حفظ ارزش پول ملی یکی از مهم‌ترین وظایف بانک مرکزی است و برهمین اساس بانک مرکزی با راهبردهای مختلف و در مقاطع زمامی و مکانی سعی در حفظ ارزش پولی کشور داشته است.
حذف صفر از واحد پولی و طرح مساله تبدیل ریال به تومان در چند ماه گذشته بحث های زیادی را چه در در رسانه های مختلف و چه در بین نمایندگان مجلس و بسیاری از اقتصاددانان داشته و هر کدام از زوایای مختلف این موضوع را بررسی کرده اند.
البته این مضوع از سالها پیش در محافل اقتصادی مطرح بوده ولی در چند ماه گذشته شدت بیشتری گرفته است، دلیل آن نیز هدفمند کردن یارانه و تبعات آن است. چرا که به نظر می رسد نخستین و مهمترین پیامد اجرای این طرح جهش تورمی ناشی از آن و بی ارزش تر شدن ریال در برابر ارزهای خارجی، از جمله دلار باشد.
بر همین اساس در چند ماه گذشته در ستاد ویژه‌ای درباره راهکار‌های تقویت پول ملی کار کارشناسی انجام شد و مجموعا سه پیشنهاد در این زمینه مطرح شده که شامل چاپ اسکناس‌های درشت‌تر و حذف سه یا چهار صفر از واحد پول ملی کشور بود، موضوعی که از سالها پیش مطرح بوده است.
اما، آنچه شاید این بار اجرای حذف سه صفر از واحد پول ملی را جدی تر از پیش کرده تنها پشتیبانی مستقیم دکتر احمدی نژاد است که قصد دارد پس از تصویب هدفمند کردن یارانه ها از تبعات آن جلوگیری کند.
بر همین اساس رییس‌جمهور چند روز گذشته مقابل خبرنگاران که از تورم ناشی از هدفمندکردن یارانه‌ها پرسیده بودند، یکی از راهکارهای مقابله با این تورم را حذف صفرها دانسته و گفته بود: "ما می‌خواهیم واحد پول را تغییر دهیم و صفرها را برداریم و ارزش ریال را واقعی کنیم؛ چرا که در حال حاضر ارزش ریال واقعی نیست".
مجموعه این پیشنهادات در روزهایی که ریال ایران حال و روز خوبی را نمی‌گذراند و به عنوان سومین پول کم‌ارزش دنیا در برابری ارزها تنها از واحد پول سائوتام و ویتنام باارزش‌تر است شاید بتواند منجر به بهبود شرایط بشود ولی در این باره چند سوال مطرح می شود.
سوال اول این است که حذف سه صفر از پول ملی، مبتنی بر تحلیل فایده اقتصادی است، یا مبتنی بر مصلحت‌اندیشی سیاسی؟
در این باره باید بگوییم که حذف سه صفر از واحد پول ملی، تصمیمی اقتصادی نیست؛ چراکه خرج آن به دخل آن نمی‌خورد. هزینه‌های حذف سه صفر از پول ملی، بسیار فراتر از منافعی است که عاید اقتصاد ملی ایران می‌نماید. چرا که اجرای طرح حذف سه صفر از پول ملی، با هزینه‌های بسیار سنگین جهت جایگزینی پول جدید با پول کنونی مواجه است. این هزینه‌ها شامل هزینه‌های بسیار بالای تعویض کلیه اسکناس‌ها و سکه‌ها است.
سوال دوم رابطه کم کردن صفر و کاهش تورم است در این راستا بعضی از کارشناسان حذف سه صفر را در راستای کاهش آثار روانی تورم قلمداد می کنند. در این مورد باید گفت، تورم بیانگر تغییرات درصدی در سطح عمومی قیمت‌ها است و هیچ ارتباطی به قیمت‌های پایه ندارد و عامل اصلی تورم، خلق بی‌رویه پول و تزریق آن به سیستم اقتصادی است و این عامل با تغییر واحد پولی از میان نخواهد رفت.
برای مثال، چه تفاوتی می‌کند که قیمت یک کالایی از 20‌ هزار ‌ریال به 21‌ هزار‌ ریال افزایش یابد (10‌درصد تورم) یا اینکه با حذف سه صفر، از 20‌ ریال به 21‌ ریال افزایش یابد (باز هم همان 10‌درصد تورم).
سوال سومی که مطرح بوده رابطه حذف صفرها و ارز است. در این رابطه نیز باید گفت که با حذف سه صفر از واحد پول ملی، هر دلار آمریکا به جای مثلا ده هزار ریال، ده ‌ریال ارزشیابی خواهد شد؛ اما کاملا روشن است که این تغییر صرفا یک تغییر مفهوم و اسمی است و هیچ تغییرات واقعی در آن ایجاد نخواهد شد.
نتیجه اینکه حذف سه صفر از پول ملی، بدون کاهش تورم نه عامل کاهش نقدینگی و تورم دارد و نه عامل تقویت پول ملی. برای افزایش ارزش پولی و کاهش تورم باید راهبرد کاهش تورم ترسیم کرد.
نمونه این راهبرد کشور برزیل است که در دهه 60 و 70 میلادی به منظور حفظ صادرات غیرنفتی تورم‌های بالا را به جان خرید اما در مقابل تلاش داشت با حذف صفر از پول خود مشکلات حسابداری آن را حل کند. برزیل پنج بار دست به حذف صفر از پول خود زد اما به دلیل آن‌که سیاست‌های ضدتورمی موفقی نداشت پس از مدتی صفرها به پول بازگشت. سرانجام در سال 1993 و در زمانی‌که تورم در مرز دو هزار درصد قرار داشت با به کار گرفتن سیاست‌هایی در جهت انضباط پولی و مالی و کنترل تورم توانست در مرحله ششم، سیاست حذف صفر را موفقیت‌آمیز اجرا کند.
ترکیه نیز نمونه بارز از این کشور هاست. این کشور در سال 2005 توانست به یکباره شش صفر از پول خود حذف کند. هر لیر جدید ترکیه در سال 2005 معادل یک میلیون لیر قدیم بود اما آن‌چه که ترکیه را موفق کرد، کنترل تورم و کاهش هزینه‌های دولت بود.

منبع: / خبرگزاری / ایسکانیوز ۱۳۸۸/۱۱/۰۴