدها نفر از جوانان معترض به رژیم مبارک در محل انفجار و سر دادن شعارهایی علیه حکومت او، از زبان رئیس‌جمهوری مصر شنیده شد؛ مبارکی که بدون شک اکنون نمی‌تواند با وجود مخالفان بسیار به‌راحتی قدرت را در خاندان خود حفظ کند.
پس از برگزاری انتخابات در مصر که با تقلب و جنجال‌های بسیار برگزار شد،‌ بسیاری از کارشناسان با توجه به فضای پیش از انتخابات از «سناریوی مصر بدون مبارک» دم زدند و حتی سران ترکیه، اسرائیل، آمریکا، عربستان‌سعودی و سوریه با پیگیری رخدادها و پیامدهای مصر بدون مبارک،‌ خود را برای شرایط نه چندان خوشایندی که منطقه با از دست دادن مبارک متحمل خواهد شد، آماده می‌کنند.
حذف حسنی مبارک از صحنه سیاسی مصر، موجب خواهد شد که نظامیان این کشور، جبهه قوی در مقابل رئیس حکومت آینده مصر در پیش گیرند؛ حتی اگر این شخص، جمال مبارک فرزند حسنی باشد؛ زیرا نظامیان کهنه کار مصری که روزگاری قدرت مطلق مصر بودند، به مدت بیش از چهار دهه کنار گذاشته شده و خلا رئیس‌جمهوری قدرتمند را این گروه پر خواهند کرد، به‌ویژه این‌که نظامیان نشان دادند که می توانند آشوب‌ها و ناآرامی‌ها را کنترل کنند و حتی حضور تروریسم را در مصر به حداقل برسانند و این کار از عهده جمال مبارک یا هر شخصی که جانشین حسنی خواهد بود، برنمی‌آید.
بسیاری از عوام مصر با دادن لقب «ابن الناس» به معنی فرزند مردم از مبارک یاد می‌کنند؛ آنها از فردی سخن می‌گویند که در سال 1981 پس از قتل «انور سادات»، بدون انجام انتخابات به‌عنوان رئیس‌جمهوری این کشور آفریقایی انتخاب شد. مردم عادی مصر به دلیل آن‌که او در خانواده‌ای سطح پایین به دنیا آمده و رشد کرده، او را یکی از خودشان می‌دانند. اما مصر پس از رسیدن مبارک به مقام ریاست‌جمهوری آرام و بدون تغییر باقی ماند. او با هدردادن زمان باعث شده تا مصریان نتوانند پتانیسل و نیروی دورنی خود را بشناسند اما انگار جوانان مصر از خوابی چند ساله بیدار شدند و یاد گرفتن که می‌توانند در مقابل حکوت ژنرال 83 ساله مصر قیام کنند و به باور بسیاری از مصری‌ها، بخت جمال مبارک برای ریاست‌جمهوری رو به افول است؛ هر چند که جمال از سوی جناح حاکم بر مصر حمایت می‌شود اما مخالفان او معتقدند که چه جمال و چه «عمر سلیمان»،‌ رئیس‌سازمان اطلاعات مصر جانشین مبارک شود،‌ سیاست‌های دوران مبارک با اندک تغییراتی تداوم خواهد یافت؛ ‌مسئله‌ای که چندان از سوی جوانان مصری تحمل نمی‌شود.
در سناریوی دیگر که برای آمریکا و غرب همچون کابوس است، احتمال حرکت مصر به‌سمت ایجاد حکومت اسلامی به رهبری «اخوان‌المسلمین» و دیگر گروه‌های رادیکال این کشور است که در این صورت شاهد تغییرات عمده در سیاست منطقه‌ای و جهانی مصر در قبال اسرائیل و موضوع صلح خاورمیانه و دیگر موضوعات منطقه‌ای خواهیم بود که بدون شک تمامی معادلات منطقه را بر هم خواهد زد.
اما سناریوی دیگر که به از نظر برخی تحلیل‌گران می‌تواند مورد پشتیبانی غرب نیز باشد، ایجاد و توانمند سازی یک جنبش دموکراسی‌خواهی به رهبری محمد البرادعی است که کلید آن از ماه‌های گذشته و هم‌زمان با ورود او به مصر زده شده است. در این سناریو تلاش می‌شود تا اتحادی بین نیروهای تحول‌خواه و دموکراسی‌خواه به رهبری البرادعی شکل بگیرد و توان همه نیروهای مخالف از کانال نیروهای دموکراسی‌خواه و غرب‌گرا مدیریت شود .در این میان، اخوان‌المسلمین نیز که یک نیروی تحول‌خواه نه الزاما دموکراسی‌خواه است، می‌تواند زیر چتر جنبش دموکراسی‌خواهی به رهبری البرادعی فعالیت کند و زمینه برای تغییر آرام قدرت در این کشور مهم عربی فراهم شود .
در واقع از خود البرادعی و هم‌فکران وی گرفته تا اخوان‌المسلمین که قدیمی‌ترین جنبش اسلام‌گرا در منطقه خاورمیانه عربی به‌شمار می‌رود و همچنین «ایمن نور»، رهبر حزب الغد یا جنبش «الکفایه» چپ‌گرا را می‌توان در میان گروه‌های منتقد و مخالف سیاست‌های مبارک مشاهده کرد. شکل‌گیری این ائتلاف علیه حکومت مصر می‌تواند فشار زیادی را به حکومت وارد و آن را وادار به پذیرش ایجاد اصلاحات در برخی رویه‌های سیاسی کند. اما نباید فراموش کرد که این ائتلاف یک «پاشنه آشیل» دارد. تفاوت عقاید این گروه‌ها وجه مشترک همه گروه‌های مخالفت حکومت مصر و شخص حسنی مبارک است و این امر می‌تواند پاشنه‌آشیل این ائتلاف باشد و همین مسئله فرصت لازم را در اختیار حکومت مصر قرار می‌دهد تا میان اعضای این ائتلاف اختلاف ایجاد کند. همه رهبران این ائتلاف متفق‌القول هستند که باید دوره حکومت خانواده مبارک را پایان‌یافته تلقی کرد، اما احتمالا زمانی که این گروه‌ها بخواهند فردی را به‌عنوان جایگزین مطلوب خاندان مبارک انتخاب کنند دچار اختلاف می‌شوند. در حال حاضر مخالفت با خانواده مبارک موجب شده تا همه گروه‌ها دور البرادعی جمع شوند، ولی اگر وضعیتی را در نظر بگیریم که البرادعی به ریاست‌جمهوری برسد یا به‌عنوان نمونه فردی از اخوان‌المسلمین زمام قدرت را در دست بگیرد که خیلی بعید به نظر می‌رسد یا ایمن نور به قدرت دست پیدا کند، احتمالا موافقان امروزی این گروه‌ها در آینده به مخالفان آنها تبدیل می‌شوند. وضعیت بد اقتصادی مشکل دیگری است که دست به گریبان حکومت مصر شده و به عمده‌ترین نگرانی دولت تبدیل شده است. در واقع بسیاری از حامیان گروه‌های سیاسی به خاطر مشکلات اقتصادی- اجتماعی مزمن مصر است که به اعتراضات خیابانی کشیده شده‌اند. اما شدیدترین اعتصابات مصر از آوریل 2008 آغاز شد و به دلیل زنجیره‌ای بودن این اعتصاب‌ها، مبارک مجبور شد برای پایان دادن به آنها دستور دهد تا ارتش وارد عمل شود. وضعیت اقتصادی مصر وخیم است و سیاست‌های محتاطانه مبارک نتیجه‌بخش نبوده لذا در حال حاضر همه شهروندان مصر منتظر جانشین مبارک هستند تا مسائل اقتصادی کشور را به گونه‌ای حل‌وفصل کند. در واقع مجموع این مسائل باعث شده دو نوع فشار شدید به دولت وارد شود. به‌گونه‌ای که جمال مبارک یکی از گزینه‌های احتمالی انتخابات ریاست‌جمهوری مصر در سال 2011عمده‌ترین شعار و برنامه‌های خود را بر ایجاد تغییر و اصلاحات در اقتصاد مصر متمرکز کرد. اما اگر برنامه هفت مرحله‌ای البرادعی را مورد توجه قرار دهیم، متوجه می‌شویم که بحث‌های سیاسی بیشترین محور‌های این برنامه را به خود اختصاص داده است. البرادعی در برنامه هفت مرحله‌ای خود خواهان تغییر قانون اساسی، آزادی سیاسی و ارتقای دستگاه دیپلماسی مصر در منطقه است که این برنامه‌ها بیشتر جنبه سیاسی دارند، اما خاندان مبارک بیشترین بحث‌ خود را روی بهبود وضعیت اقتصادی مصر قرار داده‌اند، تا حکومت موروثی مبارک‌ها را حفظ کنند.

منبع: / خبرگزاری / ایلنا ۱۳۸۹/۱۰/۱۳
نویسنده : مریم جعفری